Vroeg Romeinse periode Extra huiswerk Stukje historische filmserie

Vroeg Romeinse periode

Extra huiswerk • • • Stukje historische film/serie Mag Griekse of Romeinse geschiedenis zijn Max. 5 min. Liefst met link Relateren aan de cursus?

Perioden • Koningstijd 753 -509 • Republiek 509 - 27 • Keizertijd 27 BCE – 476/565 CE

Sociale verhoudingen • Patronus • Clientes • Amicitia et fides • Salutatio

Expansie

Standenstrijd (500 -287) • Patriciërs monopolie op politieke macht • Magistratuur (consuls, quaestoren) • Pontifex maximus & rex sacrorum • Senaat Ø Plebejers (arm en rijk) willen participatie • Rijken > toegang tot bestuurselite • Armen > verzachting schuldpraktijken Optekening wetgeving + inperking willekeur magistraten + erkenning concilium plebis

Verloop standenstrijd • 494 v. Chr. : erkenning volkstribunen als officiële belangenbehartigers plebejers • 451 v. Chr. : optekening wetten (twaalf tafelen) • 367 v. Chr. : Leges Liciniae Sextiae > toelating rijke plebejers tot magistratuur + instelling ambt praetor (rechtspraak) • 287 v. Chr. : Lex Hortensia > erkenning concilium plebis Ø Verschillen patriciërs & plebejers vervagen > nieuwe ambtsadel Ø nieuwe sociale verschillen & spanningen (o. a. toenemend verschil senatoren <> equites door Lex Claudia (218) > publicani

Staatsinrichting Consul 1 (imperium) Ondersteunen 2 Quaestores Kiest veto Consul 2 (imperium) Pontifex Maximus Rex Sacrorum Advies Senaat Kiest Comitia Centuriata Kiest

Staatsinrichting na 287 (Lex Hortensia) Aanvullen of verwijderen Advies 2 Consuls (imperium) Senaat Vervanging Cursus honorum zen Kie Voo rzitt er Kie ze n Kiezen 10 Volkstribunen 4 Aedielen Voorzitter en Kiezen Praetoren (imperium) 2 Censoren Comitia Centuriata Concilium Plebis Comitia tributa Quaestoren

264 -133 v. Chr. verdere expansie Romeinse expansie : gevolgen? • Punische oorlogen • Spanje, Povlakte, Oosten (hellenistische rijken) Romeinse politiek: • Oosten: verdeel- en heers • Westen: veroverde gebieden worden provincies olv stadhouder (proconsul, propraetor) + plaatselijke regenten

Punische Oorlogen • Botsing invloedssferen Carthago en Rome – Eerste Punische Oorlog (264 -241) (zeeoorlog) – Tweede Punische Oorlog (218 -201) (landoorlog) – Derde Punische Oorlog (149 -146)

Het Romeinse trauma “. . ceterum censeo, Carthaginem esse delendam. . ” Marcus Porcius Cato (236 -149 v. Chr. )

Aanloop tot burgeroorlogen (1) Tiberius & Gaius Gracchus – Doelen: tekort legerrekruten opheffen – Bezitloze burgers helpen • Maatregelen: • Tiberius: Wet op maximum hoeveelheid staatsland > herverdeling • Gaius: - ridders/publicani mogen jury voor afpersingsrechtbank leveren - staatssubsidie op graan > lage graanprijs Ø Zware last staatskas Wegens maatregelen & ‘alleenheerschappij’: moord op Gracchen door senatoren Ø Verharding politieke strijd Ø senatoren en equites aparte standen (vanaf 129 v. Chr. ) Ø Binnen senaat: populares vs optimates

Aanloop tot burgeroorlogen (2) Marius – Legerhervormingen – Uitrusting proletariërs in leger op kosten staat Ø Zware last staatskas Bondgenotenoorlogen (91 -88 v. Chr. ) – Italiërs volledig Romeins burgerrecht

Burgeroorlogen (88 -82 v. Chr. ) Eerste burgeroorlog (88 -82): Sulla (optimaten) vs Marius (populares). Oorlog tegen Mithridates IV van Pontus: commando overgedragen. Sulla neemt Rome in, maar bij vertrek neemt Marius het terug. Marius overlijdt (86). Sulla overwint Marius’ overgebleven bondgenoten en wordt dictator. 73 -71 Slavenopstand Spartacus • Tweede burgeroorlog (49 -45)

Eerste Triumviraat (60 v. Chr. ) Gnaeus Pompeius Magnus Gaius Julius Caesar Marcus Licinius Crassus

Eerste Triumviraat (60 v. Chr. ) • Gericht tegen de optimaten • Met steun van het leger zélf de zaken regelen (dus buiten de senaat om) • Karakter: langdurige alliantie • Maar de rijzende ster van Caesar stemt Pompeius tot nadenken • Burgeroorlog; Caesar wint • ‘Dictator voor het leven’ moet hij met de dood bekopen (44 v. Chr. )

Tweede Triumviraat (43 v. Chr. ) Gaius Julius Caesar Octavianus Marcus Aemilius Lepidus Marcus Antonius

Tweede Triumviraat (43 v. Chr. ) • Aanhangers Caesar. Wreken van de dood van Caesar • Formele macht: dictatoriale volmachten via de volksvergadering • Karakter: tijdelijke alliantie • Radicaal: Liquidatie politieke tegenstanders • Octavianus vs. Marcus Antonius en Cleopatra

Slag bij Actium (31 v. Chr. ) Gaius Julius Caesar Octavianus, aka Augustus (27 v. Chr. )

Dyson Obv archeologie aangevuld met literatuur: • Demografie. Geen boeren in het nauw: demografie niet neerwaarts • Latifundia Landbouwsoorten lenen zich niet voor grootschaligheid • Geen enorme slavenaantallen Italië in • Clientes nodig als machtsbasis, dus elite is niet gebaat bij eliminatie kleine boeren Dyson beoogt sterke nuancering van Trad. visie: er zijn wel latifundia, maar gemixte agrarische situatie. P 44 “Neither…. structure”.

Cornell Enigszins aangepaste traditionele visie op basis van literatuur • Demografie: neemt af. • Overal groei van Latifundia en slaveneconomie. (Door rekrutering, vraag naar land van elite en aanbod van slavenarbeid). • P. O. II niet aanleiding, maar acceleratie van deze ontwikkeling. Echte oorzaak is imperialisme!! Structurele veranderingen begonnen al in de 4 e eeuw (maar slecht zichtbaar door 3 rd centruy gap). Socio-economische literaire bronnen uit deze periode zijn schaars.