VISOKA MEDICINSKA KOLA STRUKOVNIH STUDIJA UPRIJA HIRURGIJA SA

VISOKA MEDICINSKA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA ĆUPRIJA HIRURGIJA SA TRAUMATOLOGIJOM TORAKALNA HIRURGIJA Doc. dr sc. med. Zoran Bjelanović

Anatomske karakteristike Ø Toraks (thorax), ili grudni koš je gornji deo trupa između vrata i abdomena. Ø Torakalna duplja ima oblik konusa, koji je uzak u gornjem a proširen u donjem delu. Ø Torakalni skelet ima oblik kaveza za ptice, stoga se i naziva torakalnim “kavezom”. Horizontalne rešetke čine rebra i rebarne hrskavice koje podupiru vertikalni sternum (grudna kost) i torakalni pršljenovi. Ø Dno grudne duplje (dijafragma) je duboko utisnuto organima trbušne duplje.

Ø U duplji grudnog koša su organi koji pripadaju sistemu za krvotok, disanje i probavu. Grudna duplja se deli na tri prostora : ü Srednji prostor - sredogruđe (mediastinum) i ü Dva bočna plućnomaramična prostora(spatium pleuropulmonale). Centralno mesto u donjem delu sredogruđa zauzima srce (cor) i srčana kesa (pericardium) a u bočnim delovima grudne duplje su smestena pluća (pulmo) prekrivena plućnom maramicom (pleura).

q Pneumotoraks ( lat. pneumothorax), je patološko stanje koje nastaje zbog nakupljanja vazduha u pleuralnom prostoru, kao posledica prekida kontinuiteta listova pleure ili plućne maramice (tanke opne koja obavija oba plućna krila i sastoji se od dva lista, od kojih je jedan srastao sa plućima, a drugi sa zidom grudnog koša). q U intaktnom pleuralnom prostoru pritisak je negativan.

q U zavisnosti od etiologije, pneumotoraks se deli na spontani i traumatski. v Spontani pneumotoraks se prema v Traumatski pneumotoraks nastaje etiologiji nastanka deli na; kao; posledica tupih ili penetrantnih povreda grudnog koša ili nakon Ø primarni spontani pneumotoraks, jatrogenih povreda (tokom grubih koji nastaje kod zdravih muškaraca, dijagnostičkih i terapijskih postupaka). mlađeg doba u odsustvu prethodne bolesti pluća (zbog rupture subpleuralne bule) i Ø sekundarni spontani pneumotoraks, koji nastaje kao posledica već postojeće bolesti pluća ü Bilateralni pneumotoraks sa pneumomedijastinumom i supkutanim emfizemom kod disrupcije desnog bronha

v Najčešće bolesti u kojima je moguća pojava sekundarnog spontanog pneumotoraksa: ü ü ü Astma Hronična opstruktivna bolest pluća (HOBP) Cistična fibroza pluća Bolesti intersticijuma pluća (fibroza pluća, sarkoidoza) Zapaljenski procesi u plućima (tuberkuloza pluća, AIDS, bakterijske, parazitarne i gljivične infekcije) ü Primarni i sekundarni tumori pluća ü Ostalo: Marfanov sindrom, histiocitoza, sklerodermija, bolesti kolagena

v Prema mogućnosti komunikacije sa spoljašnjom sredinom pneumotoraks može biti otvoren i zatvoren. Ø Otvoreni pneumotoraks - vazduh pri udisaju ulazi u pleuralni prostor a u izdisaju izlazi kroz istu ranu u slobodan prostor. Tokom udaha stvara se negativni intrapleuralni pritisak i vazduh ulazi u pleuralni prostor, ne kroz traheju nego kroz defekt na grudnom zidu, jer je put kroz defekt znatno kraći u odnosu na traheju, što stvara manji otpor toku vazduha; (kada je veličina defekta veća od 0, 75 puta u odnosu na veličinu traheje vazduh preferencijalno ulazi kroz defekt).

Ø Ovaj poremećaj ima za posledicu neadekvatnu oksigenaciju i ventilaciju pluća kao i progresivno nakupljanje vazduha u pleuralnom prostoru. Ovaj oblik pneumotoraksa može postati i tenzioni ako se stvori “grudni kapak”, koji se ponaša kao jednosmjerni ventil i koji dozvoljava ulazak vazduha u pleuralni prostor, ali ne i njegov izlazak u spoljnu sredinu.

v Tenzioni (ventilni ili hipertenzivni) pneumotoraks najčešće nastaje kao posledica progresivnog nakupljanja vazduha u pleuralnom prostoru koje ima za posledicu veliko povećanje intrapleuralnog pritiska. On je obično posledica laceracije plućnog parenhima koja dozvoljava prolaz vazduha u pleuralni prostor, samo u jednom smeru, tj. ne dozvoljava njegov izlazak pri čemu se u pleuralnom prostoru zadržava sve veća količina vazduha (neka vrsta jednosmernog ventilnog mehanizma). Pritisak vazduha stalno raste, kolabirano plućno tkivo se potiskuje prema hilusu, pomeraju se srce i krvni sudovi prema zdravoj strani. ü Tenzioni pneumotoraks najčešće je komplikacija nakon pucanja emfizematozne bule, tuberkulozne kaverne, plućnog apscesa ili ciste, perforacije jednjaka, kod spontanog i traumatskog pneumotoraksa i kod bolesnika na mehaničkoj ventilaciji. ü Učestalost javljanja je veća od 25% kod bolesnika na mehaničkoj ventilaciji sa rizikom rasta kod dužeg trajanja ventilacije.

v Jatrogeni traumatski pneumotoraks - može nastati kao komplikacija nakon dijagnostičkih ili terapeutskih intervencija, npr. posle: ü ü Punkcije pleuralne šupljine Kateterizacije centralne vene Biopsije pleure Transbronhijalne endoskopske biopsije pluća ü Barotraume u toku HBOT v Kliničkom slikom kod pneumotoraksa dominiraju sledeći simptomi: ü Dispneja ü Hiperventilacija ü Hipoksija ü Znojenje i tahikardija ü Angažovanje dodatne mišićne muskulature ü Jak bol u grudnom košu ü Bolovi u vratu ü Tremor ü Kašalj, suv ili praćen pojavom penušavog ili sukrvičavog ispljuvka ü Uplašenost v Težina kliničke slike zavisi od vrste pneumotoraksa - najteža kod tenzionog pneumotoraksa a kod spontanog pneumotoraksa sa malom količinom vazduha u pleuralnom prostoru, klinička slika može izostati.

