VTAMNLER Dr Diyetisyen Hlya YARDIMCI V MNLER Vitamin

VİTAMİNLER Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI

V MİNLER

Vitamin Tanımı: Vitaminler; Vücutta tarafından sentez edilemeyen(yada yetersiz miktarlarda sentezlenebildikleri için) mutlaka dışarıdan alınması zorunlu normal vücut fonksiyonlarının devamını sağlayan yardımcı besin ögeleridir. Büyüme ve sağlık için gerekli organik bileşiklerdir.

Vitaminlerin vücut çalışmasındaki etkileri; metabolik reaksiyonların düzenlenmesi ile ilgilidir. Bazıları ko-enzim şeklinde, bazıları da hormonlara benzeyen etkinlik gösterirler.

VİTAMİNLERİN İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ u Büyümeye yardım, u Sağlıklı nesillerin oluşmasına yardım, u Sinir ve sindirim sistemlerinin normal çalışması, besin ögelerinin elverişli olarak kullanılması ve vücut direncine yardım

Vücutta, araştırılan vitamin yetersizliğinde oluşabilecek değişimleri önleyen miktar, o grubun günlük gereksinimidir.

Küçük gruplar üzerindeki bulgular topluma uygulanırken bireysel ayrıcalıklar göz önünde bulundurulmalıdır. Bu nedenle topluma çeşitli vitaminler için tüketim standartları verilmektedir. Tüketim standartları; bireysel ayrıcalıkları içine alacak şekilde gereksinimlere ekleme yapılarak, toplumun beslenme alışkanlıkları ve olanakları göz önüne alınarak yapılmaktadır.

Vitaminlerin eksiklik nedenleri 1. Kıtlık, yoksulluk, beslenme alışkanlıkları ve alkolizme bağlı olarak yetersiz besin alınmasının sonucudur. 2. Yetersiz emilimin görülme nedenleri; a. Safra tıkanmaları, Yağda eriyen vitaminlerin emiliminde azalmaya yol açar. b. Bölgesel barsak iltihaplanmaları emilimi azaltır. c. Pernisiyöz anemi de emilim etkilenir. d. Çölyak hastalığı gibi hastalıklarda kişilerin diyetindeki gluten (tahılda bulunan) nedeni ile emilim azalmaktadır.

3. Yetersiz kullanım: a. Serumda özellikle vitamin taşınmasında kullanılan proteinlerin eksikliğine bağlı olarak görülebilir. b. İnaktif ön maddeler şeklinde emilen vitaminin aktif şeklinin sentez edilmesindeki bir bozukluktan kaynaklanabilmektedir.

4. Vitamin Gereksinmesinin arttığı durumlar a. Gebelik b. Laktasyon c. Büyüme d. Vücutta metabolik olayların hızlandığı fizyolojik durumlar e. Ateşli hastalıklar f. Metabolizmanın hızlandığı patolojik durumlar g. Diyet

Mikro besin öğeleri olarak tanımlanan vitamin ve mineraller, vücuttaki önemli fonksiyonları ile sağlıklı yaşamı yönlendirici rol oynarlar.

Vitaminler insan sağlığının korunması için elzemdir. Vitaminler genel özellikleri açısından iki grupta toplanır: 1. Yağda eriyen vitaminler: A, D, E ve K a. Çekirdek reseptörlerine bağlanma b. Antioksidan etki, c. Fötal gelişimin düzenlenmesine yardım, d. Ca+2 dengesinin düzenlenmesi

2. Suda eriyen vitaminler: C ve B grubu a. Karbonhidrat, lipid ve protein metobolizmalarında ko-enzim, b. Antioksidan etki

VİTAMİNLER VE KİMYASAL ADLARI Vitaminler Kimyasal adı Yağda eriyenler Vitamin A Retinoidler (Retinol, Retinal, retinoik asit, β karoten) Vitamin D Calciferol, Cholecalciferol Vitamin E Tocopherol-tokotrienol (alfa, beta, gamma) Vitamin K Phylloquinones

Suda eriyenler Vitamin C Ascorbic acid Vitamin B 1 Thiamin Vitamin B 2 Riboflavin Niasin (PP vitamini, Vitamin B 3 ) Nicotinic acid, nicotinamid Vitamin B 6 Pyridoxin, pyridoxamin, pyridoxal Pantotenik asit Pantothenic acid Biotin Biotin Folik asit Peteroyglutamic acid, folat Vitamin B 12 Cobalamin Kolin Cholin Karnitin Karnitin

A VİTAMİNİ İlk tanınan vitaminlerdendir. A vitamini taşıyan ögeler steroid grubuna dahildir. Yapı taşı isopren üniteleridir. Vitamin A çeşitli biyolojik aktif moleküllerin tümü için kullanılır.

