VISCERA ABDOMEN HOLLOW ORGAN Dr Ayly Soekanto M
VISCERA ABDOMEN (HOLLOW ORGAN) Dr. Ayly Soekanto, M. Kes Bagian Anatomi Fakultas Kedokteran Universitas Wijaya Kusuma Surabaya
Tractus Gastrointestinal Foregut Midgut Hindgut
• Foregut : Embriologi – Cavum oris, pharynx, oesophagus, Gaster, Duodenum ( proximal papilla vateri) Hepatic-bud – Hepatic-bud : Hepar, Vesica fellea – Pancreatic-bud : Pancreas • Midgut : – Intestinum tenue ( Duodenum bagian distal papilla vateri, jejunum, ileum ) – Intestinum crassum ( caecum, appendix vermicularis, colon ascendens, 2/3 prox. Colon transversum ) • Hindgut : – Intestinum crassum (1/3 distal colon transversum, colon descendens, colon sigmoid, rectum ) Foregut Pancreatic-bud Midgut Hindgut
• Fungsi saluran cerna : - Menyalurkan makanan dari oral ke anal Mencerna makanan Mengeluarkan sisa pencernaan
Esofagus • Pars cervicalis • Pars thoracalis • Pars abdominalis
• Daerah penyempitan : – Di belakang cartilago cricoid – Di persilangan dengan bronchus (S) dan arcus aorta – Pada daerah memasuki gaster
• Pars abdominalis • Arah membelok ke kiri menembus • hiatus oesophagica (diaphragma) masuk cardia (gaster) Saat menembus hiatus oesophagica, otot circular bag. caudal menebal spinchter fungsionil
• Vaskularisasi : – Arteri : • a. gastrica sinistra (cabang esofageal) • a. phrenica inf. sinistra
– Vena : • v. azygos • V. gastrica sinistra • vv. oesophagica anastomose dg v. gastrica (S) masuk sistem portal
Gaster • Fungsi : - pencernaan makanan : • Secara enzimatik • Secara fisik dengan kontraksi peristolik/tonik - Kontraksi peristaltik mendorong makanan yg telah hancur, dari corpus ke arah pylorus
Pembagian : 1. Cardia 2. Fundus 3. Corpus 4. Pylorus Permukaan : 1. Facies ventralis 2. Facies dorsalis Tepi : 1. Curvatura major 2. Curvatura minor
• Topografi : – Terletak pada 3 regio: • Hipochondrica sinistra • Epigastrica • umbilicalis – Batas : • ventral : diaphragma, hepar, colon transversum, dinding ventral • Dorsal : diaphragma, gld. suprarenalis & ren sinistra, pancreas, mesocolon transversum – Lien : di kiri dorsal curvatura major gaster
– Pylorus & curvatura major : letak variable – Cardia : di sebelah kiri columna vertebrale – Fundus : di kiri, di bawah diaphragma
• Intraperitoneal - Omentum minus (sebagai lig. hepatogastrica) melekat pd curvatura minor membungkus gaster ke curvatura major (jd omentum majus) ke kiri lig. phrenicogastrica (tdd lig. gastrolienalis & lig. phrenicolienalis)
• Struktur : - Mukosa : epithel selapis silindris membungkus kelenjar produksi pepsin & HCl - Sub mukosa : serat jaringan ikat fibrous membentuk kerangka gaster - Muscularis - Serosa
– Muscularis (Otot) : • Lapisan : – Dalam : serong/oblique – Tengah : sirkuler – Luar : longitudinal • Serat serong terutama pada fundus & corpus • Pada pylorus terdapat penebalan otot sirkuler spinchter pyloricum
• Lumen gaster : – Rugae gastrica – plica longitudinalis gastrica tu. pd curvatura minor – Via gastrica (canalis egestorius) celah diantara plica – Area gastrica – Fovea gastrica celah di area gastrica tempat muara kelenjar gaster
• Vaskularisasi : – Arteri dr cabang 2 a. coeliaca : • A. gastrica sinistra • A. hepatica communis • A. lienalis • Membentuk anastomosis pd permukaan ventral & dorsal (tu. pd mukosa)
• A. gastrica sinistra bag. sup. curvatura minor (corpus, cardia, fundus) & bag. caudal oesophagus • A. hepatica communis, memberi 2 cabang : – A. hepatica propria, memberi cabang a. gastrica dextra bag. inf. curvatura minor (pylorus) – A. gastroduodenalis, memberi cabang A. gastroepiploica dextra bag. inf. curvatura major (pylorus, corpus) • A. lienalis, punya 2 cabang : – A. gastroepiploica sinistra bag. kiri bawah curvatura major (corpus) – A. gastrica brevis bag. kiri atas curvatura major (fundus, corpus)