Ø Piotoraks (empijem pleure)- prisustvo Ø Medijastinalni emfizem - prisustvo vazduha u medijastinumu, izaziva gnoja u pleuralnom prostoru osećaj stezanja u grudima, bol i Ø Hematotoraks - prisustvo krvi u pleuri poremećaje srčanog ritma. Ø Hilotoraks – prisustvo limfe u pleuralnoj Ø Supkutani (potkožni) emfizem - duplji iz d. thoracicusa vazduh prodire u potkožno tkivo i Ø Hematopneumotoraks - prisustvo krvi i lokalizuje se u regijama iznad pluća. vazduha u pleuralnom prostoru najčešće Prate ga znaci podbulog lica i nastaje kod blast i drugih povreda sa napeta koža koja kada se pritisne oštećenjem krvnih sudova. daje osećaj škripanja kao da Ø Piopneumotoraks - prisustvo vazduha i hodamo po suvom snegu. gnoja; može biti posledica infekcije iz udaljenih gnojnih žarišta ili posledica primarnih gnojnih oboljenja pluća.

q Drenaža pleuralne duplje predstavlja „zlatni standard“ i metodu izbora u lečenju pneumotoraksa. Potpuna i stabilna reekspanzija plućnog tkiva postiže se u 8090% slučajeva, dok se recidivi mogu očekivati u 30% bolesnika q Indikacije: Ø primarni spontani pneumotoraks i izraženi simptomi (dispnea, bol), Ø ako se širina vazdušnog prostora povećala za vreme opservacije ili nakon torakocenteze (progresivna dinamika pneumotoraksa), Ø sekundarni spontani pneumotoraks, naročito ako je praćen komplikacijama. Prednosti drenaže su brza reekspanzija plućnog parenhima, mehanički nadražaj visceralne i parijetalne pleure koji će izazvati stvaranje fibrina i sljepljivanje pleura, što utiče na manji rizik od recidiva, a u konačnom ishodu i kraće trajanje bolničkog lečenja.

q Torakalni dren se uvodi u grudni koš nakon lokalne ili opšte anestezije u IV. ili V. interkostalni prostor u srednjoj pazušnoj liniji, a potom se priključuje na izvor neprekidne sukcije vazduha (aktivna sukcija), ili Bülau (podvodnu) drenažu. Ø Dren se uklanja kada lekar konstatuje da je uspostavljena potpuna i stabilna reekspanzija plućnog parenhima (obično nakon 3 -4 dana).

Tretman: Ø Opservacija Ø Torakocenteza ili pleuralna punkcija (VI ili VII m. p. ispod skapule) Ø Drenaža pleuralnog prostora Ø Ukoliko puštanje vazduha traje 5 dana ili više – defekt na pleuri ne može zarasti→operativno lečenje ( kroz torakotomiju se ušiva defekt na plućima, ili se resecira emfizematozna bula.

TUMORI PLUĆA v Benigni (izuzetno retki <2%); papilomi, polipi, hemangiomi, lejomiomi, hamartomi i teratomi. Mogu biti simptomatski. v Maligni (primarni i sekundarni) – Ca pulmonum, karcionoidi v Karcinomi pluća dele se na nemikrocelularne 80% (adenokarcinomi, karcinomi skvamoznih ćelija i makrocelularni karcinomi) i mikrocelularne karcinome - 20%. v Rak pluća je uglavnom bolest starijih osoba. Gotovo 70% ljudi s dijagnozom raka pluća su stariji od 65 godina , a manje od 3% od raka pluća se javlja u osoba mlađih od 45 godina. v Incidencija raka pluća snažno je povezana s pušenjem cigareta. Oko 90% slučajeva raka pluća nastane kao posljedica upotrebe duvana. Rizik od raka pluća povećava se sa brojem popušenih cigareta i dužinom vremena pušenja.

PREDISPOZICIJE v Azbestna vlakana v Duvanski dim sadrži preko 4000 v Aerozagađenje kemijskih spojeva, od kojih su mnogi v Radon je kemijski inertan plin koji kancerogeni. Dve osnovne je prirodni produkt raspadanja karcinogene supstance u duvanskom urana. dim su nitrozamini i policiklički v Obiteljska predispozicija - aromatski ugljovodonici. identificirana je mala regija u Ugljični monoksid također je jedan genomu (DNK), koja sadrži gene koji povećavaju osjetljivost na rak od štetnih sastojaka, bezbojan plin pluća kod pušača. bez mirisa v Prisutnost određenih bolesti pluća, Katran je ostatak pri izgaranju posebno kronične opstruktivne organske materije i prisutan je u plućne bolesti (KOPB), povezana je s povećanim rizikom (od 4 -16 puta dimu koji preostaje nakon što se veći rizik od nepušača) za razvoj nikotin i vlaga uklone. raka pluća, čak i nakon prestanka utjecaja pušenja cigareta. v Pasivno pušenje - 24% povećanje v Preživjeli od raka pluća imaju veći rizika za razvoj raka pluća u odnosu rizik od razvoja raka pluća nego na nepušače drugi u općoj populaciji.

SIMPTOMATOLOGIJA v Kod 25% ljudi koji su dobili rak pluća, rak se otkrije slučajno na rutinskoj RTG snimku pluća ili CT. Takvi bolesnici s malim karcinomom često ne navode nikakve simptome ni znakove bolesti. v Simptomi koji se odnose na rak pluća: kašalj, otežano disanje, bol u prsima, iskašljavanje krvi (hemoptysis). Ako je rak zahvatio živac, na primjer, može uzrokovati bol u ramenu koja se širu niz ruku (tzv. Pancostov sindrom) ili dovodi do paralize glasnice i do promuklosti. Invazija jednjaka može dovesti do poteškoća pri gutanju (disfagija). Ako su veliki dišni putovi opstruirani, može doći do kolapsa dijela pluća i posljedične infekcije (apscesi, upala pluća) u opstruiranom području.

v Simptomi koji se odnose na metastaziranje: Rak pluća koji se proširio na kosti može proizvesti jaku bol na mjestima koja su zahvaćena tumorom. Rak koji se proširio na mozak može prouzročiti niz neuroloških simptoma koji mogu uključivati smetnje vida, glavobolje, epileptičke napadaje, ili simptome moždanog udara. v Paraneoplastički simptomi: rak pluća često je praćen simptomima koje uzrokuju hormonima slične supstance koje proizvode tumorske stanice. Najčešći paraneoplastički sindrom kod SCLC je proizvodnja adrenokortikotropnog hormona (ACTH) što dovodi do pretjerane sekrecije kortizola iz nadbubrežnih žlijezda (Cushingov sindrom). Najčešći paraneoplastički sindrom viđen kod NSCLC je proizvodnja supstance slične paratiroidnom hormonu što rezultira povišenim nivoom kalcijuma u krvi. ü Pojava hiperkoagulabilnosti krvi (TDV, PTE)

