Wat is een gezond en veilig opleidingsklimaat Klarke

Wat is een gezond en veilig opleidingsklimaat? • Klarke Boor, gynaecoloog, heeft promotieonderzoek gedaan naar het opleidingsklimaat van medisch specialistische vervolgopleidingen • Guus Lycklama a Nijeholt, emeritus hoogleraar Urologie en voorheen opleider en voorzitter Concilium • Marlies Maatje, aios Urologie en bestuurslid van de Jonge Urologen Commissie 6 oktober 2016

Het klinisch opleidingsklimaat Klarke Boor, Gynaecoloog LUMC

Een ideaal opleidingsklimaat? Denk (terug) aan uw eigen opleidingstijd Wat zorgde in uw perceptie voor een veilig en prettig opleidingsklimaat Of juist helemaal niet? Bespreek deze voorbeelden met uw buurman/buurvrouw U heeft hiervoor 2 minuten

Inhoud • Opleidingsklimaat vanuit breder perspectief – Context – Leren op de werkplek • Hoe kun je opleidingsklimaat meten – D-RECT en D-RECT 2. 0 – Impact van gemeten leerklimaat op andere factoren • Leerklimaat is belangrijk en verdient aandacht

Het opleidingsklimaat vanuit breder perspectief

Mapping context Drie achterliggende visies herkenbaar • Context = context • Context= mechanisme • Context= uitkomst Bates & Ellaway Med Educ Aug 2016

Context = mechanisme Context beïnvloedt (on)bewust leren • Kennis en technische vaardigheden relatief context onafhankelijk • Professioneel gedrag, omgaan met bepaalde culturen meer context afhankelijk • Normen en waarden, identiteit erg context afhankelijk. Vaak impliciet (hidden curriculum) Bates & Ellaway Med Educ Aug 2016

Leren in de praktijk • Voorheen perceptie van leren: ‘has a beginning and an end; that it is best separated from the rest of our activities; and that it is the result of teaching’ • Lave & Wenger stellen dat leren plaatsvindt door interactie binnen ‘communities of practice’ • Dagelijkse werk context is binnen hun onderzoek SUPER belangrijk

Observatie meerdere professies hoe nieuwelingen een vak leren Belangrijke bevindingen: • Legitimiteit • Aan de rand beginnen • Participatie

Educational alliances • Oprechte betrokkenheid leraar (bij voorkeur door de tijd heen) • Open staan voor feedback: ‘Credibility judgements’ • Ideale supervisoren. . ‘partner, nurture, engage and facilitate meaning’ Telio et al, Med Educ Sept 2016; Pront Med Educ april 2016

Opleidingsklimaat- breder perspectief • Kan context op verschillende manieren ‘zien’ • Vanuit socio-cultureel onderzoek is sociale interactie op werkvloer relevant • Onderwijskundig onderzoek naar bijvoorbeeld FB op werkvloer bevestigt dit

Hoe kun je het opleidingsklimaat meten?

D-RECT • Dutch Residency Educational Climate Test • Gebaseerd op eerder onderzoek • 75 items – Delphi panel – Exploratieve en confirmatorische Factor analyse obv 1278 ingevulde vragenlijsten • Definitieve lijst: 50 items, 11 subschalen, goede validiteit en betrouwbaarheid Boor et al, Med Teach 2011

Voorbeelden items • Het werk dat ik doe sluit aan bij mijn ervaringsniveau • De mate van supervisie is aangepast aan mijn ervaringsniveau • Mijn supervisoren zijn in mij als persoon geïnteresseerd • Mijn supervisoren vertellen mij uit zichzelf hoe ik functioneer

D-RECT • Op grote schaal gebruikt in heel NL • (Kleine) verbetering zichtbaar door de jaren heen (Silkens et al, 2016) • Ook in Europa en Australië gebruikt en gevalideerd (Benret at al, 2014; Iblher 2015; Pinnock 2013, Piek 2015)

D-RECT 2. 0 • Recent opnieuw onderzocht op basis van 2306 vragenlijsten • Hernieuwde beoordeling verschillende items • Hernieuwde factor analyse • Nu 35 items en 9 subschalen

Implicaties scores D-RECT • Lagere scores geassocieerd met burn out (v Vendeloo et al, 2014) • Hogere scores geassocieerd met betere performance stafleden als leraar (Lombarts et al 2014) • Hogere scores wanneer afdelingen geaccrediteerd zijn (Piek et al 2015) • Associatie met kwaliteit patiëntenzorg?

