Walory turystyczne Sudet Sudety to obok Gr witokrzyskich

Walory turystyczne Sudet

Sudety to obok Gór Świętokrzyskich najstarsze góry w Europie. Po raz pierwszy nazwę gór wymienia grecki geograf Klaudiusz Ptolemeusz w II w. n. e. Sudety ze względu na swoją budowę oraz specyficzny klimat są bardzo ciekawą propozycją dla turystów z całego Świata. Góry Stołowe, na obszarze których stworzono Park Narodowy to jedyne w Europie góry płytowe. Karkonosze - o bogatej i cennej florze to najwyższe pasmo w Sudetach z kulminacją Śnieżki (1602 m n. p. m. ). Góry Sowie - poprzecinane podziemnymi wyrobiskami to najstarsze pasmo górskie w Sudetach. Sudety posiadają bardzo bogatą bazę noclegową, lecznicze wody mineralne, wiele zabytków architektury, na ich terenie powstało wiele parków narodowych i krajobrazowych, rezerwatów przyrody, malowniczych miejscowości i coraz doskonalszych ośrodków narciarskich - jednym zdaniem - wszystko czego potrzeba aby wypocząć o każdej porze roku.

Sudety dzielą się na 4 makroregiony: Sudety Zachodnie, które obejmują obszar od doliny Łaby po Bramę Lubawską, Sudety Środkowe- od Bramy Lubawskiej po Przełęcz Międzyleską i Kłodzką, Sudety Wschodnie- od Przełęczy Międzyleskiej i Kłodzkiej do Bramy Morawskiej, Przedgórze Sudeckie i Pogórze Zachodniosudeckie, pasmo pogórza na północ od Sudetów Zachodnich, na które składa się: Pogórze Kaczawskie, Izerskie i Łużyckie.

Sudety zachodnie Sudety Zachodnie, będące najwyższym sudeckim pasmem rozpościerają się od okolic Żytawy na zachodzie po Bramę Lubawską na wschodzie. Sudety Zachodnie, o bardzo charakterystycznej budowie geologicznej, dzielą się następująco : Góry Żytawskie, Grzbiet Jesztiedzki, Kotlina Liberecka, Góry Izerskie, Góry Kaczawskie, Kotlina Jeleniogórska, Karkonosze, Rudawy Janowickie, Podgórze Karkonoskie.

Niektóre miasta położone w Sudetach zachodnich:

Jelenia Góra Status : miasto powiatowe Liczba mieszkańców : ok. 88 000 Miasto położone w centrum śródgórskiej Kotliny Jeleniogórskiej. Od zachodu miasto otaczają Góry Izerskie, od wschodu Rudawy Janowickie, od północy Góry Kaczawskie natomiast od południa Karkonosze. Historia Jeleniej góry rozpoczyna się kiedy na terach miasta pojawiła się wczesnośredniowieczna osada obronna. W 1108 r. Bolesław III Krzywousty zbudował tu warowny zamek. Datuje się, ze Jelenia Góra prawa miejskie uzyskała przed 1288 rokiem. W XIII wieku miasto pełniło rolę znaczącego ośrodka handlowo - rzemieślniczego księstwa świdnicko - jaworskiego. Od 1368 roku miasto było pod zwierzchnictwem Czech i dzieliło losy polityczne Śląska.

Zabytki Jeleniej Góry: Ratusz – pochodzi z lat 17471749, wzniesiony został w stylu klasycystycznym. W podziemiach, gdzie do 1945 r. funkcjonowała restauracja, zachowały się ślady wcześniejszych budowli gotyckiej i renesansowej. Około 1910 r. budynek ratusza połączono z sąsiednimi kamienicami zwanymi „siedem domów” zaadoptowanymi na potrzeby magistratu.

Teatr im. C. K. Norwida – budynek wzniesiony w latach 1903 -1904 wg projektu Alfreda Daehmela w stylu secesyjnym. Główna sala widowiskowa posiada ok. 550 miejsc z trzema balkonami i pomieszczeniem foyer. W 1945 r. uruchomiono tutaj pierwszy teatr na Ziemiach Odzyskanych w którym debiutowali m. in. : Adam Hanuszkiewicz i Kazimierz Dejmek.