Ø Nespecifični simptomi: mogu se naći kod svih oblika raka, a javljaju se i kod bolesnika s rakom pluća i uključuju gubitak težine, slabost i umor. Psihološki simptomi kao što su depresija i promene raspoloženja također su uobičajeni. ü Anamneza i fizikalni pregled ü RTG pluća x 2 je najčešći prvi dijagnostički korak kada su prisutni simptomi raka pluća. ü CT ü MSCT ili spiralni CT ü Magnetska rezonanca (MR) ü Pozitronska emisijska tomografija (PET) - skenira metaboličku aktivnost i funkciju tkiva. PET može utvrditi da li tumorsko tkivo aktivno raste i može pomoći u određivanju vrste ćelija unutar određenog tumora. Za PET/CT se najčešće koristi analog glukoze, fluorodeoksiglukoza kombinacija glukoze (zajednički izvor energije u telu) s radioaktivnom supstancom dovest će do pojačanog nakupljanja tog kompleksa na mestima gdje se ona najbrže troši. A takvo mesto je i tumor. Integrisani PET-CT je pokazao veću tačnost nego PET sken sam.

ü ü ü Scintigrafija kostiju Citologija sputuma ili iskašljaja Bronhoskopija Medijastinoskopija Torakocenteza : Ponekad rak pluća zahvata pleuru i dovodi do nakupljanja tečnosti i pleuralnog izliva. Uzimanje uzorka ove tečnosti sa tankom iglom (torakocenteza) može otkriti ćelije karcinoma i uspostaviti dijagnozu. ü Iglena biopsija: Aspiracija sadržaja tankom iglom - Fine-needle aspiration ü Lab. ↑Se, povišena razina kalcijuma ili biopsy (FNA) kroz kožu, najčešće se enzima alkalne fosfataze može pratiti izvodi pod kontrolom rendgena. Može karcinom koji je metastazirao u kosti. biti korisna kod uzimanja uzorka AST ili SGOT i alanin tumorskih ćelija za dijagnozu, osobito aminotransferaze (ALT ili SGPT), kod periferno smeštenih tumora u signaliziraju oštećenje jetre pa mogu plućima koji nisu dostupni ukazivati na metastaze u jetri, kao i bronhoskopu. ↑nespecifični tumorski markeri

q Lečenje raka pluća uključuje hirurško odstranjenje tumora, hemoterapiju ili zračenje, kao i kombinacije tih tretmana. v Hirurško lečenje obuhvata: klinastu resekciju pluća (uklanjanje dela jednog režnja), lobektomiju (uklanjanje celog jednog režnja) ili levu ili desnu pulmektomiju (uklanjanje celog plućnog krila). Uklanjanje limfnih čvorova u području pluća – regionalna limfadenektomija. v Radioterapija se može biti primeniti kao oblik lečenja i za NSCLC i SCLC. v Lekovi iz skupine poznate kao soli platine bili su najdelotvorniji u lečenju raka pluća. Hemoterapija je terapija izbora za većinu mikrocelularnih Ca.

v Fotodinamska terapija (PDT): Jedna v Radiofrekventna ablacija (RFA): od novijih terapijskih opcija koja se radiofrekventna ablacija se primenjuje koristi za različite vrste i stadijume kao alternativa operaciji, posebno u raka pluća (kao i nekih drugih slučajevima ranog raka pluća. Kod karcinoma). Kod fotodinamskog ove vrste lečenja, na mesto raka kroz lečenja, fotosintetski agens (kao što je kožu se uvodi igla, obično pod porfirin, prirodno prisutna tvar u telu) kontrolom CT-a. Radiofrekventna se ubrizgava u krvotok nekoliko sati energija (električna), se zatim prenosi pre operacije. Tokom tog vremena, na vrh igle gde proizvodi toplotu u fotosintetski agens se nakuplja u tkivu. Ta toplota ubija tumorske ćelije brzorastućim ćelijama kao što su ćelije i zatvara male krvne sudove koje raka. Potom sledi postupak primene opskrbljuju rak hranjivim tvarima i svetlosti određene talasne dužine kroz kiseonikom. usku cev izravno na mesto raka i na q Stopa preživljavanja od raka pluća je okolna tkiva. Energija iz svetlosti uglavnom niža od onih za većinu aktivira fotosintetski agens, što vrsta raka, s ukupnim petogodišnjim uzrokuje proizvodnju toksina koji preživljavanjem od oko 16% u odnosu uništava ćelije tumora. na 65% za rak debelog crijeva, 89% za rak dojke, a više od 99% za rak prostate.

OSNOVE KARDIOHIRURGIJE v Najznačajnije kardiohirurške operacije: Ø Revaskularizacije miokarda by-pass operacijama – vrši se premoštavanje okludiranih arterija srca. Izvode se na srcu: 1. koje se izvesno vreme zaustavlja sa radom u kardioplegiji, hipotermiji sa EKK (ekstrakorporalnim krvotokom) i na 2. kucajućem srcu. ü Graftovi koje koristimo za by-pass operacije su VSM, a. mammaria int. , a. radialis. ü By-pass operacije promenile su sudbinu koronarnih pacijenata. Nakon 10 godina od operacije by-passa skoro 2/3 venskih bypaseva je zapušeno. Nasuprot tome, mamarijski graftovi stavljeni na prednju medjukomorsku granu su 10 godina nakon operacije nepromenjeni u 90% slučajeva ü Kod zapušenih graftova vrši se reoperacija ukoliko postoji indikacija ü Ubrizgavanje matičnih ćelija u srčani mišić

Ø Infarkt miokarda je trajno oštećenje srčanog mišića nastalo odumiranjem mišićnog tkiva srca. Uzrok nastanka infarkta miokarda je potpuno začepljenje jednog od krvnih sudova srca krvnim ugruškom ili trombom. Ø Karakteriše ga snažan bol iza grudne kosti, preznojavanje , pad arterijskog pritiska, poremećaji srčanog ritma i sl. Kod velikih infarkta oštećenje srčanog mišića je tolikog obima da dolazi do smrtnog ishoda. Ø Ukoliko se preživi, infarkt miokarda ostavlja trajne posledice, koje zavise od veličine infarkta, tj. od toga koliki je deo srčanog mišića trajno oštećen. Ograničenje fizičke aktivnosti, popuštanje miokarda, oštećenje nekog od zalistka, pojava tromba u komori i ozbiljnih poremećaja ritma samo su neke od komplikacija bolesti.

