Vitaminler II 2 YADA ZNEN VITAMINLER VITAMIN A

Vitaminler II 2. YAĞDA ÇÖZÜNEN VITAMINLER VITAMIN A (RETINOL) VITAMIN D (KALSIFEROL) VITAMIN E (TOKOFEROL) VITAMIN K (FILLOKINON)

A VİTAMİNİ Retinoller olarak bilinirler. Retinol , retinal, retinoik asit olmak üzere üç formda bulunur. Retinol Retinoik asit

*Provitaminler Alfa karoten Beta karoten Gamma karoten *Sebzelerde bulunan β karoten oksidatif parçalanma ile Vitamin A’ya dönüşür. Dönüşüm barsak mukozası başta olmak üzere karaciğer ve meme bezlerindedir.

Vitamin A besinlerle alınır bitki karoteninden vücutta sentezlenebilir. Veya hayvansal besinlerde yağ asidi esterleri şeklinde bulunur. Sindirim olayında hidroliz olur ve serbest Vit A olarak emilir. İntestinal mukoza hücrelerinde yeniden esterleşir Şilomikronlarla lenf sıvısına geçer. Karaciğere gelen Vitamin A, Retinil Esterleri şeklinde bir Lipoglikoprotein olarak depo edilir.

Dokulara transportu gerektiğinde hidroliz olur ve Retinol bağlayıcı proteine (RBP) bağlanarak plazmaya verilir. Yeşil yapraklı bitkiler, mısır gluten unu, havuç, patates, kayısı, ıspanak ve turp yaprakları, mısır, domates ve domatesten elde edilen ürünler, karaciğer, yumurta sarısı, balık yağı, süt, böbrek, tereyağ da bulunur. UV ve ışığa duyarlı, ısıya kısmen dayanıklıdır.

Organizmadaki rolleri Retinoik asit glikoprotein sentezine katılır. Epitel hücrelerinin büyüme ve farklılaşmasını artırır. Epitel dokunun yapısının korunması için gereklidir. 1. 2. 3. 4. 5. Üreme (sperm ve yumurta üretimi) Solunum sistemi (mukus salgılanması) Sindirim sistemi (sindirim sistemi mukozasının korunması) Boşaltım sistemi (keratinleşmenin önlenmesi) Ayrıca Vitamin A büyümede önemlidir. Normal kemik gelişimi, serebrospinal sıvı basıncının ayarlanması ve deride anormal değişimleri önler.

Antoksidan etkiye sahip bir vitamindir. Düşük oksijen basıncında serbest, peroksitradikallerinin dokularda yakalanmasında rol oynayarak antikanserojen aktiviteye sahiptir. Βkaroten düşük O 2 basıncında etkili olduğundan daha yüksek O 2 basıncında etkili olan vit. E’nin antioksidan etkisini tamamlar.

Vit A nın en önemli etkisi Görme Biyokimyasındaki rolüdür. Görme olayı fotokimyasal bir olaydır. Retinada Rod ve Kon fotoreseptör hücreleri var Kon hücreleri renk görmeğe yarar(Gün ışığında) Rod hücreleri az ışıkta “ “ (Gece görmesi) Rodlardaki görme pigmenti RODOPSİN Konlardaki “ “ İODOPSİN Rodopsin = Opsin + 11 -cis retinal. (Protein)

Rodopsine ışık vurduğunda fotokimyasal izomerizasyon olayları başlar. Trans retinal ve opsin ayrılır. Rod hücre membranındaki Na iyon kanalında konformasyonel değişikliğe neden olur. Hücre içinde Na iyonlarının hızlı akışı sonucu oluşan sinir uyarısı optik sinir vasıtasıyla beyne iletilir. Oluşan trans retinal tekrar 11 -cis retinale dönüşür. Bu hemen opsine bağlanır ve siklus tamamlanır.

Eksiklik Durumları: Gece körlüğü oluşur. Büyümede gerileme Göz retinası ve kornea’da yapısal bozulmalar, göz sinirlerinde yapısal ve fonksiyonel bozukluklar Daha ileri eksiklik durumlarında müköz sekresyonda azalma, göz, akciğer, gastrointestinal ve genito üriner kanallara ait epiteliyal dokularda keratinizasyon oluşur. Göz dokusunun bozulması olan kseroftalmi (korneanın ve konjunktivanın kuruması körlüğe neden olur.

Karaciğerde Vit A deposu azaldığında az ışıkta görme bozukluğu (gece körlüğü) ortaya çıkar. At, koyun ve keçide Vit A noksanlığı çok uzun sürelerde meydana gelir. Fazlalık Durumları: Deride kuruluk, hepatik büyüme, eklem ağrısı.

Buzağılarda Bakarkörlük (Amaurosis, Blindness) Türkiye'de, sık rastlanan bölgeler başlıca Isparta ve yöresi ile Kapadokya bölgesidir. Her iki yörede de bakarkör buzağı doğumları, kronik nitrat zehirlenmesine bağlı olarak gebelerde gelişen sekonder bir Vit A yetersizliği ile ilgilidir. Bakarkörlük, tüm evcil hayvanlarda fakat daha çok yeni doğanlarda, bilhassa buzağılarda, gözlenir ve sıklıkla Vit A) yetersizliği ile ilgilidir.