Vitamin A aktivitesi taşıyan moleküller iki grupta toplanır: 1. Hayvansal dokularda retinol, hidroretinol, retinal ve retinoik asittir. Bunlara retinoidler denir. 2. Bitkisel yiyeceklerdeki sarı-turuncu pigmentte bazı karotenoidler ince barsak mukozaları ve karaciğerde retinole dönüşerek A vit. etkinliği gösterirler.

Vitamin A’ nın Vücuttaki Fonksiyonları u Görme u Büyüme u Üreme u Epitel hücrelerinin sağlamlığı u Bağışıklık sisteminin yeterliliği

A vitamini gereksinimi etkileyen etmenler: Gebelik u Emziklilik u Enfeksiyonlar: Özellikle gastroenteritler, parazitler, Protein-Enerji Malnütrisyonu (PEM) u Çinko yetersizliği u Hipertroidizm * Fiziksel aktivite ve iklimlerin gereksinim üzerinde etkisi ile ilgili veriler yoktur. u

A vitamini yetersizliği hastalıkları u Gece körlüğü u Folluküler hiperkeratozis (derinin kuru ve pütürlü bir durum alması) u Kseroftalmi (konjonktiva ve korneanın kuruluğu) tedavi edilmez ise körlük u Sindirim organlarında; mide ve barsak mukozalarında zayıflama, ülserler ve emilim bozuklukları

u Epitel dokunun görevini yeterince yapamamasına bağlı enfeksiyon hastalıklarına yakalanma riskinin artması u Büyüme yavaşlar u Üreme fonksiyonlarında bozulma

Günlük A vitamini gereksinmesi Besinlerde A vitamini retinol ve A vitamini ön maddesi karoten olarak bulunur. Günlük ihtiyaçlar Retinol Eşdeğeri olarak; u 0 -12 aylık bebeklerde; 375 mcg/gün u 1 -3 yaş grubu çocuklarda; 400 mcg/gün u 7 -10 yaş grubu çocuklarda; 700 mcg/gün u 11 -14 yaş grubu çocuklarda; 800 mcg/gün u 15 -18 yaş grubu çocuklarda; 1000 mcg/gün u Yetişkin erkek için; 1000 mcg/gün u Yetişkin kadın için; 800 mcg/gün

A vitamininin en çok bulunduğu besinler u Hayvansal kaynaklı besinler; karaciğer, balık yağı, süt, tereyağı, yumurta u Bitkisel kaynaklı besinler; Koyu yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, yeşil biber vb) Sarı turuncu meyveler ve sebzeler (havuç, portakal, kayısı, domates vb)

D VİTAMİNİ Hormon benzeri fonksiyonlara sahip olan bir grup sterollerdir. Yağda eriyen vitaminlerdendir. Bitki dokularındaki ‘‘ ergesterol’’ ve hayvan dokularındaki ‘‘ 7 - dehidrokolesterol’’ ultraviyole ışınlarının etkisi ile Vitamin D’ ye çevrilir.

Niçin Gerekir? u. Bebek ve çocuklarda normal iskelet gelişimi, u. Erişkinlerde normal kemik yapısının sürdürülebilmesi için gereklidir.

Yetersizlik Hastalıkları u. Raşitizm u. Osteomalasia

u Çocuklarda fazla ve gelişigüzel kullanıldığında büyümede duraksama, kusma, böbreklerde taş oluşumu gözlenir.

Günlük D vitamini Gereksinmesi Gebe ve emziklilerin, güneşten doğrudan yararlanamayan kişilerin D vit almaları veya güneş ışınlarında düzenli yararlanmaları gerekmektedir. Çocuklara doğumdan 15 -20 gün sonra ek D vitamini 400 IU (10 mcg) verilmelidir. Bu miktar 1 çay kaşığı balık yağı ile de sağlanabilir. Çocuk, genç ve yetişkin bireylerin günlük ihtiyacı 10 mcg’ dır.