Ø Kod pacijenata sa koronarnom bolešću primenjuje se i posebna vrsta interventne procedure – perkutana koronarna intervencija (PCI), gde se suženja koronarnih arterija rešavaju ugradnjom stenta. Ø Koronarografija predstavlja suštinski dijagnostički postupak kod bolesnika sa anginom pectoris.

Ø Rekonstruktivne operacije u smislu reparacije srčanih zalistaka, papilarnih mišića i srčanih komora Ø Operacije urođenih mana (atrijalni septalni defekt (ASD), ASD sa defektom mitralnog zalistka, ventrikularni septalni defekt – VSD, ductus arteriosus persistens (PDA), koarktacija aorte Ø Tumori srca - Mixomi su najčešći benigni tumori srca. Uglavnom su locirani u levoj pretkomori. Fibroelastomi su veoma mali, končasti tumori srca koji su uglavnom lokalizovani na srčanim zaliscima. Ø Akutne i hronične disekcije aorte

q Najbolji lek protiv ateroskleroze i angine pektoris je njena prevencija. Ona podrazumeva: ü redovnu fizičku aktivnost, ü smanjenje stresa, ü regulaciju povišenog krvnog pritiska, ü kontrolu nivoa holesterola u krvi - održavati nivo LDL-holesterola na <2, 6 mmol/l. ü regulaciju šećera u krvi kod šećerne bolesti ü prestanak pušenja. ü regulaciju telesne težine, ü u ishrani smanjiti unos crvenog i masnog mesa, suhomesnatih proizvoda, a povećati unos ribe (naročito morske), maslinovog ulja, voća i povrća

JEDNJAK Ø Mišićnomembranozna cev koja sprovodi hranu od ždrela do želuca Ø Tri anatomsko – fiziološka segmenta (vratni, grudni i abdominalni) i tri fiziološka suženja Ø Gornji i donji ezofagealni (hijatalni) sfinkter

SIMPTOMI OBOLJENJA JEDNJAKA DIJAGNOSTIKA ü ü ü ü DISFAGIJA AFAGIJA ODINOFAGIJA GORUŠICA REGURGITACIJA HIPERSALIVACIJA BOL U GRUDIMA v MORFOLOŠKA ISPITIVANJA ü RADIOGRAFIJA UZ DAVANJE BARIJUMA ü ENDOSKOPIJA ü ENDOSKOPSKA ULTRASONOGRAFIJA ü CT I NMR v ü ü ü FUNKCIONALNA ISPITIVANJA RADIOSKOPIJA EZOFAGEALNA MANOMETRIJA 24 p. H-metrija

STRANA TELA U JEDNJAKU Ø NEDOVOLJNO SAŽVAKANA HRANA Ø PROTEZA Ø SITNI PREDMETI (NOVČIĆI, IGRAČKE, KLIKERI, DUGMAD, ČAČKALICE) Ø ŽILETI, PRIBOR ZA JELO Ø KOSTI RIBE ILI KOŠTICE VOĆA Ø KOMPLIKACIJE ü RANE (krvarenje, perforacije i ulceracije) ü KASNE (apscesi, flegmone i fistule) Ø TERAPIJA ü EKSTRAKCIJA STRANOG TELA EZOFAGOSKOPOM ILI HIRURŠKI

STRIKTURA JEDNJAKA Suženje jednjaka koje dovodi do otežanog ili potpuno onemogućenog prolaza hrane kroz jednjak q ü ü ü Benigne strikture su posledica: Hroničnog ezofagitisa Refluksnog ezofagitisa Korozivnog oštećenja q Maligna striktura uzrokovana je karcinomom

Ø Korozivna oštećenja su posledica ü II stadijum sluzokoža je namernog (suicidalnog) ili slučajnog nekrotična, sa pretećom (akcidentalnog) unošenja -per os jakih perforacijom i pojavom akutnog baza (kaustične sode, amonijaka i dr. ) medijastinitisa. ili jakih koncentrovanih kiselina (hlorovodonične, sulfurične, azotne, ü III stadijum karakteriše pojava fibroze i stenoze na mestu oksalne i dr. ). Opseg i dubina opisanih zapaljenjsko-nekrotičnih lezija zavisi od promena (najčešće u distalnom vrste, količine i koncentracije unetih delu jednjaka, prepiloričnom i kaustičnih sredstava. Jake baze, za piloričnom delu želuca). razliku od jakih kiselina, oštećuju dublje slojeve zida i njihovo dejstvo je dugotrajnije. Makroskopski (endoskopski) razlikuju se tri stadijuma korozivnog ezofagitisa: ü I stadijum - sluzokoža jednjaka je hiperemična, edematozno-sukulentna, sa deskvamacijom epitela;

q Klinička slika - dramatična. Prisutan je jak bol u vidu pečenja u ustima, ždrelu, iza i ispod grudne kosti, praćen otežanim i bolnim gutanjem, sa povraćanjem sveže ili hematizirane krvi i kliničkim znacima šoka. ü Ezofagoskopija se izvodi u opštoj anesteziji, veoma pažljivo, ili neposredno po nastanku trovanja (dok još nisu nastale transmuralne zapaljenjskonekrotične promene) ili kasnije (posle tri nedelje) radi otkrivanja eventualnih striktura u jednjaku. Kontraindikacije za ovu vrstu pregleda su: prostrane opekotine u ždrelu i jače izražena dispneja; bolesnik u šoknom stanju i klinički znaci za perforaciju jednjaka. Radiološka dijagnostika se takođe vrši u početnom periodu, kad još uvek nisu nastale dublje nekrotične promene u zidu jednjaka i posle tri nedelje od nastalog trovanja kada se mogu zapaziti prisutni spazmi, edem sluznice i strikture. q Lečenje. Prva pomoć se sastoji u davanju antidota, neposredno posle trovanja, a radi neutralisanja kaustičnih sredstava. Dok postoji disfagija i odinofagija, primenjuje se parenteralni način ishrane. Odmah se primenjuju antibiotici, kortikosteroidi i analgetici u toku prve dve nedelje. Primena kortikosteroidne terapije, osim suzbijanja akutno nastalih zapaljenjskonekrotičnih promena, ima i povoljno delovanje u sprečavanju korozivnih stenoza u jednjaku. Rešavanje striktura sprovodi se opreznim dilatiranjem jednjaka i bužiranjem, a teže strikture tretiraju se operativno.