Vit A alkol formunda alındığında (merada yeşil otlarla bu formda) ve bu şekilde plasental bariyeri aşamadığından, fötus üzerine olumsuz etkir. Merada, annenin yoğun olarak otlamasıyla fötusun karaciğer Vit A deposu artmaz (buzağı, kuzu ve oğlaklarda). Tersine ester formda Vit A (retinilpalmitat, retinilstearat gibi) inekte plasental bariyeri aşabilir ve doğumdan önce buzağının karaciğer depolarında bir artışa neden olabilir.

VİTAMİN D (Antiraşitik Vitamin) Prekursorleri 1. Ergosterol (vitamin D 2 olarak bilinen ergokalsiferolün prekursoru – bitki, maya ve mantarlarda bulunur) 2. 7 -dehidrokolesterol (vitamin D 3 olarak bilinen kolekalsiferolün prekursoru – hayvanlarda bulunur)

Vit D 2 Vit D 3

Dietle alınan D 2 ve D 3 ince barsaktan emilir. Fotoliz (UV) ile deride 7. dehidrokolesterolden D 3 oluşur Dietle alınan D 2, D 3 ve deride sentezlenen D 3, özel bir globulin’e bağlanarak kan yolu ile karaciğere gelir. Karaciğer hücrelerinin mikrozom fraksiyonunda hidroksillenir. (25. C’dan) 25. hidroksi kolekalsiferol oluşur. Vitamin D etkisi yoktur. Dolaşıma bu şekilde katılır ve bu şekilde depo edilir. Gerektiğinde böbrekte yeniden hidroksillenir. (1. C’dan) Az miktarda kemik’te de olabilir. 1, 25 OH kolekalsiferol Hidroksilasyon hücrelerin mitokondrilerinde olur.

En etkili vit. D metaboliti olan 1 -25 dihidroksikolekalsiferol (kalsitrol) dür. Kalsitrol hücre çekirdeğinde DNA ile etkileşerek bağırsak mukozasında Ca bağlayıcı protein sentezini uyarır ve Ca’ un bağırsaklardan emilimini hızlandırır.

1, 25 dihidroksi D 3’un etki şekli steroid hormonlara benzer. İnce barsakta 1. 25 dihidroksi D 3 hücre içine girer ve özel bir sitoplazmik reseptöre bağlanır. Hormon+reseptör kompleksi nükleusa geçer ve DNA üzerinde özel bölgeye bağlanarak transkripsiyona neden olur. Özel bir Ca bağlayıcı protein sentezler. Bu proteinin görevi ince barsakta Ca emilimini sağlamaktır. Hedef organlar: 1) İnce barsak (Ca emilimini) 2) Kemik (Ca mobilizasyonu) 3) Böbrek (Ca geri emilimi)

Balık yağı, karaciğer, yumurtada provitamin hali bulunur. Diyete bağlı eksiklik durumları gözlenmez. Çünkü insan ve hayvanlarda vitamin D’nin ön maddesi olan kolesterol sentezlenir. Güneş ışığından (pencere camından geçmez) yeterince yararlanılmadığı durumlarda, böbrek yetmezliğinde vitamin D eksikliği görülür. Parathormon eksikliği durumunda oluşan hipofosfatemi ve hipokalsemide vitamin D konsantrasyonunu etkiler.

Eksikliği : Ca yeteri kadar bağırsaklardan emilemediği için Ca eksikliğinden dolayı kemiklerde mineralizasyon gerçekleşmez. Çocuklarda raşitizm, yetişkinlerde osteomalazi görülür. Fazlalığı : Toksikasyon, iştah kaybı, bulantı, kusma, sersemlik gibi belirtilerle görülür. Hiperkalsemi şekillenir ve buna bağlı olarak arterler ve böbreklerde Ca birikir. Kemiklerde demineralizasyon sonucu küçük çarpmalarla kırık oluşur.

VİTAMİN E (Tokoferoller) “antisterilite vitamini” “antidistrofik vitamin” “fertilite vitamini” “ kısırlığı önleyici vitamin” olarakta isimlendirilir. Etkin olan şekli α tokoferoldür. α-; Β-; γ-; δtokoferol ve tokotrionellor vitamin E’nin doğal formlarıdır.

Kusurlu yağ emilimi vitamin E yetmezliğine yol açar. Çünkü tokoferol diyette yağda çözülmüş olarak bulunur. Yağ sindirimi sırasında açığa çıkar ve emilirler. Lipoprotein lipaz içeren dokulara ve karaciğere şilomikronların yapılarına katılarak götürülürler. VLDL ile karaciğerden uzaklaştırılırlar ve dolaşımda taşınırlar. Adipoz dokuda depolanırlar. Vitamin E çok önemli doğal bir antioksidandır. Sellüler ve supsellüler membran fosfolipidlerinde bulunan poliansatüre yağ asitlerini peroksidasyona karşı korur. Tokoferoller, fenolik bir hidrojeni peroksidasyona uğramış bir poliansatüre yağ asitindeki serbest peroksit radikaline aktarabilir ve böylece antioksidan etki göstrerir.