Kaynakları u Balık yağı, balık, karaciğer, yumurta sarısı, tereyağı, zenginleştirilmiş besinler ( örneğin; margarin) ve güneş ışınlarıdır.

E VİTAMİNİ Antioksidan etki gösteren bir grup tokoferol denilen maddelere kısaca E vitamini denir. Standart vitamin E etkinliği gösteren formu alfatokoferoldür.

E vitamini eksikliği Hayvanlarda kısırlık, fetusun gelişememesi, kanama, beyin yumuşaması, kas hastalıkları, karaciğer harabiyeti gibi eksiklik arazları gösterilmiştir. u İnsanlarda ise kandaki seviyesi ölçülerek bazı hastalarda düşük olduğu görülmüştür. Akne, anemi, enfeksiyon, bazı kanser türleri, diş eti hastalıları, safra kesesi taşı, sinir-adale hastalıkları, Alzheimer tipi demans sorunları olan kişiler buna örnektir. u

u u Prematüre bebeklerde eksikliğine bağlı olarak anemi olabilir. E Vitamini anneden çocuğa kan yoluyla geçmez ama sütüyle geçer. Doğumdan sonra anne sütü alamayanlarda eksikliği özellikle inek sütüyle beslendiklerinde görülebilir. Kan hücreleri dayanıksız olup kolaylıkla parçalanmaktadırlar. Parçalanan bu hücrelerden ortaya çıkan yıkım ürünlerinin etkisiyle adalelerde normal dışı yağlanma ve karaciğer ile dalak sorunları oluşur. İnsanlarda deneysel olarak eksikliğini yaratabilmek için kasıtlı olarak bir yıldan uzun süreli özel diyet uygulanması gereklidir.

En çok bulunduğu besinler u Bitkisel yağlar u Kurubaklagiller u Tahıl taneleri u Yağlı tohumlar u Yeşil yapraklı sebzeler u Soya

Günlük gereksinim u Yetişkin erkek: 10 mg u Yetişkin kadın: 8 mg u Çocuklar: 3 -10 mg Günlük besinler içinde yeterli miktarda bulunduğundan yetersizlik belirtilerine insanlarda sıklıkla rastlanmaz. Diyetteki çoklu doymamış yağ asidi oranının artışında, emilim bozukluklarında (steatore vb. ) gereksinim artar.

K Vitamini K vitamini biyolojik etkinlik gösteren poliquinon türevleri olarak tanımlanır. Yeşil bitkilerden elde edilen filloquinon (vit K 1), balıktan elde edilen menaquinon-6 (vit K 2) ve yapay şekli menadion (vit K 3) olarak isimlendirilir.

Kaynakları u Yonca, ıspanak ve benzeri yeşil sebzeler u Kuru baklagiller u Balıklar u Karaciğer u Kahve, çay

Gereksinim u Yetişkin erkek: 80 mcg u Yetişkin kadın: 65 mcg u Çocuklar: 15 -20 mcg

Yağda eriyen vitamin eksiklikleri u Alımın az olması u Yağ alımının az olması u Yağ emiliminin az olması u Safra yapımı ve salgısı bozuklukları u Lipaz eksikliği u Sindirim kanalı bozuklukları u Sindirim kanalından atımın artması u Spesifik taşıyıcı eksiklikleri

B 1 VİTAMİNİ Suda eriyen vitaminlerdendir. Suda eriyen vitaminlerin çoğu bitki ve hayvan hücrelerinin enzim sistemlerinin temel elemanlarının bir parçasıdır. Ve kaybolmaları önlenecek şekilde pişirilmiş, yeterli ve dengeli bir diyette bulunmalıdırlar.

B 1 vitamini gereksinimi Enerji metabolizması için gerekli olduğundan fazla CHO tüketen kişilerde ihtiyaç daha fazladır. Pratikte her 1000 Kkal için 0, 4 mg B 1 alınması uygundur.

En çok bulunduğu besinler Karaciğer ve diğer organ etleri u Et u Süt u Kurubaklagiller u Tahıllar ( buğday, mısır, pirinç) u Ceviz, fındık u Yumurta u Mayalarda tiamin bulunur. Mayalı ekmekler mayasızlara göre daha fazla tiamin içerir. u

C VİTAMİNİ Askorbik asit olarak bilinir. Kimyasal yapısı monosakkarit türevidir. Yapı yönünden 6 C’ lu basit şekerlere benzerler. En dayanıksız vitamindir. Havanın oksijeni ile okside olur, suda çok kolay erir. Dış ortam koşullarında ve pişirme esnasında diğer maddelerle etkileşerek kolayca bozulur.

