Verwondering Getal en werkelijkheid Geloof en wetenschap Maarten

Verwondering Getal en werkelijkheid Geloof en wetenschap Maarten J. Verkerk April 2014

Introductie • Simon van der Meer (1987): “Je moet wel schizofreen zijn om als wetenschapsbeoefenaar gelovig te kunnen zijn” • Versnel (1991): “Geloof in God is vaak een aanslag op intellectuele eerlijkheid” • Herman Philipse (1995): “De atheïst is niet arrogant, hij denkt gewoon beter na”

Introductie

Introductie • Verwondering • Wat zit de schepping boeiend in elkaar! • Experimentele wetenschap • Van theorie naar theorie

Geloof en wetenschap Calvijn over Genesis 1: 15: [De wetenschapsbeoefenaren] “onderzoeken met grote inspanning wat menselijke scherpzinnigheid ook maar kan ontdekken. Daarom moet men hun onderzoek niet verwerpen, hun wetenschap niet berispen; slechts dwazen veroordelen ruwweg wat ze niet begrijpen. Het onderzoek van de sterrenwereld is niet alleen vreugde, maar heeft ook grote waarde. Gods wonderlijke wijsheid wordt door deze wetenschap helder voor ons”.

Geloof en wetenschap Wanneer wordt het spannend? • De wereld is niet geschapen door God maar ontstaan door een blind evolutie proces • Het bestaan van God is een misvatting Vergelijk: Richard Dawkins

Blind evolutieproces “… de enige klokkenmaker in de natuur zijn de blinde krachten van de fysica … Een echte klokkenmaker kijkt vooruit: hij ontwerpt de raderen en de veren en hun verbindingen met een bepaald doel voor ogen… Natuurlijke selectie als blind en onbewust proces … Als er een klokkenmaker is dan is hij blind”

Blind evolutieproces Kritische vragen: • Evolutie als blind proces? • Daarmee: tegenstelling met de bijbel? • Of evolutie als door God geleid proces? • Beide interpretaties zijn mogelijk!

Dawkins: God als misvatting ‘Als kind hoorde ik ooit een geest: een mompelende mannenstem die leek te bidden of iets voor te dragen. Ik kon haast - maar niet helemaal - de woorden horen en die leken ernstig, plechtig timbre te hebben. Ik had verhalen gehoord over priesterkelders in oude huizen en was dan ook een beetje bang. Naarmate ik dichter bij kwam klonk het luider, en toen opeens “kantelde” het geluid in mijn hoofd. Ik was de bron dicht genoeg genaderd om te onderscheiden wat het in werkelijkheid was: de wind waaide met vlagen door het sleutelgat, en creëerde zo geluiden die de simulatiesoftware in mijn hersenen had gebruikt voor het construeren van de gedragen stem van een man. Was ik als kind beïnvloedbaar geweest, dan had het best gekund dat ik niet alleen stem onverstaanbaar had horen praten, maar zelfs woorden en hele zinnen zou hebben gehoord. En was ik niet alleen beïnvloedenbaar kind geweest, maar ook nog een godsdienstig opgevoed kind, dan vraag ik me af wat de wind voor woorden zou hebben gesproken’

Citaat geeft goede samenvatting: (a) ontvankelijkheid van het kind voor het bovennatuurlijke (b) bovennatuurlijke interpretatie van gebeurtenissen (c) zoektocht naar een verklaring (d) natuurlijke oplossing Is dit een bewijs dat God niet bestaat? Neen! Alleen retoriek!

De God-hypothese • ‘De God van het Oude Testament is zo’n beetje het onaangenaamste personage dat de literatuur ooit heeft voortgebracht’ (p 39) • ‘Ik val God, alle goden aan, alles wat bovennatuurlijk wordt geacht, waar en wanneer die ook zijn - of nog zullen worden - uitgevonden’ (p 45) • De God-hypothese is een variant van de ‘theepot’ van Russell

Wat doet Dawkins? • Blinkt niet uit in bijbelexegese • OT: God als een rechtvaardig en liefdevol God • Alleen wat ik natuurlijkwetenschappelijk bestaat kan ik meten!

Onderscheidingen Filosofie Geloof Wetenschap

Relatie tussen geloof en wetenschap Ian Barbour (1988): • conflict • onafhankelijkheid • dialoog • integratie

Christelijke wijsbegeerte Filosofie Geloof (totaalconcept) (wereldbeschouwing, control beliefs) Wetenschap Elk niveau: eigen methoden en eigen logica Interacties tussen de niveaus

Christelijk geloof en de ontwikkeling van de wetenschap Calvijn: Bij de discrepantie tussen het wetenschappelijke wereldbeeld van zijn tijd en het wereldbeeld van de bijbel, diskwalificeerde hij de resultaten van de wetenschap niet.

Het standaardbeeld van de wetenschap Empirische cyclus: Theorie T leidt tot nieuwe hypothesen Nieuwe empirische wetten leiden tot een nieuwe Theorie T* Nieuwe hypothese leiden tot voorspellingen Voorspellingen leiden via meting en observatie tot nieuwe wetten

Het standaardbeeld van de wetenschap Funderingsdenken: wetenschap is gebaseerd op feiten Vooronderstellingen: • feiten zijn via zintuigen direct toegankelijk voor nauwkeurig en onbevoordeelde waarnemers • feiten gaan de theorie vooraf • feiten vormen een betrouwbaar fundament van wetenschappelijke kennis Elk van deze aannames is problematisch

Het standaardbeeld De vooronderstelling dat feiten direct toegankelijk zijn voor nauwkeurige en onbevoordeelde waarnemers is problematisch

Het standaardbeeld De vooronderstelling dat feiten aan de theorie vooraf gaan is problematisch Voorbeelden: • Onderzoek naar ionengeleiding in oxidische materialen • Onderzoek naar macht en effectiviteit • Onderzoek naar grote fossielen Werkelijkheid: de theorie bepaalt de feiten die je zoekt

Het standaardbeeld De vooronderstelling dat feiten een betrouwbare basis voor de wetenschap vormen is problematisch Voorbeelden: • Welke feiten neem je wel en niet mee? • Is iets een feit of een interpretatie? (valsnelheid in de Middeleeuwen / manen van Jupiter) • Is een gepresenteerd feit wel echt een feit? (fraude) Conclusie: we hebben geen garantie dat zorgvuldig gemeten feiten de toets van de kritiek in de toekomst kan weerstaan

Verwondering Filosofie Geloof (totaalconcept) (wereldbeschouwing, control beliefs) Wetenschap Elk niveau: eigen soort verwondering