VERTABANLARI VE RETM ELEMANLARININ VER TABANI KULLANIM TUTUMLARI

VERİTABANLARI VE ÖĞRETİM ELEMANLARININ VERİ TABANI KULLANIM TUTUMLARI Ramazan ÖZER Ayşegül TURGUT

ARAŞTIRMANIN KONUSU Akademisyenlerin teknolojiye karşı tutumları teknolojinin ileride nasıl yapılanacağı hakkında bilgi verici olacağı düşünülmüştür. Teknoloji uygulamaları, insanın ortaya çıkışından itibaren vardır. Çünkü insanoğlu dünyayı daha yaşanabilir duruma getirmek için tarih boyunca doğayı kontrol altına alma ve kendi istediği yönde yönlendirme çabasına girmiştir (Satıcı, Akkuş ve Alp, 2009, s. 267).

Devamı… Akademisyenler bilgiyi sürekli arayan, kullanan ve edindikleri bilgilerden yeni bilgiler üreten en aktif gruptur. Uçak (1997) bilim adamlarının bilimsel bilgiyi en çok kullanan ve kullandığı bilgiyle yeni bilimsel bilgi üreten grup olduğunu belirtmektedir. Akademisyenler araştırmalar, deneyler, projeler, çalışmalar vb. bilimsel faaliyetler ile bilgi üretir veya kullanırlar. Bu nedenle akademisyenlerin, bilimsel iletişimi oluşturan ve şekillendiren en önemli unsur olduğunu söyleyebiliriz (Besimoğlu, 2007, s. 40’ta aktarıldığı gibi).

ARAŞTIRMANIN AMACI Bu araştırmanın temel amacı, veri tabanlarını tanımak, ne işe yaradığını öğrenmek ve öğretim görevlilerinin veri tabanları hakkındaki görüş ve tutumlarını saptamaktır. Öğretim elemanlarının genel olarak veri tabanlarına ilişkin tutumlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, öğretim elemanlarının veri tabanına yönelik tutumlarının, değişik özelliklerinden nasıl etkilendiğini tanımlamaya yönelik bir çalışmadır.

ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ Bilgisayar teknolojisi her alanda olduğu gibi eğitim alanında da büyük gelişmelerin oluşmasına etken olmuştur. . İnternet sayesinde bilgiye ulaşma yolları değişmiş, bilgi kaynakları çeşitlenmiştir. Dünyadaki bütün kütüphanelere, araştırma kurumlarına ve diğer bilgi merkezlerine internet ile anında ulaşılabilmektedir (Yanık, 2010, s. 372). İnternet üzerindeki veri tabanları, öğretim elemanlarının çalışmaları için birinci derecede kaynak durumuna geçmiştir. Zamandan ve mekandan bağımsız olarak istedikleri bilgiyi veri tabanları sayesinde elde ederler. Bu sebeple veri tabanları öğretim elemanları için önem gösterilmektedir.

Üniversitemizin satın almış olduğu veri tabanları öğretim elemanları tarafından büyük bir önem taşımaktadır. Öğretim elemanları için zaman kavramı çok önemlidir. Araştırmalarında zamanla yarış durumundadırlar. Bu sebeple üniversitemizin satın olmuş olduğu veri tabanları ve veri tabanlarının öğretim elemanları tarafından yana tutumları konusu araştırılmaktadır.

ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ Kavramsal Çerçeve İnceelli, Candemir ve Demiray (2005) veri tabanı; “ 20. yüzyılın sonlarına doğru bilgisayarın insan hayatında yeri ve öneminin artması sonucunda önemli gelişmeler yaşanmaya başlandı. Özellikle iletişim teknolojileri alanında önemli gelişmeler yaşanmaya başlandı. Bu bağlamda sayılabilecek en önemli gelişme, 1960’lı yıllarda Amerika’da ilk bilgisayar ağının kurulmasından bu yana sürekli gelişerek büyüyen ve sanayi devriminden sonra en büyük devrim olarak nitelendirilen internettir.

Devamı… İnternetin giderek yaşamın her alanında kullanılmaya başlanmasıyla birlikte, 1990’lı yılların başlarında elektronik yayıncılık yepyeni bir iletişim aracı olarak günlük yaşantımıza girmiş ve elektronik olarak erişilebilen bilgi kaynaklarının sayısında büyük bir artış gözlenmiştir (Şahiner Akdeniz, 2010, s. 26’da aktarıldığı gibi). Besimoğlu (2007), bu konuda birçok projenin yürütüldüğünden, bu projelerin genellikle basılı yayınların elektronik versiyonlarının yaratılması, elektronik dergilerin oluşturulması, arşivleme çalışmaları, standartların geliştirilmesi ve yayıncılık modellerinin vb.

