WADZA WYKONAWCZA WADZA WYKONAWCZA Modele sprawowania wadzy wykonawczej

WŁADZA WYKONAWCZA

WŁADZA WYKONAWCZA Modele sprawowania władzy wykonawczej: 1. MONISTYCZNY władza sprawowana przez jeden organ 2. DUALISTYCZNY władza sprawowana przez dwa organy, najczęściej PREZYDENTA i RZĄD a) DOMINACJA PREZYDENTA np. Francja przy braku koabitacji, Rosja b) RÓWNOWAGA POMIĘDZY PREZYDENTEM I RZĄDEM np. Francja w okresie koabitacji, Polska, Włochy c) DOMINACJA RZĄDU np. Niemcy, Austria, Czechy, Węgry

WŁADZA WYKONAWCZA GŁOWA PAŃSTWA MONARCHA (tylko w parlamentaryzmie) Na ogół NIE INGERUJE W BIEŻĄCE PROCESY POLITYCZNE i NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI POLITYCZNEJ • funkcja reprezentacyjna • symbol jedności państwa • mediator w konfliktach politycznych • prawo łaski, prawo nadawania tytułów i odznaczeń PREZYDENT Rola i uprawnienia zależne od typu systemu rządów

WŁADZA WYKONAWCZA ROLA PREZYDENTA W SYSTEMIE POLITYCZNYM TYP SYSTEMU RZĄDÓW PARLAMENTARYZM NIEMCY CZECHY WĘGRY POLSKA WŁOCHY IZRAEL TURCJA PREZYDENCJALIZM STANY ZJEDNOCZONE KRAJE AMERYKI PD. KOREA PD. TAJWAN SEMI-PREZYDENCJALIZM FRANCJA RUMUNIA + OSOBOWOŚĆ, AUTORYTET, ZDOLNOŚCI POLITYCZNE, STYL SPRAWOWANIA WŁADZY, AFILIACJE PARTYJNE , SYTUACJA POLITYCZNA

WŁADZA WYKONAWCZA WYMOGI STAWIANE KANDYDATOM NA PREZYDENTA • WYŻSZY CENZUS WIEKOWY niż przy kandydowaniu na inne stanowiska publiczne PL - 35 lat, ale np. Włochy – 50, Argentyna – 30 lat, i brak w Izraelu, RPA, Egipcie • Konieczność posiadania obywatelstwa • CENZUS DOMICYLU (konieczność zamieszkiwania na terytorium danego państwa przez określony czas) + rzadziej spotykane: • • CENZUS MAJĄTKOWY CENZUS POCHODZENIA wymóg przynależności do partii politycznej wymogi religijne

WŁADZA WYKONAWCZA METODY WYŁANIANIA PREZYDENTA • wybory POWSZECHNE reguła w systemie prezydenckim i semi-prezydenckim BEZPOŚREDNIE m. in. w PL, Austrii, Portugalii, Rosji [na ogół ORDYNACJA WIĘKSZOŚCIOWA, + często konieczna określona frekwencja] POŚREDNIE w Stanach Zjednoczonych • wybór dokonywany przez PARLAMENT m. in. w Czechach (do 2012), na Węgrzech, w Izraelu • wybór dokonywany przez specjalne zgromadzenie np. w Niemczech, we Włoszech, Indiach, Indonezji Do zwycięstwa najczęściej wymagana BEZWZGLĘDNA bądź KWALIFIKOWANA większość głosów (bardzo często 2/3)

WŁADZA WYKONAWCZA DŁUGOŚĆ KADENCJI max. 7 lat – np. Włochy, Turcja, Irlandia 6 lat – np. Austia, Meksyk, Chile, Tajwan 5 lat – np. PL, Niemcy, Izrael, Czechy, Peru 4 lata – np. USA, Brazylia, Argentyna, Rosja min. 1 rok – Szwajcaria MOŻLIWOŚĆ REELEKCJI na ogół jednokrotna, m. in. PL i pozostałe kraje Europy Środkowej i Środkowo-Wsch. , USA (od 1945), Argentyna, Grecja, Finlandia wielokrotna, ale z przerwą po dwu kadencjach: Rosja brak ograniczeń: Francja, Włochy, Austria, brak możliwości: Turcja, Chile, Kolumbia, Meksyk

WŁADZA WYKONAWCZA ODPOWIEDZIALNOŚĆ PREZYDENTA PREZYDENT nie ponosi odpowiedzialności POLITYCZNEJ przed parlamentem bez względu na system rządów Pociągnięcie go do odpowiedzialności PRAWNEJ wiąże się ze specjalną procedurą • WNIOSEK formułowany przez PARLAMENT (jedną z izb) • DECYZJA (wyrok) jest podejmowana przez: PARLAMENT SPECJALNY TRYBUNAŁ SĄD KONSTYTUCYJNY SĄD NAJWYŻSZY SĄD POWSZECHNY WYBORCÓW (referendum)

