VOEDING IN DE PALLIATIEVE FASE Door Evelyn Straatman

VOEDING IN DE PALLIATIEVE FASE Door: Evelyn Straatman en Hanneke Witteveen

CASUS MW. CLIVIA Opname 10 -2016 ivm misselijkheid en braken sinds een paar weken. Weegt tijdens de opname 80 kg Lengte 1. 70 m Gebruikelijk gewicht 95 kg. Onderzoeken volgen.

VRAAG Wat valt je op? Wat zou je doen?

OORZAKEN GEWICHTVERLIES Oorzaken gewichtverlies � Verminderde voedselinname/ verminderde resorptie van voedingsstoffen. � Verhoogd verlies van voedingsstoffen. � Verhoogd verbruik van voedingsstoffen. � Metabole veranderingen.

ANOREXIE-CACHEXIE-SYNDROOM Anorexie-cachexie-syndroom Verminderde inname van voeding Mobilisatie van vet- en spierweefsel Met name mobilisatie van vetweefsel, pas in een laat stadium van spierweefsel Verhoogde eiwitafbraak Afgenomen eiwitafbraak Normale of verhoogde productie en verbruik van glucose Afgenomen productie en verbruik van glucose Normaal of verhoogd basaalmetabolisme Afgenomen basaalmetabolisme Tabel 1. Verschillen tussen gewichtsverlies als gevolg van metabole stoornissen bij het anorexie-cachexie-syndroom

VERVOLG CASUS MW. CLIVIA Uitslag is bekend Diagnose: gemetastaseerd carcinoom, onbekende primaire tumor met als voornaamste metastasen abdominaal en in de rechter long.

FASES PALLIATIEVE ZORG

Ziektegerichte palliatie Symptoomgerichte palliatie Palliatie in de stervensfase

ZIEKTE GERICHTE PALLIATIE De ziekte wordt actief behandeld met als doel de kwaliteit van leven te handhaven en/ of te verbeteren. Daar waar mogelijk verlenging van het leven. Dieetbehandeling is “volgend” op het medische beleid.

ROL DIËTISTE • • • Energie/eiwitinname en energie/eiwitbehoefte berekenen Praktische tips geven om de inname van o. a. calorieën en eiwitten te verhogen Motiveren

DIEETBEHANDELING • • Volwaardige voeding (voldoende voedingsstoffen en vocht) Verhogen van de inname van energie en eiwitten door: Meer ‘voedzame’ producten – minder ‘slanke’ producten 2) Kiezen voor volle/volvette en calorierijke producten 3) Tussendoortjes gebruiken 4) Voeding verrijken met energie- en eiwitrijke poeders 5) Drinkvoeding 6) Sondevoeding 1)

DIEETBEHANDELING Bijvoeding (drinkvoeding/ preparaat) � Inzet = maatwerk, geen standaard smaakpakket Sondevoeding � Passage/slik stoornis hoog in het maagdarmkanaal � Geschatte levensverwachting van >2 -3 maanden � Bij ziektegerichte palliatie � Niet zinvol bij metabole afwijkingen/ anorexie-cachexie syndroom TPV � Ileus � Slechts bij hoge uitzondering en alleen tijdelijk als passage niet mogelijk is

VERVOLG CASUS MW. CLIVIA Intake blijft onvoldoende, in overleg wordt er een Duodenumsonde geplaatst en sondevoeding wordt gestart 1 ltr/ 24 uur MF. Daarnaast mag mw. Kleine beetjes zelf eten. 21 -10 start chemotherapie.

MISSELIJKHEID BIJ CHEMO Misselijkheid en braken bij chemotherapie: de klachten nemen vaak af wanneer de kuur klaar is.

VOEDING TIJDENS CHEMOTHERAPIE Voeding niet forceren Voldoende vocht (minimaal 1, 5 l) Kleine frequente maaltijden Zuigen op een ijsklontje, kauwgom, waterijsje of zachte stukjes fruit Proberen of het drinken van koolzuurhoudende dranken helpt Probeer een prettige temperatuur te vinden voor gerechten

VOEDING TIJDENS CHEMOTHERAPIE Geen vaste tijden Niet te veel verwachten Smaak verandert continu Veel kauwen en langzaam eten Water met citrus, munt, gember etc Plastic bestek

MEDICATIE dexamethason metoclopramide

VERVOLG CASUS MW. CLIVIA Laatste kuur 22 -2 -2017. Mw. wordt opgenomen in het ziekenhuis (16 -032017) ivm verdenking pneumonie. Tijdens opname blijkt er progressie te zijn ondanks de chemotherapie, er zijn geen andere behandelopties meer. In verband met misselijkheidklachten is de sondevoeding van 1 l gehalveerd naar ½ l. Mw. Gaat met terminale zorg naar huis.

Ziektegerichte palliatie Symptoomgerichte palliatie Palliatie in de stervensfase

VOEDING TIJDENS SYMTOOMGERICHTE PALLIATIE Comfortvoeding Patiënt eet wat hij wil & kan eten Patiënt laat achterwege wat hij niet wil& kan eten

VRAAG Is drinkvoeding een optie in deze fase? Wat kan de rol nog zijn van de diëtiste?

CASUS Na een paar weken heeft dhr. Contact met een diëtiste van het ziekenhuis. Diëtiste geeft aan dat het beter is om te stoppen met de sondevoeding gezien de fase waarin mw. Zit… Dit maakte dhr. Erg boos! Voeding en vocht zijn belangrijk om te kunnen leven! Daarnaast kan zij de voeding nog goed verdragen Wat gebeurd hier? Discussiepunt: wanneer stop je met de sondevoeding?

CASUS Na 2 maanden nemen de klachten toe in de buik: pijnklachten, misselijkheid/ braken. Op geleide van de klachten wordt de sondevoeding afgebouwd en uiteindelijk helemaal gestopt.

Ziektegerichte palliatie Symptoomgerichte palliatie Palliatie in de stervensfase

VOEDING IN DE STERVENSFASE Rol van voeding en vocht in de stervensfase?

VRAGEN?