Devamı… oluşturulmasına yönelik olduğundan söz etmektedir. Geleneksel bilimsel yayıncılığın işleyişine yeni alternatifler eklenmiştir (Şahiner Akdeniz, 2010, s. 26’da aktarıldığı gibi). Ekiz, Bayam ve Ünal (2003), Teknolojik gelişmelerin bir ürünü olan internet, günümüzde bilginin yayılmasında ve paylaşılmasında önemli araçlardan biri olduğu açıktır. Bilginin sunum çeşitliliği, sunum hızı, sunum kapasitesi ve benzeri olanaklar açısından internetin diğer araçlara oranla daha üstün olduğu bilinen bir gerçektir.

Devamı… Veri toplama, dinamik pencerelerin aracılığı ile düşüncelerin paylaşımı; Web tabanlı verilerden ve elektronik dergilerden literatür tarama, internetin eğitim amaçlı kullanım alanlarından bazılarıdır (Oral, 2004, s. 9’da aktarıldığı gibi).

Varsayımlar Veri tabanlarına ve öğretim elemanlarının veri tabanı kullanım tutumlarına ilişkin varsayımlar; Öğretim elemanları veri tabanlarını genel olarak kullanmaktadır. Daha çok kendi çalışma alanlarıyla ilgili veri tabanlarını kullanmaktadırlar. Çalışmaları gereği veri tabanlarını her zaman kullanmaya önem göstermektedirler. Kullanılan veri tabanlarından faydalanamamaktadırlar.

Devamı… İnternetin günümüzün ayrılmaz bir parçası haline gelmesiyle öğretim elemanlarının zaman ve mekândan bağımsız olarak bilgiye erişim için veri tabanlarına yönelmektedirler. Öğretim elemanları veri tabanlarını yeteri kadar tanımamaktadırlar.

ARAŞTIRMANIN EVRENİ Araştırmada veri tabanı ve öğretim elemanlarının veri tabanı kullanım tutum ve görüşlerini saptamaktır. Atatürk Üniversitesi bünyesinde görev yapan yaklaşık 2. 431 öğretim üyesi araştırmanın evrenini oluşturmaktadır (WOWTURKEY. com, 2010). 2. 431 öğretim elemanlarıyla anket yapma imkânı olmadığından eğitim, sosyal, fen ve sağlık bilimlerinde görev yapan toplam 100 öğretim üyesiyle anket çalışması yapılmıştır. 100 öğretim üyesi araştırmanın örneklem evrenini oluşturmaktadır.

Devamı… Olasılıksız örnekleme yönteminden kota örneklemesi seçilmiştir. Kota örnekleme, olasılıklı yöntemde tabakalı örnekleme benzerlik gösterir. Araştırıcının, önce araştırma evreninden belirli özellikleri, ortak özellikleri olanları gruplandırması ve bunlardan belli bir sayıya ulaşıncaya kadar örneklem almasıdır. Burada önemli olan husus, araştırıcının, bu tabakalardan aldığı örneklemde tarafsızlığın sağlanmasıdır. Kota örneklemesi olasılıksız yöntemin en sık kullanılan biçimidir. Bu bakımdan bu yöntem “kota” yöntemi olarak adlandırılır (Aziz, 2008, s. 54).

ARAŞTIRMANIN GÖZLEM TEKNİĞİ Gözlem tekniği olarak, dolaylı gözlem yöntemi tekniklerinden biri olan kaynak taraması yapılmıştır. Kaynak taramasının diğer bir adı bibliyografya çalışmasıdır. Daha sonra tarama yapılan kaynaklardan “veri toplama tekniği” uygulanmıştır (Aziz, 2008, s. 74 -75). Kullanılan bir başka gözlem tekniği de ‘sormaca(anket) tekniği’dir. Sormaca, araştırma yapılacak konu ile ilgili yer aldığı bir soru kâğıdıdır (Aziz, 2008, s. 93).

Devamı. . Kapalı uçlu soru, deneğin sormacadaki sorulara vereceği olası yanıtların önceden belirlendiği soru şeklidir (Aziz, 2008, s. 95). Soruların niteliğine göre gözlem tekniği; Olgusal sorular, sormacanın uygulandığı deneğin, başta toplumsal ve ekonomik düzeyi olmak üzere karşıya bulunduğu olgular, durumlar ve yapılmış olduğu eylemleri ile ilgilidir. Deneğin cinsiyeti, yaşı, öğrenim durumu, mesleği (Aziz, 2008, s. 103). Görüş, tutum ve davranışlarla ilgili sorular, konuya ve amaca bağlı olarak değişen bu soru türünde bireyin belirli konularda tutum ve davranışlarının ölçülmesiyle ilgili gözlem tekniğidir (Aziz, 2008, s. 103).

2. BÖLÜM: VERİ TABANININ TANINTIMI VE TEMEL KAVRAMLARI

VERİ NEDİR?