Eksikliği Genel olarak dokuların sağlığı bozulur. u Diş eti kanamaları ve çekilmeler. u Enfeksiyonlara karşı dayanıksızlık ve zor iyileşme. u Deride küçük kanamalar, halsizlik, iştahsızlık. u Eksiklik artarsa burun kanamaları, ağız içinde yaralar, diş kayıpları, eklem şişmeleri, kemik ağrıları ve nefes darlığı. u Çocuklarda büyümenin yavaşlaması, yaşlılarda ciddi damar problemleri. u

u Eksikliğinde oluşan en ağır durum skorbüt hastalığıdır. Eskiden özellikle uzun sürelerle gemilerde bulunup, taze sebze-meyve yiyemeyenlerde görülmekteydi.

Gereksinim u Ortalama 75 -90 mg/gün İhtiyacın arttığı durumlar: Hızlı büyüme dönemi Gebelik-emziklilik Ateşli hastalıklar Yara ve yanıklar

Kaynakları: u Turunçgiller u Çilek, böğürtlen, kuşburnu u Domates, lahana, patates u Koyu yeşil yapraklı sebzeler

Riboflavin (B 2 Vitamini) u u Etkileri: Enerji üretiminde rol oynar. FMN ve FAD kısa isimli enzimlerle hidrojen taşıyıcılığı yapar. Kısa zincirli yağ asitlerinin yakılmasını sağlar. Hücrelerin gelişmesine ve solunumuna etki ederek oksijeni daha iyi kullanmasını sağlar. Bu yolla görme ve saç, cilt ve deri sağlığına yararlı etkisi olur. Bazı amino asit ve glutathion redüktaz (Kandaki alyuvarlarda) maddesinin yapımına katkıda bulunur.

Yetersizliği Dilde kızarma, yanma hissi, ağız çevresi ve dudakta kızarma, tahriş ve çatlaklar, u Gözlerde kaşıntı, yanma hissi ve iltihaplanma, katarakt oluşumu, u Deride kepeklenme, saçların dökülmesi, u Çocuklarda büyümenin yavaşlaması, u Kilo kaybı, canlılıkta azalma, sindirim sorunları u Genital bölgede deri sorunları oluşur. u

Günlük gereksinim Büyümenin hızlı olduğu çocukluk döneminde ihtiyaç fazladır. Vücutta depo edilemediğinden günlük alınması gerekir. 0. 6 mg/1000 kkal

Bulunduğu besinler u Karaciğer u Et u Süt ve süt ürünleri u Yumurta u Balık u Yeşil yapraklı sebzeler u Tahıllar

Niasin (B 3 vitamini) Etkileri İnsan vücudu için hayati fonksiyonlarda rol alır, hücrelerin oksijeni kullanabilmeleri için gereklidir. u Protein, yağ ve karbonhidrat gibi besin öğelerinin vücutta kullanılmasını sağlar. u Glikoliz denilen karbonhidrat ve glikozdan enerji üretilmesinde anahtar görevi vardır. u Yağ asitlerinin sentezine etkilidir. u Deaminasyon (= proteinlerin yapı taşı amino asitlerin kullanılma aşamalarından azot ayrılma işlemi) olayını gerçekleştirir. u Beyin çalışması için temel maddedir. u

Eksikliği u u u Kolay yorulma, kolay sinirlenme, İştahsızlık, hazımsızlık, bulantı, kusma ve ishal gibi sindirim sorunları, Deride ışığa karşı hassasiyet, kaba, kalın ve sert cilt haline dönüşmesi, Dilde yanma hissi, kızarma, diş eti hassasiyeti, ağız kokusu, Önceleri huzursuzluk, uykusuzluk, baş ağrısı ile başlayan, ellerde titreme, artan endişe, korku, kaygı duyguları ile devam edip psikoz tablosuna kadar giden sinir sistemi şikayetleri ortaya çıkar. Eğer eksikliği uzun sürerse ölümcül Pellegra hastalığı oluşur.