Kościół Podwyższenia Krzyża Św. – największa świątynia w mieście, może w nim zasiąść 4. 020 osób, a drugie tyle zmieści się na stojąco. Zbudowany w latach 1709 -1718 w wyniku zmuszenia cesarza austriackiego przez króla szwedzkiego Karola XII do wyrażenia zgody na budowę przez protestantów sześciu tzw. "kościołów łaski". Od 1957 r. jest kościołem katolickim a zarazem garnizonowym. Nad główną kopułą góruje wysoka na 66 m wieża. Jako jeden z niewielu kościołów na świecie posiada organy umieszczone za ołtarzem, a nie nad wejściem głównym.

Karpacz Status : miasto, duży zimowy ośrodek narciarski Liczba mieszkańców : ok. 5500 Karpacz to znaczący ośrodek turystyki i sportów zimowych położony w Karkonoszach, u podnóża Śnieżki, w dolinie Łomnicy i Łomniczki. Częściowo położony w obrębie Karkonowskiego Parku Narodowego. Początki osadnictwa na terenach obecnego Karpacza związane były z napływem w XIV wieku poszukiwaczy złota i kamieni półszlachetnych. Od XVII wieku miasto znane było jako osiedle tzw. laborantów, trudniących się zbiorem ziół leczniczych oraz przygotowywaniem lekarstw. Pod koniec XIV wieku Karpacz znalazł się pod zwierzchnictwem Czech i dzielił losy polityczne Śląska. Od połowy XIX wieku miasto stało się znaczącym ośrodkiem turystyczno wypoczynkowym w szczególności sportów zimowych. Mieściła się tutaj druga co do wielkości stacja klimatyczna Sudetów.

Zabytki Karpacza

Średniowieczna drewniana Świątynia Wang- stanowi największą atrakcję Karpacza. Powstała na przełomie XII wieku nad jeziorem Vang w południowej Norwegii. Do Karpacza trafiła dzięki hr. von Reden z pobliskiego Bukowca w XIX wieku. Część elementów jest oryginalna, pozostałe są wiernymi kopiami wykonanymi przez okolicznych rzemieślników. Obok kościoła plebania parafii ewangelicko – augsburskiej.

Szklarska Poręba Status : miasto, duży zimowy ośrodek narciarski Liczba mieszkańców : ok. 7100 Szklarska Poręba to jeden z największych sudeckich kurortów sportów zimowych i letnich, leżący na pograniczu Karkonoszy z Górami Izerskimi. Początki miejscowości sięgają XIV w. , kiedy to założono największą na Śląsku hutę szkła. Turystyka zaczęła się rozwijać w końcu XVIII w. , na początku XX w. doprowadzono linię kolejową a w 1960 r. Szklarska Poręba uzyskała statut miasta. Szklarska Poręba jest węzłem szlaków turystycznych w Karkonosze i Góry Izerskie. Dysponuje olbrzymią bazą noclegową przy stosunkowo przystępnych cenach. Jest tutaj wiele wyciągów i nartostrad, dokładniej przedstawionych w dziale "Trasy narciarskie".

Zabytki Szklarskiej Poręby

Dom Garharta i Carla Hauptmannów - willa słynnych niemieckich braci Hauptmannów, którzy tu niegdyś mieszkali. W obiekcie możemy podziwiać stałą ekspozycję poświęconą pisarzom oraz piękne obrazy Wlastimila Hofmana (ucznia Jacka Malczewskiego i Jana Stanisławskiego), który tworzył swe dzieła w okresie Młodej Polski. Dom został wybudowany w końcu XIXw.

Młyn św. Łukasza drewniano-murowany młyn o rozczłonkowanej kilkukondygnacyjnej bryle, udekorowany jest figuralną rzeźbą. Około 1870 roku został przebudowany na zajazd.

Sudety środkowe Sudety Środkowe o nieckowatej strukturze geologicznej ciągną się od Bramy Lubawskiej na zachodzie po Kotlinę Kłodzką na wschodzie. W skład tej części Sudetów wchodzą następujące mezoregiony : Brama Lubawska, Góry Kamienne, Góry Wałbrzyskie, Góry Sowie, Góry Bardzie, Obniżenie Noworudzkie, Obniżenie Ścinawki, Góry Stołowe, Pogórze Orlickie, Góry Bystrzyckie oraz Kotlina Kłodzka.