• Vena : – – – – v. gastrica sinistra V. gastrica dextra V. gastroepiploica sinistra V. gastrica brevis v. porta V. mesenterica sup. v. porta v. lienalis v. porta – Curvatura minor : v. coronaria ventriculi anastomose dg. vv. oesophagicae (plexus venous oesophagicus) – Curvatura major : v. gastroepiploica dextra dan sinistra
• Lymphe : • ~ arteri limfonodi regional : • – – – lnn. gastrica superior (sinistra) Lnn. gastrica inferior (dextra) Lnn. gastroepiploica dextra Lnn. gastroepiploica sinistra Lnn. pylorica Lnn. coeliaca truncus intestinalis bertemu dg aliran limfe dr intestinum
Intestinum tenue • Sphincter pylorus – ileocaecal junction • Terdiri dari : – Duodenum – Jejunum – Ileum • Terjadi : – Pencernaan makanan : enzimatik & kimiawi – Absorbsi makanan : • lipatan mukosa usus luas >> • Aliran darah >> (banyak anastomosis) • Panjang 6 -7 m (5 -8 m) lk 2 > pr, ~ tinggi badan, hidup (in vivo) <
• Duodenum – Pars cranialis – Pars descendens – Pars horizontalis – Pars ascendens • Posisi : ventral columna vertebralis kanan (L. 1) turun sp L. III kiri menyilang columna vertebralis di sebelah ventral naik sp L. II • Dr pylorus sp flexura duodeno- jejunalis • Panjang ± 12 jari = 25 -30 cm
• Pars cranialis duodeni = pars mobilis duodenum = duodenum bag I – intraperitoneal gerakan leluasa – Topografi : • Ventral : hepar, vesica fellea • Dorsal : ductus choledochus, v. porta, - - a. hepatica propia, pancreas. Berhubungan dg. hepar lig. hepatoduodenalis (pars hepatoduodenalis omentum minus) halus, tebal duodenal cap
• Pars descendens duodeni = duodenum bag II – Retroperitoneal – Batas : • Ventral : hepar, vesica fellea, colon transversum dg mesocolon transversum, intestinum tenue • Dorsal : vasa renalis (D)
– Papilla duodenalis major : • : muara duct. choledochus & duct. pancreaticus major (Wirsung) bergabung ampulla hepatopancreaticus di ujung akhir ampulla tdp. penebalan otot circular (sphincter Oddi) masuk duodenum • Letak : 7 cm dari pylorus – Papilla duodenalis minor : • : muara duct. pancreaticus accessorius (Santorini) di duodenum • Letak : ± 2 cm diatas papilla Vatery
Pars horizontalis duodeni (Pars transversalis / pars inferior / duodenum bag III) & Pars ascendens duodeni (duodenum bagian IV) – Retroperitoneal – Berjalan ke kiri atas menyilang m. psoas major D, v. cava inf. , aorta abdominalis, m. psoas S menyilang ureter D, vasa ovarica/spermatica interna D. – Ventral : vasa mesenterica sup. – Lekukan peralihan dg jejunum : flexura duodenojejunalis setinggi vertebrae L. 1 -2
Ligamentum Treitz • Penggantung duodenum ke dinding dorsal • Melekat pd duodenum (kec. pars cranialis) menuju ke cruz dextra diaphragma
• Vascularisasi duodenum : • - Arteri : – A. pancreatico duodenale sup. cabang A. gastro duodenalis cabang A. coeliaca – A. pancreatico duodenale inf. cabang A. mesenterica sup. – anastomosis >> (di permukaan ventral & dorsal) membentuk arcaden – Arteri melalui bag. cekung (kiri duodenum)
• Vena : ~ arteri – v. mesenterica sup. v. porta
• Lymphe : – Lnn. pancreaticoduodenalis ventral & dorsal (cranial & caudal) Lnn. coeliaca & truncus intestinalis
Jejunum & Ileum • Intraperitoneal • Jejunum & ileum (makros) sulit dibedakan, : – Jejunum : – dinding > tebal – Umumnya dalam keadaan kosong – Warna > merah (vaskularisasi >>)
Fixasi dg dinding post. abdomen o/ mesenterium (mesostenium) yg melekat pd radix mesostenii l Radix mesostenii : l - Oblique dr flexura duodenojejunalis – ileocaecal junction