PERFORACIJE JEDNJAKA UZROCI: üUBODNE ILI USTRELNE RANE üPROGUTANA STRANA TELA üBLAST POVREDE üJATROGENE POVREDE q Perforacije vratnog dela leče se parenteralnom ishranom i antibiotskom terapijom, a perforacije grudnog dela jednjaka –hitnom hir. intervencijom. VARIKSI JEDNJAKA Ø U slučajevima portne hipertenzije Ø Mogu biti izvor krvarenja ü Sklerozacija ü Balon tamponada ü Operativno lečenje (portosistemski shuntovi) TUMORI JEDNJAKA ü Benigni tumori izuzetno retki ü Maligni tumori –najčešći karcinom (♂ pol; 50 -70 g. ) ü Predisponirajući faktori (konzumiranje alkohola, pušenje, način ishrane, refluksna bolest)

ØU kliničkoj slici dominiraju disfagija, regurgitacija, povraćanje i gubitak TT. ØDg se postavlja radiografijom i ezofagoskopijom sa biopsijom. ØLečenje – hirurško ØKarcinom sa lošom prognozom

ABDOMINALNA HIRURGIJA v ü ü Trbušna duplja ograničena je sa 4 zida: Anterolateralni Posteriorni Superiorni Inferiorni v Trbušni zid sastavljen je od sledećih slojeva: ü Koža ü Potkožno tkivo ü Površna fascija ü Mišićno –aponeurotični sloj ü Transverzalna fascija ü Parijetalni peritoneum

POVREDE TRBUŠNOG ZIDA q IZOLOVANE q UDRUŽENE q OTVORENE (prekinut kontinuitet kože) Ø Penetrantne (oštećen parijetalni peritoneum) Ø Nepenetrantne (neoštećen parijetalni peritoneum) Ø Perforantne (povređen šuplji organ) Ø Neperforantne (nepovređen šuplji organ) q ZATVORENE (neprekinut kontinuitet kože) ü Ako se kliničkim pregledom ne može ustanoviti dubina rana – hirurška eksploracija u lokalnoj anesteziji, a po potrebi se nastavlja opštom anestezijom. ü Hitnu hiruršku intervenciju ü Prim. ili sek. obradu

v v ü ü KILE TRBUŠNOG ZIDA Hernia ili kila – izbočenje v peritoneuma kroz • kongenitalni ili stečeni otvor • na trbušnom zidu koje trajno • ili privremeno sadrži delove trbušnih organa. v Kila se sastoji od: Kilnog prstena – otvor na trbušnom zidu Kilne kese – izbočenje parijetalnog peritoneuma Kilnog vrata – deo kilne kese u otvoru Kilnog sadržaja – abd. v organi (omentum, deo tankog ili debelog creva, mokraćna bešika) v Kila može biti: v Reponibilna Ireponibilna Klinička slika hernije: Izbočenje Nelagodnost, ev. bolovi Poremećaji pri mokrenju ili defekaciji Inkarceracija – kada vrat kilne kese stegne kilni sadržaj. Ako je u pitanju t. crevo dolazi do prekida cirkulacije crevne vijuge i prolaza crevnog sadržaja→gangrene i perforacije crevne vijuge. Klinička slika u slučaju inkarceracije ili ukleštenja kile: Jaki bolovi tipa kolike Znaci crevne opstrukcije ili ileusa (povraćanje, izostanak stolice, nadutost trbuha)

HERNIE q INGVINALNA ü Manuelna repozicija ili taxis je vraćanje sadržaja kilne kese u trbušnu duplju ü Operativno lečenje –definitivno lečenje ü Neoperativno lečenje – nošenje pojasa za kilu i izbegavanje fiz. naprezanja q FEMORALNA (♀) – stečena kila kroz femoralni kanal ispod ingv. ligamenta. Vrat je uzak i ova se kila ne može reponirati; česte inkarceracije. q UMBILIKALNA – urođena zbog nepotpunog zatvaranja umbilikalnog prstena i stečena (kod gojaznih i žena koje su više puta rađale); vrat je uzak, repozicija teška, inkarceracija je česta. q EPIGASTRIČNA – u otvorima linee albe. q INCIZIONA – posle dugačkih laparotomijskih rana

HIATUS HERNIJA v Dijafragma sadrži otvore za prolaz jednjaka, aorte, v. cavae i limfatika. q Hiatus hernija - je najčešća dijafragmalna kila, gde je kilni otvor na mestu gde jednjak prolazi u trbušnu duplju. Kroz ovaj otvor najčešće prolazi želudac, ev. tanko crevo. q Tri tipa hiatus hernije: 1. 2. 3. “Sliding” ili klizajuća hernija – prolaps donjeg ezofagealnog sfinktera i dela želuca u g. duplju Paraezofagealna hernija – prolaps fundusa želuca kroz otvor, a ezofagealni sfinkter ostaje u abdominalnoj duplji. Kombinovana hiatus hernija

KLINIČKA SLIKA HIJATUS HERNIJE: üDISFAGIJA üGORUŠICA üREGURGITACIJA üSRČANE ARITMIJE Simptomi se pojačavaju u ležećem položaju i posle obilnog obroka. v. Komplikacije (krvarenje i perforacije kile) v. Dg: radiografija sa kontrastom, endoskopija. v Terapija ü Konzervativna: antacidi, ležanje sa visokim uzglavljem, uzimanje manjih obroka. ü Operativna: sužavanje otvora na dijafragmi i fiksiranje želuca u trbušnoj duplji.

HIRURŠKA OBOLJENJA ŽELUCA I DUODENUMA Ø Mišićno – sekretorni organ Ø Parietalne ćelije luče HCl, a peptičke ćelije luče pepsinogen Ø U duodenumu se ulivaju i pankreatični enzimi koji razlažu hranu i žuč koja emulgira masti. v Peptični ulkus – oštećenje sluzokože izazvano dejstvom gastričnog soka (hipersekrecija želučanog soka, smanjena otpornost organizma) ü Duodenalni ulkus češći 4: 1 ü Bol u epigastrijumu, nadutost, podrigivanje, mučnina i povraćanje. ü Komplikacije: krvavljenje (melena i hematemeza), perforacija sa ak. abdomenom i stenoza pilorusa/ operativno lečenje

ULKUSNA BOLEST ü Dg: gastroduodenografija sa barijumom ili ü Ova bakterija je uzročnik skoro svih peptičkih ulkusa i to 80% gastroskopija sa biopsijom želučanih i 90% onih na ü Danas se smatra da je čir na želucu dvanaestopalačnom crevu. oboljenje uzrokovano bakterijskom infekcijom, a ponekad i dugotrajnom primenom nesteroidnih protivupalnih lekova (NSAID), kao što su acetilsalicilna kiselina, ibuprofen, diklofenak itd. Najčešće ga uzrokuje bakterija Helicobacter pylori (H. pylori).