Główne miasta w Sudetach środkowych:

Kłodzko Status : miasto powiatowe Liczba mieszkańców : ok. 28 500 Kłodzko jest jednym z najstarszych miast na Dolnym Śląsku a zarazem największym powiatem w Polsce. Położone jest w Kotlinie Kłodzkiej, która graniczy z Sudetami Wschodnimi. Od północy otoczona jest górami Suchymi i Sowimi, od wschodu - Bardzkimi, Złotymi, Bialskimi i Masywem Śnieżnika, od zachodu - górami Stołowymi i Bystrzyckimi. W X wieku na obecnych terenach miasta znajdował się czeski gród warowny - Kladsko usytuowany był na szlaku z Pragi do Wrocławia. Miejscowość pierwszy raz wzmiankowana w 981 roku. W drugiej połowie XI i XIII wieku Kłodzko znajdowało się pod panowaniem Piastów. Prawa miejskie miasto uzyskało przed 1223 rokiem. Przełom wieku XIV i XVI zapisał się pomyślnie w dziejach miasta. Znacząco rozwinął się handel oraz mennica, Kłodzko stało się znaczącym ośrodkiem rzemiosła, głównie sukiennictwo.

Zabytki Kłodzka:

Most gotycki w Kłodzku – zabytkowy kamienny most nad rzeką Młynówką w Kłodzku w województwie dolnośląskim. Most ma cechy budowli gotyckiej i łączy ze sobą Wyspę Piasek i staromiejską część Kłodzka na Fortecznej Górze z rynkiem i twierdzą, stanowiąc część jednej z głównych dróg komunikacyjnych tej części miasta. Most jest zamknięty dla ruchu kołowego

Kościół św. Jerzego i św. Wojciecha – jeden z pięciu kościołów znajdujących się w Kłodzku, ulokowany w dzielnicy Przedmieście Ząbkowickie, przy ul. Waleriana Łukasińskiego 36, na wysokiej skarpie lewego brzegu Nysy Kłodzkiej. Świątynia ma status kościoła filialnego parafii Wniebowzięcia NMP.

Bardo Status : miasto Liczba mieszkańców : ok. 3200 Bardo to miasto położone w Górach Bardzkich z zachowanym dawnym układem urbanistycznym. Prawa miejskie otrzymane ok. 1300 roku. W liczącej ponad 900 lat historii miasto znajdowało się pod panowaniem polskim, czeskim, habsburskim i pruskim by po 1945 roku znowu powrócić w ręce Polski. Jest to miejsce szczególnie znane pielgrzymom ze względu na zachowane zabytki sakralne. do to niewielkie miasto położone we wschodniej części Sudetów w Górach Bardzkich z zachowanym dawnym układem urbanistycznym. Prawa miejskie otrzymane ok. 1300 roku. W liczącej ponad 900 lat historii miasto znajdowało się pod panowaniem polskim, czeskim, habsburskim i pruskim by po 1945 roku znowu powrócić w ręce Polski. Jest to miejsce szczególnie znane pielgrzymom ze względu na zachowane zabytki sakralne.

Sudety Wschodnie to pasmo znajdujące się niemal w całości na terytorium Czech, do Polski należy niewielki północno - zachodni fragment gór. Podział pasma wygląda następująco : Góry Złote, Masyw Śnieżnika, Góry Opawskie, Wysoki Jesionik i Niski Jesionik oraz Góry Odrzańskie.

Miasta i wsie położone w Sudetach wschodnich

Lądek Zdrój Status : miasto uzdrowiskowe Liczba mieszkańców : ok. 6300 Lądek Zdrój to kolejna miejscowość o bogatych walorach leczniczych, leżąca pomiędzy Górami Złotymi, a Masywem Śnieżnika. Pierwsze informacje o lądeckich źródłach uzdrowiskowych pochodzą z 1325 r. , a pierwsza wzmianka o Lądku Zdroju na prawach miejskich z 1337 r. Lecznicze własności tego miejsca są wskazane dla ludzi z problemami układu krążenia, narządów ruchu i reumatyzmem oraz chorób skórnych. Klimat Lądka Zdroju określany jest jako silnie bodźcowy, występuje tu aż siedem źródeł wód leczniczych, każde różniące się od siebie składem chemicznym. Najbardziej znane źródło, a zarazem uzdrowisko to Zakład Przyrodoleczniczy "Wojciech" powstały w 1678 r. na planie koła, kolejne - źródło "św. Jerzy" wraz z kolejnym zakładem pochodzącym z XIX w. Na uwagę zasługuje również kaplica zdrojowa o bogatym, barokowym wystroju wnętrz, rynek wraz z ratuszem i barokowo - renesansowymi kamienicami, most św. Jana Nepomucena nad Białą Lądecką wybudowany w 1565 r. , oraz kościół Narodzenia NMP wzniesiony w latach 1688 - 1692.