Gereksinim Özellikle bir aminoasit olan triptofan vücutta niasine dönüştüğü için alınan miktar niasin eşdeğeri olarak saptanmalıdır. 6. 6 mg/1000 kkal

Bulunduğu besinler u Et u Balık u Kümes hayvanları u Maya u Tahıllar u Kurubaklagiller u Yeşil yapraklı sebzeler

Pridoksin ( B 6 vitamini) Etkileri: u u 60 kadar enzimin işlemesi için koenzimdir. Proteinin ana maddesi nükleik asit sentezine katılır, amino asitlerin barsaktan emilerek kana ve kandan hücrelere geçmesi için gereklidir. Ayrıca amino asitlerin yapım, yıkım ve birbirlerine dönüşümlerine yardımcı olur.

u u Merkezi sinir sisteminde GABA denilen önemli bir maddenin yapımına destek verir. Ayrıca sinirsel ileti için şart olan norepinefrin ve asetilkolin maddelerinin metabolizmasına etkilidir. Triptofandan niasin ve araşidonik asitten prostoglandin E 2 yapılması için gereklidir. Kolin, metionin, serin, sistin, triptofan ve nisain metabolizmalarına etkilidir.

Eksikliği Çevresel sinirlerde iltihaplanma (Nevrit), EEG değişiklikleri, duyu kusurları, koordinasyon bozuklukları, dalgınlık, uykusuzluk, u Bebeklerde erişkinlere oranla daha sık olarak konvülziyon (Havale), u Kansızlık (hipokromik anemi), u Huzursuzluk, sinirlilik, depresyon gibi ruhsal sorunlar ve adet öncesi sendromuna benzer arazlar, u Migren tipi baş ağrısı u

u u Ciltte kuruluk, kaşıntı, göz ve ağız çevresinde deri çatlamaları, görme problemleri, Özellikle gebelik döneminde vücutta su tutulması ile sabahları artan bulantı ve kusma gibi sindirim sitemi şikayetleri görülür. Gebeliğin ilerleyen aylarında tansiyon artışı, ödem ve reflekslerin şiddetlenmesinin B-6 Vitamini ile ilişkisi uzun yıllardır bilinen ve tartışılan bir konudur. Sık enfeksiyonlara yakalanma, Uyuşukluk, kas zayıflığı ve krampları oluşabilir

Gereksinim 1. 5 -2 mg/gün yeterlidir. Kaynaklar: Et, karaciğer, böbrek, tahıllar ve kuru baklagillerdir.

B 11 Vitamini (Folik Asit) Adını latince sözcük olan folium’ dan almıştır. Etkinlik gösterebilmesi için askorbik asit ve NADPH ile tetrahidrofolik asit (THFA) şekline şndirgenmesi gerekmektedir.

Folik asit; Isının etkisi ile kolayca parçalanır Parçalanma sulu ısıda daha yüksektir Isının etkisi asit ortamda daha fazladır Isı derecesinin ve ısıtma süresinin uzaması, pişirme suyunun dökülmesi vitaminin kaybında artışa neden olur. Işık ve oksidasyona duyarlıdır.

İşlevi Folat yardımcı enziminin görev aldığı bazı tepkimeler Serin+THFA<--- glisin Histidin+THFA<--- glutamik asit Riboz-fosfat+serin +THFA<--- pürin Urasil deoksiribonükleotid+THFA<-- Timindeoksiribonükleotid Sistein+THFA<--- metionin

Eksikliğinde u Gebelik döneminde olursa ciddi sorunlara yol açar. Normale oranla gebelerde gereksinim iki katına çıkar. Bebek annenin karaciğerdeki depolarını kısa sürede boşaltır. Ortaya çıkmaya başlayan belirtiler de hamilelik ile ilgili durumlara bağlanır. Sonuçta gebelik toksemisi, erken doğum, düşük ağırlıklı bebek ile bebekte spina bifida gibi beyin - omurilik anomali ve hasarları oluşabilir.

İştahsızlık, kilo kaybı, dilde şişme ve kızarma, bulantı, kusma, ishal gibi sindirim sorunları ortaya çıkar. u Huzursuzluk, baş ağrısı, bitkinlik, unutkanlık gibi hafif belirtilerden sinirlilik, hırçınlık, paranoya durumuna kadar uzanan ağır sinirsel sorunlar oluşabilir. u Enfeksiyonlara yatkınlık, u Çarpıntı gibi bazı kalp sorunları oluşabilir. u

Megalablastik anemi denilen bir tür kansızlık hastalığı meydana gelir. Sık görülen demir eksikliğine bağlı kansızlıktır. Folik asite bağlı olan anemi; genellikle demir vermek ile kansızlığın düzelmemesiyle anlaşılır.