WŁADZA WYKONAWCZA RZĄD - kolegialne centrum decyzyjne główny ośrodek władzy wykonawczej (w parlamentaryzmie i systemie prezydencko-parlamentarnym) RZĄD = PREMIER + WICEPREMIERZY + MINISTROWIE Metody dokonywania wyboru PREMIERA: • bezpośrednio na podst. wyników wyborów parlamentarnych (np. WB) • w konsekwencji uzgodnień między ugrupowaniami w parlamencie • w wyborach powszechnych (Izrael)

WŁADZA WYKONAWCZA POZYCJA PREMIERA W RZĄDZIE PRZEWODNICZĄCY GABINETU WŁADZA ROZPROSZONA SZEF WŁADZA SKONCENTROWANA LIDER UCZESNTNIK JEDNOPARTYJNE rządy o ROZPROSZONEJ WŁADZY PRZETARGÓW WIELOPARTYJNE rządy o SKONCENTROWANEJ WŁADZY ŻONGLER JEDNOPARTYJNE rządy o SKONCENTROWANEJ WŁADZY WIELOPARTYJNE rządy o ROZPROSZONEJ WŁADZY SYMBOL

WŁADZA WYKONAWCZA UPADEK RZĄDU następuje w konsekwencji: 1. przeprowadzenia nowych wyborów 2. rezygnacji premiera 3. uchwalenia WOTUM NIEUFNOŚCI w niektórych krajach konieczność uchwalenia KONSTRUKTYWNEGO WOTUM NIEUFNOŚCI 4. nieudzielenia WOTUM ZAUFANIA 5. w systemie prezydencko-parlamentarnym – odwołania premiera przez prezydenta

WŁADZA WYKONAWCZA GABINETY KOALICYJNE Jeśli wybory parlamentarne nie wyłonią zwycięscy wówczas: • Partia, która uzyskała najwięcej głosów może utworzyć RZĄD MNIEJSZOŚCIOWY • RZĄD MNIEJSZOŚCIOWY może utworzyć partia, która nie uzyskała największego poparcia (!) • dochodzi do utworzenia RZĄDU KOALICYJNEGO • dochodzi do utworzenia RZĄDU EKSPERTÓW (rządu technicznego)

GABINETY KOALICYJNE Podejmując decyzję o wejściu do koalicji partie mają na celu UZYSKANIE dostatecznego POPARCIA w parlamencie, ale i REALIZACJĘ swych WŁASNYCH PROGRAMÓW. Poza tym może im przyświecać: • chęć zablokowania innej koalicji • dążenie do przezwyciężenia impasu politycznego • małe niebezpieczeństwo utraty poparcia wyborców KOALICJE mogą mieć charakter: • MNIEJSZOŚCIOWY • MINIMALNIE ZWYCIĘSKI • NADWYŻKOWY

GABINETY KOALICYJNE Czynniki determinujące ostateczny kształt KOALICJI: 1. KONFIGURACJA POLITYCZNA PARLAMENTU • liczba i rozmiar ugrupowań INDEKS SIŁY PARTII = liczba koalicji, w których dana partia jest uczestnikiem krytycznym liczba wszystkich możliwych koalicji większościowych • potencjał koalicyjny 2. TRADYCJE RYWALIZACJI POLITYCZNEJ 3. OGRANICZENIA KONSTYTUCYJNE

Prezydenci III (i IV? ) RP: Wojciech JARUZELSKI 1989 -1990 Lech WAŁĘSA 1990 -1995 Aleksander KWAŚNIEWSKI 1995 -2005 Lech KACZYŃSKI 2005 -2010

PREMIERZY III (i IV? ) RP: Tadeusz MAZOWIECKI 1989 -1991 Jan K. BIELECKI 1991 Jan OLSZEWSKI 1991 -1992 Waldemar PAWLAK 1992 Hanna SUCHOCKA 1992 -1993 Waldemar PAWLAK 1993 -1995 Józef OLEKSY 1995 -1996 Włodzimierz CIMOSZEWICZ 1996 -1997 Jerzy BUZEK 1997 -2001 Leszek MILLER 2001 -2004 Marek BELKA 2004 -2005 x 2 Kazimierz MARCINKIEWICZ 2005 -2006 Jarosław KACZYŃSKI 2006 -2007 Donald TUSK 2007 -2011 -. . .