• Mesostenium - Luas intestinum tenue mobile - Mesostenium ~kipas - tdd 2 lapis peritoneum viscerale diantaranya tdp. : pembuluh darah, pembuluh limphe, serat saraf, lymphonodi & jaringan lemak
• Vaskularisasi : • Arteri – dari cabang a. mesenterica superior : • Aa. jejunales • Aa. ilei – Dalam mesostenium membentuk anastomosis (arcaden) cabang langsung yg lurus ke dinding usus (a. recta) di dinding usus pecah jadi 2 masing 2 mengelilingi usus bertemu Pd pangkal (perlekatan mesostenium dg. dinding usus) anastomosis longitudinal Makin ke anal arcaden >>
• Vena – ~ arteri – v. mesenterica sup. v. porta
• Lymphe – ~ arteri – Tiap villus punya kapiler limfa central lacteal (pemb. limfa di tengah villus) plexus intramural (anastomosis dalam lapisan otot) pembuluh limfa yg menyertai arteri radix mesostenii truncus intestinalis membentuk cisterna chyli ductus thoracicus
– Absorpsi lemak tu. lewat pembuluh limfa – Pembuluh limfa : arah tegak lurus thd sumbu panjang usus jika infeksi proses penyakit (jaringan parut) tegak lurus stenosis lumen
Intestinum crassum • Caecum • Appendix vermiformis • Colon : – – Colon ascendens Colon transversum Colon descendens Colon sigmoideum • Rectum & canalis bag. pelvis & perineum
• Struktur : – Mucosa : • epithel selapis silindris, dg. sel goblet • Kelenjar limfa (+) – Submucosa : • kelenjar intestinal (-) • Kelenjar limfa (+) – Muscularis : • Dalam : circular • Luar : longitudinal, yg terkumpul di 3 tempat membentuk taenia coli
– Serosa : • membentuk tonjolan-tonjolan kecil berisi lemak (appendices epiploicae) – Terdapat lipatan-lipatan (plica semilunaris) diantara 2 plica semilunaris tdp. haustra coli. – Invivo, haustra coli dapat berpindah / menghilang
Intestinum tenue : • Lebih panjang (6 -7 m) • Lebih kecil • Mobile/pindah tempat • Mucosa – – Plica circularis Kerkringi Vili (++) Kelenjar : sel u/ absorpsi Patches of Peyer (ileum) • Submucosa – Plexus Meissner • Muscularis - Taenia & haustra (-) – Plexus Auerbach Intestinum crassum : • Lebih pendek (1, 5 m) • Lebih besar • Tetap • Mucosa – Plica semilunaris – Patchers of Peyer (-) • Submucosa – Plexus Meissner • Muscularis – Taenia & haustra (+) – Plexus Auerbach • Serosa – Appendices epiploica (+) • Serosa • Arcaden (-), marginal artery • • • - Appendices epiploica (-) Arcaden (+) Gerak peristaltik (+) Gerakan mass movement
• Fungsi intestinum crassum : - Penyerapan cairan dari isi usus - Mendorong isi usus ke anal dg gerakan mass movement (gerakan kontraksi usus yg cukup kuat tetapi jarang & pendek) Dibantu dg. sekresi lendir o/ sel goblet
Caecum • Di fossa iliaca dextra, sp. linea terminalis (pelvis) • intraperitoneal • Appendices epiploicum (-) • Meso-caecum (-) • Topografi : – Dorsal : M. iliopsoas, pembuluh darah & saraf pd fossa iliaca dextra – Ventral : Dinding ventral abdomen, omentum majus, usus halus • Taenia coli bertemu pd ujung akhir (caudal) jadi satu lapisan sbg dinding appendix
• Ileum terminal masuk ke caecum di dorsomedial caecum (ileocaecal junction) • Ileocaecal junction : – punya 2 katup : labium ileocaecalis (Bauhini) sup. & inf. bertemu di ujung-ujungnya membentuk frenula
Vascularisasi : • Arteri : - Cabang-cabang dari A. ileocolica • Vena : v. ileocolica v. mesenterica sup v. porta
Appendix vermicularis • = umbai cacing = usus buntu • Intraperitoneal • Pada bag posteromedial caecum di pertemuan ke 3 taenia ± 1 -2 cm di bawah ileum • Panjang : 5 -13 cm (rata-rata 9 cm) • Taenia (-) otot longitudinal rata
• Haustra & incisura (-) • Mukosa >> • • jaringan lymphoid Bag yg dekat caecum tebal lapisan otot circular >> lumen sempit Lumen sempit + buntu jk obstruksi : appendicitis gx nyeri tekan pd titik Mc. Burney / titik LANZ