ü H. pylori slabi zaštitnu moć sluzokože što omogućava prodor kiseline kroz sloj ispod nje stvarajući tako ulkus. H. pylori opstaje u želudačnoj kiselini jer izlučuje enzime koji je neutrališu. Genetska predispozicija je važna u nastanku bolesti, a faktori rizika su pušenje, unos alkohola i kofeina. ü H. pylori se otkriva iz krvi, daha i tkiva. ü Th: lekovi za smanjivane želučane kiselosti: H 2 -antagonisti (famotidin, ranitidin, cimetidin) i inhibitori protonske pumpe (omeprazol, pantoprazol). ü Terapija je kombinovana antibioticima, blokatorima lučenja kiseline i lekovima koji deluju zaštitno na sluzokožu. Trenutno je najpouzdanija tzv. trostruka terapija sa dva antibiotika protiv H. pylori u kombinaciji s lekom koji blokira lučenje kiseline ili s protektivom (npr. azitromicin + amoksicilin + omeprazol).

TUMORI ŽELUCA BENIGNI TUMORI ü Polipi, adenomi, leiomyomi, fibromi i lipomi ü Lečenje je hirurško MALIGNI TUMORI Ø Karcinom želuca • Prema makroskopskom izgledu razlikujemo 4 tipa: ü Polipoidni ü Ulcerozno-infiltrativni ü Infiltrativni ( linitis plastica) ü Simptomatologija: gubitak TT, nelagodnost nakon obroka, gubitak apetita, malaksalost i premorenost, anemija, palpacija tumorske mase u epigastrijumu ili Virhovljeve žlezde ü Kontrastna gastrografija, gastroskopija, CT i NMR. ü Gastrektomija sa limfadenektomijom / BI i BII ü GEA kao palijativna operacija

HIRURŠKA OBOLJENJA TANKOG CREVA ILEUS – zastoj u pasaži crevnog sadržaja i gasova kroz tanko i debelo crevo 1. MEHANIČKI ILEUSI 2. DINAMIČKI (FUNKCIONALNI) ILEUSI q MEHANIČKI ILEUSI mogu biti: v OPTURACIONI Ø Ileusi usled mehaničke prepreke u lumenu creva (paraziti, žučni kamen, nesvarena hrana, koprolit) Ø Ileusi usled mehaničke prepreke na unutrašnjem zidu creva (Mb. Chron, benigni i maligni tumori) Ø Ileusi usled mehaničke prepreke van zida creva (adhezivni ileusi) v STRANGULACIONI Ø Uzroci: kile sa uklještenjem/inkarceracijom zida creva, invaginacije creva (limfni nodusi ili tumori), volvulusi i torkvacije creva usled okretanja crevne vijuge oko mezenterijuma creva

Volvulus sigme sa gangrenom

KLINIČKA SLIKA MEHANIČKOG ILEUSA ü Patofiziološki: opstrukcija creva izaziva širenje ili dilataciju creva iznad mesta prepreke. U proširenoj vijuzi nalazi se sadržaj creva i gasovi. Cirkulacija krvi je poremećena → gangrena i perforacija. Crevni zid je istanjen, barijera oslabljena, a mikroorganizmi lakše prodiru u trbušnu duplju i izazivaju toksični peritonitis. Peristaltički talas pokušava da potisne sadržaj creva što izaziva povremene bolove – “kolike”. Zastoj crevnog sadržaja i raspad materija omogućava povećanje količine gasa. ü Mučnina, gađenje, povraćanje, štucanje su rezultat antiperistaltičkih talasa. ü Javlja se elektrolitni disbalans; bolovi na 310 min. , odsustvo peristaltike, dehidratacija organizma, oligurija, pad TA, tahiaritmija. ü Toksička faza nastupa usled prodora mikroorganizama u trbušnu duplju, a takođe i kao komplikacija edema creva, nekroze i perforacije zida creva. ü Zid trbuha distendiran, prisutne su dispnoične tegobe. Koža je hladna orošena znojem, puls ubrzan, auskultatorno glasna peristaltika sa crevnim pretakanjem. ü Obavezan rektalni pregled i inspekcija radi ev. postojanja kila.

ü ü v Ø Ø ü v v q DINAMIČKI (FUNKCIONALNI) ILEUSI Karakterišu ih funkcionalni poremećaji bez mehaničke prepreke Uzrokovani su neurološkim, toksičnim i vaskularnim poremećajima peristaltike creva PARALITIČKI kao posledica: Akutnog peritonitisa Postoperativne pareze i paralize creva usled reakcije simpatičkog pleksusa Povrede kičmenog stuba i kontuzije kičmene moždine Tromboze i embolije mezenterijalnih krvnih sudova Patofiziološki: poremećaj elektrolita, gubitak tečnosti u lumen creva, zid creva proširen usled zastoja crevnog sadržaja i gasova (trbuh meteorističan i distendiran), obilno povraćanje, mučnina, nema abdominalnih bolova, odsustvo peristaltike SPASTIČNI ileus zahvata samo jedan segment. Zid creva je čvrst zadebljan, sa znacima ishemije Dg RTG abdomena (hidroaerični nivoi, stepeničasti nivoi), irigografija, kolonoskopija.

Ø Mehanički ileusi leče se operativno, dok se dinamički (funkcionalni) ileusi leče konzervativno – prekidom unosa hrane, NG sukcijom, parenteralnom ishranom, stimulacijom peristaltike prostigminom, davanjem klizmi. TUMORI TANKOG CREVA Benigni tumori: lipomi i fibromi Maligni tumori: karcinom i sarkomi Ø Otkrivaju se kada ispolje komplikacije u vidu ileusa, krvarenja Ø Lečenje: hirurško

AKUTNO ZAPALJENJE CRVULJKA (APPENDICITIS ACUTA) ü ü ü ü ü Crvuljak je rudimentaran kraj cekuma Sadrži veliku količinu limfnog tkiva Uzak lumen Najčešći uzrok akutnog abdomena; zapaljenje nastaje usled poremećene cirkulacije u kružnim arterijama mezenterioluma apendiksa zbog ispunjenja lumena fekolitima, stranim telom, taloženjem sluzi, crevnih parazita. Prolazi kroz 4 stadijuma: Akutni apendicitis Apendicitis sa flegmonom i gangrenom Apendicitis sa razvojem periapendikularnog apscesa Apendicitis sa razvojem difuznog peritonitisa

Ø Simptomatologija: u početku nespecifična (bol i nelagodnost u epigastrijumu, mučnina i povraćanje). Nakon 6 -12 sati bol se premešta u donji desni kvadrant trbuha, pojačava se pri pokretu. Ø Lokalizaciju bola određuje i anatomski položaj crvuljka Ø Osetljivost Douglasovog prostora pri RT i u Mac Burney-ovoj tački Ø Dg: anamneza, klinički pregled, UZ abdomena Ø Th Operativna

HIRURŠKA OBOLJENJA KOLONA I REKTUMA Ø Oblik rama, dužine od 1, 2 -1, 5 m Ø Učestvuje u završnoj fazi varenja; metabolizmu vode i elektrolita Ø Dijagnostika: digitorektalni pregled, hemokult test, UZ abdomena, irigografija sa dvojnim kontrastom, kolonoskopija, MSCT pregled abdomena.