Bitkisel yağlarda çok bulunur. Tahıl embriyoları (başta buğday), tohum yağları, yeşil yapraklı bitkiler, yumurta ve ağız sütünde, karaciğer, süt ve süt ürünlerinde boldur. Pişirme ve derin dondurucuda etkisini kaybeder. Yüksek dozda Vit C alınması Vit E ihtiyacını artırır. Yüksek dozda Vit E alınması Vit K absorpsiyonunu azaltır. Demir ile Vit E birlikte alındığında Vit E tahrip olur. Bu nedenle Demir ve Vit E günün aynı zamanında alınmamalı. İhtiyaç hamilelik ve laktasyon döneminde ve yeni doğanda fazladır. Vit E eksikliğinde Anemi gelişir. Anemi hemoglobin sentezinin azalması ve eritrosit ömrünün kısalmasına bağlı olabilir. Çok doymamış yağ asidli yağlarla beslenmek Vit E olan ihtiyacı artırır. Lipid emiliminin bozulmasına neden olan hastalıklar Vit E eksikliğine bağlı nörolojik bozukluklara neden olur. Yüksek dozda Vit A alınması Vit E absorpsiyonunu azaltır.

Eksikliği : Zaman zaman gelişme sorunları Uterusta yapısal dejenerasyon Embriyonun damar sisteminde dejenerasyon ve anemi Antikor üretiminde sorunlar Yeni doğanlarda Vit E eksikliğine bağlı anemi görülebilir. Eritrosit yaşam süresi kısalır. Poliansatüre yağ asitlerinin fazla alınımı Vit E ihtiyacını arttır. O 2 ile temas (O 2 çadırlarındaki gibi) ve yetersiz lipid emilimine yol açan hastalıklar sonucu Vit E eksikliği oluşabilir, nörölojik bozukluklar görülür. E vitamini kalp hastalığı gelişmesine karşı koruyucu etki gösterir.

Hayvanlarda normal reproduksiyon için gereklidir. Noksanlığında, büyüme geriliği, ruminant ve domuzlarda muskular distrofi «beyaz kas hastalığı» , sinir ve kasların etkilendiği kuzularda tutulma şeklinde bozukluklar görülür. Yeterli Se varlığında etkisini gösterir.

K VİTAMİNİ (Antihemorojik Vitamin) Vit K (Koagülasyon, kanın pıhtılaşması) etkisi gösteren 3 tip madde vardır. K 1 Fillokinon – bitkisel kaynaklıdır K 2 Menakinon – barsakta bakteriler tarafından sentezlenir ve absorbe olur K 3 Menadion – izopren yan zinciri olmayan sentetik

Vit. K emilimi normal yağ emilimini gerektirir. Yağ emilimindeki bozukluk vit. K yetmezliğine neden olur. Vit. K safra tuzlarının varlığında emilime uğrar. Şilomikronların yapısına katılarak dolaşıma katılır.

Karaciğerde depolanması kısıtlıdır. Vitamin K karaciğerde sentezlenen kanın pıhtılaşma faktörlerinden II (protrombin), VII, IX, X’ un normal düzeylerinin devamlılığı için gereklidir. Protrombindeki posttranslasyonel modifiye amino asit «gamma carboxy glutamate» ın sentezinde yer alır. Vitamin K döngüsü vardır ve bu döngü ile indirgenmiş vitamin K yeniden üretilir. Ancak walfarin, dikumarol gibi antikoagulant maddeler bu reaksiyonu inhibe ederek vitamin K döngüsünü bozar. Böylece pıhtılaşma faktörlerinin oluşumu engellenerek pıhtılaşma önlenir.

Kemiklerde Vit. K bağlı proteinler izole edilmiştir. Osteoblastlarda sentezlenen Osteokalsin sentezi Vit D aktif şekli olan 1, 25 di. OH D 3 ile düzenlenir. Osteokalsinin mineral bağlama kapasitesi glutamik asid kalıntılarının Vit K. bağlı karboksilasyonu ile olur.

Kaynak: Karnabahar, ıspanak, lahana, yumurta ve karaciğerde bulunur. Bağırsak bakterileri tarafından sentezlenir. Eksiklik Durumları: Bağırsak florası tarafından sentezlendiğinden eksiklik pek görülmez. Besinlerle alındığı miktar önemli değildir. Vitamin K emilimi için safra asitlerine ihtiyaç vardır. Safra asitlerinde bir bozukluk olduğunda vitamin K eksikliği görülür. Uzun süre antibiyotik kullanımında ince bağırsak bakterilerinde azalma olur ve endojen vitamin K sentezi azalır. Ayrıca yeni doğanlarda bağırsak florası gelişmediğinden vitamin K sentezi yoktur. Bu yüzden yeni doğanlarda hemorajik hastalıklar oluşabilir.

Kuşlar Vit K noksanlığına duyarlıdırlar. Depolama kabiliyeti az olduğundan yada çok hızlı metabolize olduğundan Vit K’nın noksanlık belirtileri kuşlarda çok çabuk ortaya çıkar.