• Dihubungkan dg dinding dorsal abdomen o/ mesoappendix diantara lapisannya tdp a. appendicularis (cabang dr. a. ileocolica)
• Posisi : variable - caudal, medial, retrocaecal, retroileal, anteileal, lateral, dsb. - Tergantung isi caecum penuh : bebas, kosong: retrocaecal
Vascularisasi : • Arteri : a. appendicularis • Vena : V. Ileocolica v. mesenterica sup. v. porta
Colon • Haustra dan incisura (+) • Terdapat 3 taenia coli (kumpulan tunica muscularis pars longitudinalis) di colon transversum : – Taenia libera – Taenia omentalis – Taenia mesocolica
• Colon ascendens – - retroperitoneal – dari caecum (di fossa iliaca) ke flexura colli dextra (di dinding dorsal abdomen sebelah kanan) – Topografi : • Ventral : peritoneum visceral • Dorsal : ren dextra, M. quadratus lumborum – Arterialisasi : • Cabang A. ileocolica • A. colica dextra – Vena : • v. ileocolica • v. colica dextra • v. mesenterica sup
• Colon transversum – flexura colli dextra – flexura colli sinistra – intraperitoneal – Topografi : • Dorsal : duodenum & pancreas [u/ kanan, yg kiri lebih bebas] • Ventral : Facies visceralis hepar (Lobus dextra bag. caudal) [u/ flexura coli dextra] • Flexura coli sinistra: pd polus cranialis ren sinistra - Flexura coli sinistra : letak lebih tinggi, lebih tajam sudutnya, kurang mobile, dibanding dextra
- Difixasi ke dinding dorsal abdomen o/ mesocolon transversum : ØPangkal disebut radix mesocolon transversum dr. flexura coli sinistra – flexura coli dextra ØLapisan cranial : melekat di omentum majus lig. gastro(meso)colica ØLapisan caudal melekat di pancreas & duodenum berisi pembuluh darah, limfa & saraf
- Arteri : Cabang-cabang A. mesenterica superior : ØA. colica media (terutama) ØA. colica dextra Cabang A. mesenterica inferior : ØA. colica sinistra - Vena : V. mesenterica superior
– membentuk marginal artery seperti periarcaden vasa recta dinding usus – Pembuluh darah berjalan retroperitoneal, kec. A. colica media & Aa. sigmoidea (di dalam mesocolon transversum & mesosigmoid) – A. colica dextra sering membentuk pangkal yg sama dg. A. colica media / A. ileocolica
• Colon descendens – flexura colli sinistra – fossa iliaca sinistra – Retroperitoneal sebag. dinding vetral diliputi peritoneum – Dorsal : M. quadratus lumborum & ren sinistra
- Arterialisasi : Cabang-cabang A. mesenterica inf. : ØA. colica sinistra ØA. sigmoidea - Vena : v. mesenterica inf.
• Colon sigmoid – Di fossa iliaca sinistra – Intraperitoneal – Membentuk lipatan-lipatan yg tergantung isi lumen : • Penuh : lebih panjang, dpt masuk dalam cavum pelvis (pelvis minor) • Kosong : pendek, melipat ke arah ventral, kanan, & dorsal – melanjutkan diri menjadi rectum (di dinding mediodorsal, pd aditus pelvis, depan os sacrum)
- Punya mesosigmoideum perlekatan radix : variable pd fossa iliaca sinistra - Mesosigmoideum punya radix yg berbentuk huruf V : ØUjung V : di ureter(S) ØCabang-cabang huruf V : percabangan A. iliaca communis (S) ØDi antara kaki-kaki huruf V : tdp recessus intersigmoideus
– Arteri : • Cabang-cabang A. mesenterica inf. : • Aa. Sigmoidea • A. haemorroidhalis sup. – Vena : • Tdp anastomosis antara : – V. haemorrhoidalis sup. v. mesenterica inf. v. porta – V. haemorrhoidalis medius v. iliaca interna – V. haemorrhoidalis inf. v. pudenda v. iliaca interna
• Aliran limfe u/ intestinum crassum : Ø Caecum & appendix : - lnn. mesoappendix - Lnn. ileocolica lnn. mesenterica sup. Ø Colon ascendens : - lnn. paracolica - Lnn. epicolica lnn. mesenterica sup. Ø Colon transversum : Lnn. di sekitar A. colica media lnn. mesenterica sup. Ø Colon descendens : Lnn. mesenterica sup. Lnn. colica intermedia lnn. mesenterica inf. Ø Colon sigmoid : Lnn. colica intermedia lnn. mesenterica inf.
- Slides: 122