Voeding beweging spierbehoud Roos Bootsman sport oncologie ditist

Voeding, beweging & spierbehoud Roos Bootsman, sport- & oncologie diëtist Voeding+Advies, Amsterdam

AGENDA 1. Ondervoeding, diagnostiek en gevolgen 2. Voeding & beweging 3. De praktijk 4. Diëtist & Fysiotherapeut

Wie is er ondervoed?

Essentie van ondervoeding = te weinig spiermassa • Te mager een probleem? –als er te weinig spiermassa is –bij ziekte is er weinig reserve • Gewichtsverlies een probleem? –als dit vooral verlies van spiermassa is

Ondervoeding: is een aandoening die wordt veroorzaakt door een verminderde inname of opname van voeding met als gevolg een veranderde lichaamssamenstelling (verminderde vetvrije massa) en lichaamscelmassa. Dit resulteert in een afname van het fysiek en mentaal functioneren en een slechtere klinische uitkomst van ziekte. Sarcopenie: is een progressieve en gegeneraliseerde skeletspierstoornis die is gerelateerd aan een verhoogde kans op ongunstige uitkomsten, waaronder vallen, breuken, lichamelijke beperkingen en sterfte.

Sarcopenie

Hoe herken je ondervoeding? Wat zijn klachten bij kanker?

Meest gebruikte risico factoren van ondervoeding § Lage BMI § < 18, 5 (< 65 jaar) § < 20 (≥ 65 jaar) § < 21 bij COPD § Onbedoeld gewichtsverlies § >10% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste 6 maanden § > 5% in de laatste maand

Criteria ondervoeding Kenmerkende factoren: Gewichtsverlies >10 in 6 maanden, >5% in 1 maand Lage BMI <18, 5 / <20 voor ouderen Lage spiermassa <P 10 VVMI

Criteria ondervoeding Oorzakelijke factoren: • Onvoldoende inname van voeding door; - Metabole ontregelingen (vertering koolhydraten, eiwitten en vetten) / malabsorptie - Inflammatie - Stress (trauma) ten gevolge van de behandeling • Vermagering • Afname spierkracht / afname spierkracht met hoge vetmassa • Gewichtsafname

Criteria sarcopenie • Kracht • Spiermassa • Functie

Mogelijke gevolgen ondervoeding

Oorzaken ondervoeding - Vol gevoel door snelle verzadiging Mondproblemen Vertraagde maagontlediging Misselijkheid Braken Diarree en obstipatie Smaakverandering Val risico i. v. m. spierzwakte Delier

Spiermassa verlies kan snel gaan!

Spierverlies bij ziekenhuisopname

Anabole resistentie? Onderhoud van spiermassa is gestoord door verminderde opbouw van eiwit uit aminozuren in de spiercellen Veroudering Ziekte (inflammatie, insuline resistentie, inactiviteit)

Spiereiwit opbouw Aminozuren opnemen in de spieren Inname eiwit (sondevoeding) Opname van aminozuren in het bloed Eiwitten verteren tot aminozuren in de darmen

Niet dringend: spierverlies Dringend: organen & immuunsysteem

Spiereiwitsynthese verbeteren

Gewicht zegt na fors gewichtsverlies weinig over lichaamssamenstelling

Meting • Meten = weten - Lichaamssamenstelling en lichaamsfunctie - Gewicht en gewichtsverloop - Vetvrije massa, vetmassa bepalen (huidplooi, bovenarmomtrek, BIA) - Spierkrachtmeting - Voedingsinname en voedingsbehoefte - Medicatie en biochemische bepalingen - VAS score

Behandeling & preventie van ondervoeding • • • Screening Diagnostiek Behandelplan Voldoende EIWIT (en energie) Beweging • En ook dit is leefstijl – coaching, evaluatie, zelfmanagement, multidisciplinaire en transmurale samenwerking van zorgverleners etc…

Wat doet de diëtist? ! • Het in kaart brengen van de voedingstoestand • Het berekenen van de individuele behoefte • Behandelplan & doelen opstellen • Evalueren, bijstellen

Voedingsinterventie • EIWITTEN • Energie, vitamines, mineralen, vezels, vocht etc. • ÉN BEWEGING!

HERSTEL = TOPSPORT

Voeding & Beweging • Kracht-, duur- en met name concurrent training (incl. thuistraining) zijn veelbelovende interventies om sarcopenie te behandelen • Eiwitten stimuleren spiereiwitsynthese, maar meer eiwit resulteert niet direct in meer spiermassa • Eiwitten in combinatie met beweging resulteert in meer spiermassa, kracht en fysiek functioneren bij ouderen • Training tijdens een lage eiwitinname (ondervoeding) mogelijk positief voor spiermassa (en eetlust? )

Watzijnbevat meer bij eiwitten? Wat klachten kanker?

6 gram per ei (50 g) 30 g / 100 g

16, 5 g / schaaltje (150 g) 13 g / schaaltje (150 g)

28 g / flesje (200 ml) 22 g / scoop (25 g)

Vegetarisch / vegan? 5 g / handje (25 g) 8 g / 100 g 12 g / 100 g

(H)erken ondervoeding / sarcopenie: Screening! Vroege herkenning voorkomt ellende; spierverlies gaat snel! 3/4 keer 20 -25 g hoogwaardig eiwit: ~1. 2 eiwit /kg/d Stem eiwitinname af op de training: Zo dicht mogelijk bij de training voor voldoende aminozuur beschikbaarheid

Hoe ziet de samenwerking tussen fysio en diëtist?

• Multidisciplinaire samenwerking noodzakelijk • Leg contact met een diëtist, werk samen! • Korte lijnen, stem behandelplan en doelen op elkaar af • Herhaal de adviezen van de diëtist • Elke vorm van beweging heeft een possitief effect op de gezondheid. Weerstandtraining / revalidatie i. c. m. goede voeding is essentieel!