BENIGNI TUMORI KOLONA I REKTUMA Ø Polipi su najčešći (polipi na peteljci i polipi sa širokom bazom) Ø Imaju sposobnost maligne alteracije Ø Mogu biti asimptomatski, dok veći polipi uzrokuju smetnje u pasaži ili mogu krvariti. MALIGNI Ø Kolorektalni karcinomi – 3. mestu po učestalosti kod ♂♀ pola Ø 75% svih karcinoma zahvata sigmoidni kolon i rektum Ø Predisponirajući faktori: genetska predispozicija, ishrana (aditivi, usoljeno i dimljeno meso, hrana sa nedovoljno celuloze), nikotin, alkohol Ø Širi se direktno, limfogeno i hematogeno Ø Stadijum proširenosti karcinoma debelog crijeva – Dukes klasifikacija (stadij A, B, C) ü Stadijum A - širenje karcinoma ispod sluznice debelog crijeva, 99% bolesnika preživi 5 godina, ü B označava zahvaćenost i drugih slojeva zida crijeva. 85% ü C označava zahvaćenost okolnih limfnih čvorova tumorom. 67% ü Kod prisutnosti udaljenih metastaza preživljenje je samo 14 %.

ü ü ü SIMPTOMATOLOGIJA: Krvarenje (okultno ili vidljivo) Gubitak TT Naizmenične epizode opstipacije i dijareje Ileus Perforacija debelog creva i razvoj ak. abdomena LEČENJE Operativno lečenje: desna ili leva hemokolektomija, prednja niska resekcija, subtotalna kolektomija, Hartmann-ova procedura koja podrazumeva izvođenje resekcije kolona i rektuma uz slepo zatvaranje batrljka rektuma i izvođenje terminalne kolostome, amputacija rektosigmoida po Milles-u. U uznapredovalim stadijumima B i C indikovana je i primena hemoterapije.

HEMOROIDALNA BOLEST Ø Teorija vaskularne hiperplazije ukazuje na preteranu distenziju pleksusa Ø Dezintegracijom ili slabljenjem potpornog tkiva dovodi do venske dilatacije u hemoroidima sa poremećenom venskom drenažom Ø Degeneracija vezivnog tkiva Ø Malfunkcija arteriovenskih šantova unutar hemoroidalnih pleksusa Ø Predisponirajući faktori: povećanje TT, dugo sedenje i stajanje, hronična opstipacija. Ø Simptomatologija unutrašnjih hemoroida: bol, prolaps, krvarenje Ø Simptomatologija spoljašnjih hemoroida: bol i tromboza Ø Terapija: dominantno operativna (Milligan-Morgan, THD) Ø Konzervativna terapija: regulacija stolice, analgetske i AH masti.

HIRURŠKA OBOLJENJA JETRE I ŽUČNIH PUTEVA ØJetra je najveći parenhimatozni organ Zbog zastoja žuči, fosfolipaza iz sluznice ØIspunjava desni hipohondrijum hidrolizira bilijarni lecitin u toksični ØBrojne metaboličke funkcije lizolecitin koji pokreće upalnu reakciju. Ø Akutni holecistitis – najčešće je posledica opstrukcije vrata žučne kese ili Ø Th holecistektomija (otvorena ili cistikusa kalkulusom. laparoskopska) Ø Simptomatologija Ø Porculanska žučna kesa je ü Jaki bolovi u epigastrijumu komplikacija hroničnog holecistitisa u smislu kalcifikacije zida ž. kese. ü Mučnina i povraćanje Ø Th Operativna zbog mogućnosti Ø Dg UZ abdomena razvoja Ca žučne kese u 25 -50% Ø Th Konzervativna (antibiotici i infuzije) slučajeva. ili hitna operativna (empijem ili gangrene sa perforacijom) Ø Hronični holecistitis Ø Simptomi su manifestni nakon unošenja masne hrane. Ø Javljaju se bolovi ispod DRL, osećaj pritiska i težine, gasovi i nadutost

POVREDE JETRE OTVORENE Ø Nastaju kod ubodnih i strelnih rana abdomena Ø Uglavnom su to udružene povrede trbušnih organa ili istovremene abdominalne i torakalne povrede Ø Kl. slika: znaci hipovolemijskog šoka, ruptura u dva vremena Ø Th: Operativna ZATVORENE Ø Nastaju dejstvom tupe sile na desni gornji deo abdomena Ø Tipovi povrede jetre: 1. Manja ruptura jetre sa neznatnim krvarenjem 2. Opsežna ruptura sa lezijom velikih krvnih sudova i žučnog voda 3. Supkapsularna ruptura jetre sa intaktnom Glissonovom kapsulom i formiranjem hematoma

JETRENI EHINOKOK (ECHINOCOCCUS HEPATIS) q Parazit Echinococcus granulosus dospeva u jetru kroz crevnu sluzokožu. U jetri se razvija ehinokokna cista. q Simptomatologija: ü ikterus zbog pritiska na žučne vodove, ü ↑T, bolovi ispod DRL, ukoliko se cista inficira ü Anafilaksija i peritonitis kod rupture ciste ü Holangitis kod rupture ciste u žučne vodove Ø UZ abdomena, CT jetre Ø Lab (eozinofilija, alergijski testovi) Ø Lečenje hirurško (otvaranje periciste i odstranjenje ehinokoka, resekcija jetre)

TUMORI JETRE q BENIGNI – hemangiomi, adenomi i fibromi q MALIGNI Ø PRIMARNI (hepatocelularni i holangiocelularni Ca) Ø SEKUNDARNI (METASTATSKI) Ca kolona, rektuma, pankreasa, dojke, želuca Ø Th Leva ili desna hepatektomija, segmentektomija, Tx jetre