Een toets is geen toets • Bekend uit assessment literatuur: geen beslissingen obv 1 toets • Bij afwijkende uitslagen verder onderzoek • Gebruiken in combinatie met andere meetinstrumenten • Niet alleen focus op formele scholing- zoek dieper

Conclusie • Lokale werkplek belangrijk, met name ook voor ontwikkelen identiteit en normen en waarden. Supervisoren spelen cruciale rol. • Expliciet aandacht geven door bijvoorbeeld meting met D-RECT of ander meetinstrument • Als COC niet alleen aandacht voor formele curriculum en faciliteiten, kijk verder!

Opdracht in kleine groepjes Het betreft een situatie in een groot perifeer opleidingsziekenhuis. Al jaren zijn er wisselend klachten over de afdeling neurologie. Er zijn 6 aios die zelden aanwezig zijn op COC vergaderingen of andere bijeenkomsten. Ook de (plaatsvervangend) opleider is vaak maar deels aanwezig in verband met andere werkzaamheden. Evaluaties worden spaarzaam ingevuld. In de wandelgangen wordt geklaagd over een onveilige sfeer, maar dit wordt later weer ontkend als er officiëler naar gevraagd wordt. Over 1 jaar staat de volgende opleidingsvisitatie gepland. Recent heeft een andere opleiding zijn opleidingsbevoegdheid verloren.

Wat ga je doen: A. Als aios B. Als opleider C. Als COC of betrokkene bij het leerhuis D. Als Raad van Bestuur Ga uiteen in 4 groepen en probeer vanuit de vier respectievelijke groepen te bedenken wat je zou kunnen doen. Probeer in een groep te gaan zitten die je zelf niet vertegenwoordigt (dus als aios ga je niet in groep A zitten, maar bijvoorbeeld in groep D en andersom) 1. Te achterhalen wat nu precies het probleem is 2. Deze problemen zichtbaar te maken 3. Deze problemen op te lossen. Jullie krijgen hiervoor 10 minuten de tijd.

Vragen?

Stelling 1 • Als op een afdeling problemen zijn geweest met de veiligheid van het opleidingsklimaat, dan moeten de Raad van Bestuur en COC deze afdeling in de jaren daarna extra in de gaten houden.

Praktijksituatie 1 Tijdens de middagoverdracht bespreekt de AIOS een complexe patiënt diezelfde middag is opgenomen. Vanuit de opleidingsgroep worden kritische vragen gesteld over de diagnose en het ingezette beleid. De wat onzekere AIOS probeert zo goed mogelijk antwoord te geven en zegt: “Ik denk dat de verslechterde labwaarden misschien wel verklaard kunnen worden door de gebruikte medicatie” Een van de opleiders zegt: “Néé, je zou eens een keer moeten nadenken. Dat is echt een dom antwoord. ”

Stelling 2 Het is in een UMC te prefereren dat het hoofd van de afdeling niet tevens opleider is.

Praktijksituatie 2 De AIOS zit weekendoverdracht voor, want hij heeft afgelopen weekend nachtdienst gehad. Het beleid van een opgenomen patiënt is ingezet in overleg met de dienstdoende supervisor van het weekend. Deze supervisor is momenteel echter afwezig vanwege een parttime schema. Er is overduidelijk commentaar vanuit de opleidingsgroep over het ingezette beleid richting de AIOS, die ook betrokken was bij deze casus.

Stelling 3 Ook al is hij geen hoofd van een afdeling, een opleider moet eindverantwoordelijk zijn voor de opleiding, en niet hoofd van de afdeling.

Praktijksituatie 3 Een opleider uit de opleidingsgroep heeft een goede band met de AIOS X en zij gaan geregeld een hapje eten. Voordat AIOS X in opleiding was, dronken zij ook al wel eens een kop koffie in het ziekenhuis. Op het werk praten zij over het gezellige etentje van vorige week in het bijzijn van AIOS Y. Dezelfde opleider heeft overduidelijk geen goede verstandhouding met AIOS Y.