Zabytki Lądka Zdrój:

Kościół Parafialny Narodzenia NMP - barokowy kościół parafialny - cenne rzeźby figuralne najwybitniejszego rzeźbiarza Ziemi Kłodzkiej, Michała Klahra (Grupa Ukrzyżowania) i jego syna Ignacego (ambona, rokokowy konfesjonał).

Ruiny zamku Karpień (niem. Karpenstein) -ruiny znajdują się na szczycie Karpiaka (758 m n. p. m. ). Zamek strzegł Przełęczy Karpowskiej, którą biegł szlak kupiecki - Solna Droga.

Podgórze Sudeckie Przedgórze Sudeckie zajmuje obszar ok. 2, 6 tys. km 2 i dzieli się na siedem mezoregionów : Wzgórza Strzegomskie, Równinę Świdnicką, Masyw Ślęży, Wzgórza Niemczańsko - Strzelińskie, Obniżenie Podsudeckie, Obniżenie Otmuchowskie oraz Przedgórze Paczkowskie.

Główne miasta na podgórzu Sudeckim:

Świdnica Status : miasto Liczba mieszkańców : ok. 60 000 Świdnica - jedno z najpiękniejszych polskich miast położone jest nad Rzeką Bystrzycą, na Przedgórzu Sudeckim. Jest doskonałym miejscem wypadowym w Sudety, posiada dobrze rozbudowaną bazę noclegową. Miasto obfituje w tereny zielone (32%) i słynie z wielu ciekawych zabytków oraz atrakcji turystycznych.

Zabytki Świdnicy

Kościół Pokoju pw. Trójcy Świętej w Świdnicy jest zabytkowym budynkiem sakralnym wybudowanym na mocy porozumień traktatu westfalskiego zawartego w 1648 i kończącego wojnę trzydziestoletnią. Należy do świdnickiej parafii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce. Świdnicki Kościół Pokoju jest ostatnim z trzech Kościołów pokoju po obiektach w Głogowie i Jaworze, pod którego kamień węgielny położono 23 sierpnia 1656. Autorem projektu był wrocławski mistrz budowlany Albrecht von Saebisch.

Kościół Świętego Krzyża w Świdnicy wraz z przyległościami tworzy zespół poklasztorny Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą. Zespół składa się ze wspomnianego kościoła oraz komandorii Krzyżowców. Historia kościoła sięga roku 1267 kiedy to wzniesiono szpital św. Michała wraz z przyległym kościołem. Oba obiekty te zostały przejęte przez Krzyżowców w 1283 roku. Nieco krótszą historię ma komandoria. Powstała w roku 1340. W XIX wieku kościół zaadaptowano na mieszkania, dzięki czemu stracił swą pierwotną funkcję. Funkcje religijne odzyskał w II połowie XIX. W okresie powojennym zabytek doczekał się dwóch renowacji w latach 1965 -1968 oraz w latach 1983 -1984.

Strzegom Status : miasto Liczba mieszkańców : ok. 17 000 Strzegom jako osada znany był już w czasach rzymskich, jako gród kasztelański wymieniany jest od 1155 r. Prawa miejskie uzyskał wkrótce po 1241 r. Był znanym ośrodkiem produkcji sukienniczej, płóciennictwa oraz piwowarstwa. Dzisiaj jest znany przede wszystkim z jednych z największych kamieniołomów granitów i bazaltów na Dolnym Śląsku.

Zabytki Strzegomia

Kościół św. Barbary Pochodzi z XIV wieku i początkowo pełnił funkcję synagogi żydowskiej. Jest to niewielki kościół jednonawowy. Wewnątrz warte uwagi są chrzcielnica z 1500 roku, sakramentarium z piaskowca z XIV wieku, oraz portal zachodni w stylu gotyckim z XIV wieku.

Wieża targowa Jest to jedyna pozostałość dawnego ratusza z XIV wieku. Jest też jedynym zachowanym elementem średniowiecznej zabudowy rynku. Zwieńczona szklanym hełmem w kształcie ostrosłupa oraz renesansową balustradą. Wieża ma wewnątrz zainstalowany dzwon z 1365 roku. Wysokość wieży to 26, 2 m.

Dziękuje za uwagę Wyk. Michał Rogowski kl. IIIA