Gereksinim Günlük gereksinim yetişkin erkek ve kadında 400 mcg, Gebe kadınlarda günlük 600 mcg, Emziklilerde 500 mcg

Kaynaklar u Karaciğer ve diğer organ etleri u Yeşil yapraklı sebzeler u Maya u Kurubaklagiller u Tahıllar Besinlerin hazırlanması, işlenmesi ve depolanması folat kaybına neden olduğu için pişirme ve saklama işlemlerine dikkat edilmelidir.

Vitamin B 12 ( Kobalamin) Ticari formu siyanokobalamindir. Kobalamin adı ile de bilinir.

Etkileri Vücuttaki tüm hücrelere gereklidir. Hücreler ne denli hızla çoğalıyorlarsa o kadar fazla B-12 vitaminine gereksinim duyarlar. u DNA sentezi için gerekir. Bu işlevini folik asitle beraber yürütür. u Yağ, karbonhidrat ve protein metabolizmalarına etkilidir. u Demirin vücutta kullanımına etkili olup, kolin, metionin yapılmasına yardımcı olur. u Sinir hücrelerinin myelin denen kılıfının yapılması ve korunması için gereklidir. u Kan hücrelerinin yapım ve değişiminde rol alır. u

Yetersizliği Sinir sisteminde bozukluklar, kol ve bacaklarda uyuşma, duyu azalması, ruhsal bunalım ve kasılmalar, pernisiyöz anemi

Gereksinim Günlük gereksinim 2 mcg’ dır. Gebelik ve emziklilikte 2. 6 mcg’ dır. Kaynakları: u Et, u Süt u Yumurta u Balık * Bitkisel kaynaklı besinlerde B 12 vitamini bulunmaz. u

MİNERALLER İnsan vücudunun yaklaşık %4 -5’ i minareldir. Bununda yarıya yakını Ca , ¼’ ü fosfordur. Mg, Na, Cl, S diğer makro minerallerdir. Bunların dışında kalanlar az miktarda bulunduğu için iz elementler olarak bilinir. Vücudun çeşitli organları içinde yer alırlar.

Çeşitli hayvansal ve bitkisel dokular yüksek sıcaklıktaki fırınlarda 650 dereceye ısıtılıp organik öğeler yakıldığında CO 2 ve su oluşur. Geriye kalan beyaz öğe mineral olup buna kül denir.

KALSİYUM En fazla bulunan mineraldir. Yetişkinlerde 1200 g. kadar bulunur. Bunun % 99’ u kemik ve dişlerde, % 1’ i ise vücut sıvılarında ve hücrelerde yer alır.

Kalsiyumun işlevleri u Kemik ve diş gelişiminde, sağlığın korunmasında u Kanın pıhtılaşma etmeni için u Hücre membranının taşıma işlevinde u Sinir iletimi ve kalp atımının denetimi için

Kalsiyum emilimini etkileyen etmenler Emilimi kolaylaştıran etmenler: İ. B. ların yukarı kısmındaki asit tepkime; laktoz, sitrik asit ve bazı a. a. lerin etkisi ile oluşur. İ. B. ların normal hareketi Safra asitleri Kısa ve orta zincirli yağ asitlerinin varlığı

D vit. Varlığı Ca BP varlığı Gereksinimin artmış olması (gebelik vb. )

Emilimi Zorlaştıran Etmenler: İ. B. ların yukarı kısmında alkali tepkime Diyette posanın çok olması Sindirim ve emilim bozuklukları Ca, P dengesizliği Fazla Zn ve Al alımı Fitik (tahıllarda) ve okzalik (sebzelerde) asitlerin çokluğu Uronik asitler, sodyum alginat, alkol Menopoz

Normal diyetlerde alınan Ca % 20 -40 oranında emilebilmektedir. Kullanımda D vit. ‘in etkisi çok önemlidir.