Stelling 4 Een opleidingsgroep moet zich toetsbaar willen opstellen en willen meewerken aan bijvoorbeeld de EFFECT. In een huishoudelijk reglement van de COC moet beschreven zijn dat dit verplicht is.

Praktijksituatie 4 De AIOS heeft om 23. 00 uur telefonisch overleg met supervisor over een zieke patiënt op de SEH. De AIOS weet dat deze patiënt opgenomen moet worden, maar twijfelt over eventuele intensive care indicatie. De AIOS mompelt: “Moet hij niet toch naar de IC, want hij oogt toch wel erg ziek? ” De opleider zegt, dat hij dat niet zo nodig vindt. Het valt vast wel mee en ze kijken morgen wel verder.

Stelling 5 Een COC is er primair voor de AIOS en niet voor de opleiders.

Praktijksituatie 5 Een AGNIO werkt al 9 maanden op de afdeling van een perifeer opleidingsziekenhuis. Zij wil graag in opleiding komen en over 2 maanden vinden de sollicitatierondes plaats. De EFFECT wordt uitgezet. De AGNIO wordt uitgenodigd om mee te doen aan de interviewgesprekken, o. a. met de opleider.

Stelling 6 Binnen een opleidingsziekenhuis moeten een of meer vertrouwenspersonen aangesteld zijn; de Raad van Bestuur en COC zijn ervoor verantwoordelijk (en moeten zich ervan vergewissen) dat dit bekend is bij AIOS.

Praktijksituatie 6 Iemand uit de opleidingsgroep praat met AIOS X over de voortgang van AIOS Y in de koffiekamer. Ze noemen AIOS Y niet efficiënt en zeggen dat zij de werkdruk niet aan kan. Iemand anders uit de opleidingsgroep loopt binnen en hoort, omdat wordt doorgesproken, het gesprek.

Stelling 7 Vertrouwenspersonen moeten voldoende autoriteit hebben om bij door AIOS gesignaleerde opleidingsproblemen, ook de hoogste gremia (bijv Raad van Bestuur) te kunnen aanspreken.

Praktijksituatie 7 Een opleidingsgroep bestaat uit 5 specialisten en uit 5 AIOS. Twee AIOS hebben zich opgegeven voor intervisie. Een andere AIOS bespreekt persoonlijke problemen bij een coach in het ziekenhuis. Een van de specialisten loopt bij een psycholoog, vanwege werkdruk.

Stelling 8 • Een COC-voorzitter moet voldoende autoriteit hebben om bij door AIOS gesignaleerde opleidingsproblemen, ook de Raad van Bestuur te kunnen aanspreken.

Praktijksituatie 8 Iemand uit de opleidingsgroep voert samen met AIOS een operatie uit, maar de anatomie wordt niet goed herkend. Er wordt per ongeluk een bloedvat geraakt en hierdoor ontstaan enkele spannende minuten. Met enige moeite wordt de bloeding hersteld en het is niet nodig om de vaatchirurg erbij te halen. Na het afronden van de operatie zegt de opleider tegen de AIOS dat dit niet genoemd hoeft te worden tijdens de overdracht.

Praktijksituatie 9 Een van de vrouwelijke AIOS werkt parttime. Zij heeft 2 kinderen en wil graag deze extra dag met de kinderen doorbrengen. Tijdens een discussie op een refereeravond geeft de opleider openlijk zijn mening over parttime werken: “Parttime werken is onwenselijk voor de organisatie en het is slecht voor de voortgang van de AIOS. ”

Praktijksituatie 10 Een AIOS kan de tijdsdruk niet aan op de polikliniek. Dit is niet altijd zichtbaar vanaf de buitenkant, maar de AIOS werkt door tot in de late uurtjes om alle ballen in de lucht te houden. De AIOS durft dit niet te zeggen, omdat de AIOS bang is om zwakte te tonen ten opzichte van andere AIOS.

Wil je meer weten over de individualisering van de opleidingsduur en de gevolgen daarvan voor onderwijs, toezicht en bedrijfsvoering? Kijk dan op www. specialistenopleidingopmaat. nl