HIRURŠKA OBOLJENJA PANKREASA Ø Pankreas – značajna egzokrina Ø Patoanatomske promene: edem, Ø Ø Ø Ø (amilaza, lipaza, tripsin) i endokrina žlezda (insulin, glukagon, somatostatin) Povrede pankreasa mogu nastati kod penetrantnih povreda i kod tupe traume. AKUTNI PANKREATITIS Autodigestivna bolest – jer nastaje razgradnja vlastitim proteolitičkim enzimima – tripsinom Etiološki faktori: Holelitijaza Povrede pankreasa Infekcije Vaskularni i alergijski uzroci Lekovi(kortikosteroidi) Ø Ø Ø hemoragija i nekroza (po serozama su prisutne belkaste pege od nekroze masnog tkiva) Kl. slika: bol koja iradira u leđa, pojačava se pri ležanju Mučnina, povraćanje Tahikardija i znojenje ↑T, ikterus, akutni abdomen, odsutna peristaltika Lab: ↑amilaza u krvi do 2 -3 dana, a u ↑amilaza u urinu do 3 -6 dana, ↑Le, glikozurija, ↑bilirubin, ↓Ca Th: Analgetici, i. v. nadoknada tečnosti, SSP, transfuzije, NG sonda, antibiotici, Ca – glukonat; hirurška terapija /nekrektomija, ev. holecistektomija.

HRONIČNI PANKREATITIS v Ø Ø Uzroci bolesti: Alkoholizam Hiperkalcemija Hiperlipidemija Hereditet v Progresivna fibroza i oštećenje egzokrine i endokrine funkcije. Pankreas je čvrste i tvrde konzistencije, prožet kalcifikatima. Često je prisustvo i konkremenata u pankreatičnim vodovima. v Simptomatologija: intermitentna supraumbilikalna bol koja se širi u leđa, steatoreja, dijabetes, opstruktivni ikterus. v Dijagnostičke pretrage Ø Lab: ↑amilaza i bilirubin, određivanje masti u stolici, OGTT. Ø RTG – kalcifikacije u pankreasu Ø ERCP – prikaz pankreatičnih kanala Ø UZ i CT v Terapija Ø Konzervativna: hrana sa malo masti, tbl sa pankreatičnim enzimima, analgetici Ø Operativna: subtotalna pankreatektomija, pankreatojejunostomija, holedohoduodenostomija, plastika papile Vateri

TUMORI PANKREASA q BENIGNI odnosno SEMIMALIGNI (Zollinger –Ellisonov tumor ili gastrinom, insulinom, glukagonom, vipom) q MALIGNI (Ca gušterače) Ø Zollinger –Ellisonov tumor ili gastrinom – tumor non – β ćelija Langerhansovih ostrvaca. Tumor izlučuje u krv sekret sličan gastrinu koji podstiče jaku želučanu sekreciju pa nastaju brojne peptičke ulceracije. Terapija se sastoji u administraciji visokih doza antagonista H 2 -receptora (cimetidin i ranitidin). Hirurška terapija se sastoji u vagotomiji, piloroplastici, enukleaciji tumora, parcijalnoj pankreatektomiji, totalnoj gastrektomiji. Ø Insulinom – tumor β ćelija Langerhansovih ostrvaca. Tumor izlučuje prekomernu dozu insulina, pa nastaje hipoglikemija. Hir. Lečenje: ekstirpacija tumora ili subtotalna pankreatektomija.

Ø Glukagonom – potiče od α ćelija ostrvaca. Glavni simptomi: glositis, stomatitis, nekrotizirajući dermatitis, dijabetes, povišen nivo glukagona u serumu. Dijagnosticira se putem pankreasne angiografije. Hir. lečenje – ekstirpacijom. Ø Vipom – ne - β ćelija Langerhansovih ostrvaca. Producira vazoaktivni intestinalni peptid (VIP). Klinički: obilne vodenaste stolice, hipokalemija, aklorhidrija. Lečenje- hirurško Ø Carcinoma pancreatis – Lokalizovan dominantno u glavi pankreasa; češći kod muškog pola. U 30% slučajeva radi se o periampularnom karcinomu. To je zajednički naziv za rak glave gušterače, distalnog holedoha, ampule Vateri i primarnog Ca duodenuma. Pojava raka često je udružena sa prekomernim uživanjem nikotina i alkohola, kao i sa hroničnim pankreatitisom. ü Simptomatologija: ü stalna i uporna bol u epigastrijumu sa propagacijom u leđa ü Bezbolni ikterus ü Dijabetes ü Migrirajući tromboflebitis

ü Anoreksija i mršavljenje ü Kod Ca korpusa i tela bolovi u epigastrijumu koji se šire prema levom hipohondrijumu i ka levoj lumbalnoj regiji. v Dijagnostika ü Lab: ↑bilirubina i tumorskih markera CA 19 -9, +test na oklutno krvarenje, +citološki pregled duodenalnog sadržaja. ü Kontrastna radiografija – proširenje duodenalnog rama ü UZ, CT, ERCP ü Lečenje: hirurško (op. po Whipple-u-cefalična duodenopankreatektomija). Kod inoperabilnog Ca – holecistojejunostomija radi rešavanja ikterusa.

AKUTNI ABDOMEN q Sindrom koji nastaje usled raznih bolesti trbušnih organa ili povreda. q Najčešće bolesti trbušnih organa: perforacija želučanog ili duodenalnog ulkusa, akutni apendicitis, zapaljenje i perforacija divertikuluma creva, ileusi, mezenterijalna tromboza, inkarcerirana hernija, akutni holecistitis i pankreatitis, ekstrauterini graviditet: ruptura tube, torzija ovarijalne ciste, ruptura luteinske ciste. q Glavni simptomi akutnog abdomena: bol, povraćanje i odbrambena zategnutost trbušnog zida (mišićni defans) Ø BOL-lokalizovana najpre u epigastrijumu zbog stimulacije plexux coeliacusa. Druga faza bola kada upala zahvata subserozni sloj, serozu i peritoneum (stimulišu se nervni završeci spinalnih segmenata) koji lokalizuju bol u specifičnom regionu. U trećoj fazi su prisutni difuzni znaci peritonitisa. Ø POVRAĆANJE – sa gađenjem i mučninom javlja se kada se razvije toksična komponenta koja podražuje centar za povraćanje Ø MIŠIĆNI DEFANS Ø Ostali simptomi: opšte stanje (facies Hipocratica-upali obrazi, ušiljen nos, halonirane oči, izraz patnje.

Ø Promene pulsa, temperature (Ta i Tr), meteorizam. Ø Kod ak. abdomena dominiraju tri pojave (peritonitis, ileus i intrabdominalno krvarenje) Ø SLIKA AKUTNOG ABDOMENA JE INDIKACIJA ZA HITNU OPERACIJU !!!