Gereksinim u Yetişkin bireyler 1000 mg/ gün u Çocuklar 800 mg / gün u Adolesan 1300 mg / gün u Gebe enzikli 1300 mg / gün

Kaynaklar u Süt ve süt ürünler ( en iyi kaynaklar) u Pekmez, susam, yağlı tohumlar kurubaklagiller, kurutulmuş meyveler, yeşil yapraklı sebzeler (iyi kaynaklar) u Yeşil sebzeler, yumurta, portakal, limon, çilek ( orta derecede kaynaklar) u Tahıllar, diğer sebzeler, meyveler, etler ( zayıf kaynaklar)

FOSFOR Fosfor, besinlerde ve organizmada, ortofosforik asidin (H 3 PO 4) alkali ve toprak alkali metallerle oluşturduğu tuzlar, alkollerle oluşturduğu esterler, organik asitlerle oluşturduğu anhidridler ve bazı amino asitlerle oluşturduğu fosfamidlerin yapısında fosfat (inorganik fosfor, Pi) halinde bulunur.

İşlevleri Nükleik asitlerin temel bileşenidir u Fosfolipid olarak hücre zarının anahtar öğesidir u Glikoz, früktoz ve galaktoz enerji siklusuna fosforlanarak girer u Çeşitli moleküllerin sentezi ve kas kontraksiyonu için gerekli ATP ve kreatinin -p’ ın oluşumu için gereklidir u Düzenleyici işlevi olan s-AMP ve vitamin koenzimlerinin oluşumu için gerekir u Fosfat tampon sistemi hücre içi ve böbrek sıvısının asit-baz dengesini sağlamada önemlidir. u

Diyetle alınan inorganik fosfor, serbestleştikten sonra ince bağırsağın ilk kısımlarından aktif transportla, büyük miktarda ve hızla emilir. Emilen inorganik fosfor, karbonhidratlarla hızla esterleşir, oldukça yavaş olarak fosfolipidleri de oluşturur. Genel dolaşımdaki fosfat esterlerinin kemiklerde osteoblastlardaki fosfatazların etkisiyle yıkılması sonucu oluşan inorganik fosfor, kalsiyum iyonu ile birleşerek çözünmez tersiyer kalsiyum fosfat [Ca 3(PO 4)2] halinde kemiklerde depolanır.

Kaynaklar: u Süt ve türevleri u Et ve türevleri u Tavuk, balık, yumurta u Tahıllar, kurubaklagiller u Yağlı tohumlar * Protein yönünden zengin besinlerin fosfor içeriğide yüksektir.

Gereksinim u 1 -10 yaş arası; 800 mg u 11 -24 yaş arası; 1200 mg u 24 yaş ve üzeri 800 mg * Kalsiyumun fosfora oranı diyette bir olmalıdır.

MAGNEZYUM İşlevi: u Kemik ve dişlerde Ca ve P ile birlikte bulunur. Buradaki Mg değişmez u Vücut sıvılarındaki Mg osmotik basıncın ve asit-baz dengesinin sağlanmasında yardımcıdır. u Kas ve sinir iletiminde etkindir. Ca kasın kontraksiyonunu uyarırken, Mg dinlenmesinde etkilidir. u Birçok enzim çalışması için gereklidir.

Kaynakları: u Kurubaklagiller u Yağlı tohumlar u Rafine edilmemiş tahıl taneleri u Koyu yeşil yapraklı sebzeler

Gereksinim: u Yetişkin erkek ve kadınlarda: 320400 mg u 1 -3 yaş grubu çocuklarda 80 mg u 4 -6 yaş: 120 mg u 7 -10 yaş: 170 mg

MANGANEZ u Glutamin sentetaz, piruvat karboksilaz Aynı zamanda ko-faktör olarak çinkoyu da kullanan superoksit dismutaz gibi enzimlerin bileşiminde bulunur. Bu enzimlerin bazıları bağ dokusunun oluşumu, büyüme, lipid ve CHO metabolizması için gereklidir.

u Gereksinim konusunda net bir şey söylenememektedir. yetişkin erkek için 2. 3 mg/ gün yetişkin kadın için 1. 8 mg/ gün

Kaynaklar u Tohumların özü ( embriyo) u Kurubaklagiller u Çay u Yağlı tohumlar

FLUORİD Fluorid, toprakta kalsiyum flüorür (Ca. F 2) halinde bulunur ve sularla bitkilere geçer. Fluorid, ince bağırsaklardan emilir. Vücutta kemik ve dişlerde fluorürlü apatitler halinde toplanır. Fazlası idrarla atılır.

u Flüorun vücuttaki etkileri tam bilinmemektedir; ancak fazla miktarının zehirli olduğu kesindir. Flüor, hücre kalsiyumunu bağlar ve enzim aktivatörü magnezyum ile ayrılmaz bileşikler yapar.