VERİ TABANI NEDİR? Veri tabanı, düzenli bilgiler topluluğudur. Bilgisayar terminolojisinde, sistematik erişim imkânı olan, yönetilebilir, güncellenebilir, taşınabilir, birbirleri arasında tanımlı ilişkiler bulunabilen bilgiler kümesidir. Bir başka tanımı da veri tabanı, aslında veri sorgulama sistemleriyle donatılmış bir arşivden başka bir şey değildir. Tüm bilgiler veri tabanında toplanırlar ve sistematik bir şekilde organize edilirler. Kişilerin adres veya telefon numaralarını kaydettiğiniz ve arkadaşlarınızın, meslektaşlarınızın ya da müşterilerinizin kolayca kullanabildikleri bir fihrist, veri tabanına verilebilecek en güzel örneklerden birisidir. (chip online. tr, 2011).

VERİ TABANI NEDEN KULLANILIR? Bilgisayar ortamında veri saklama ve erişiminde geçmişten günümüze değişik yöntemler ve yaklaşımlar kullanılmıştır. Birbiriyle ilgili olan ve aynı gruba dahil olan veriler bir dosyada, bir başka gruba dahil olan veriler de başka bir dosyada tutulurdu. Geleneksel yaklaşımın birçok sakıncası vardır ve bu sakıncaların beraberinde getirdiği sorunların üstesinden gelebilmek için de veri tabanı yaklaşımı zamanla geleneksel yaklaşımın yerini almıştır (sdu. edu. tr , 2010 -2011).

VERİ TABANLARI MODELLERİ Dosya Sistemleri Bu tür programlarda tüm veri tabanı tek bir tabloya sığdırılmalıdır. Bu, birkaç kayıtta ortak olan herhangi bir bilginin her kayıtta tekrarlanacağı anlamına gelir. Veriler text dosyası olarak kaydedilir. Hiyerarşik Veri Tabanı Bu modelde veriler ağaç yapısına benzer biçimde modellenir. En üste kök ve kökün dalları bulunur. Ayrıca her dalın alt dalı sayesinde dallanma ve çeşitlilik artar. Bu modelde her bir alt dalın sadece bir tane noktadan bağlanma şartı bu modelin en büyük kısıtlamalarından biridir. Hiyerarşik veri modeli. 1960 ve 1970 yılları arasında popüler olan bir modeldi.

Kitaplar (no, başlık) Yazarlar (ad, soyad) Yayıncılar Konular

Ağ Veri Tabanları Hiyerarşik veri tabanlarının yetersiz kalmasından dolayı bilim adamlarının ortak çalışması sonucu ortaya konulmuş bir veri tabanı türüdür. Ağ veri tabanları verileri ağaçların kökleri daha da gelişmiş hali olan grafiği şeklinde saklarlar. Bu yapı en karışık yapılardan biridir.

Yazarlar Konular Kitaplar Yayıncılar

İlişkisel Veri tabanı

Nesne Veri Tabanı Modeli Diğerlerinden daha sonra ortaya atılan ve karmaşık uygulamalarda başarısını kanıtlamış nesne yönelimli programlamaya dayanan veri modelidir. Bu modelin öngörüsü giderek çözülmesi daha zor hale gelen programlama problemlerini çözen nesne yönelimli modelin veri modelleme de etkili olacağıdır. Nesne veri tabanı modeli, verilerin herhangi bir noktadan çok kolayca alınabileceği, üç boyutlu bir yapıdan oluşur. İlişkisel veri tabanı verileri iki boyutlu tablolar halinde getirirken, nesne modelinde veriler tek parça olarak gelirler. Dolayısı ile birden fazla veri dönmesi arzulandığında nesne modeli performans olarak çok iyi değildir. Daha çok nesne yönelik program geliştirme ortamlarında kullanılır.

Nesne-İlişkisel Veri Tabanı Modeli Veriler nesne olarak modellenir ve yaratılır. Nesneye -Yönelik Programlama (OOP) da olan sınıf ve miras kavramlarına sahiptir. Karmaşık veriler üzerinde işlem yaparken yüksek performans sunan bir yaklaşımdır. Nesneİlişkisel Veri tabanı modeli küresel bir yapıya sahiptir. Veri tabanı üzerindeki herhangi bir veriye, yüksek performansta erişim sağlar. Fakat yine de birden fazla veri istenildiği zaman bu modelde de veri tabanı performansı çok kötü bir darbe alır. Bu veri tabanı modeli ilişkisel ve nesne veri tabanı modellerini bir şekilde aynı çatı altına almak için 1990’lı yıllarda oluşturuldu (sdu. edu. tr, 2010 -2011).

VERİ TABANI YÖNETİM SİSTEMİ (VTYS) NEDİR? Veri tabanı yönetim sistemi(VTYS), yeni bir veri tabanı oluşturmak, veri tabanını düzenlemek, geliştirmek ve bakımını yapmak gibi çeşitli karmaşık işlemlerin gerçekleştirildiği birden fazla programdan oluşmuş bir yazılım sistemidir. Veri tabanı yönetim sistemi, kullanıcı ile veri tabanı arasında bir arabirim oluşturmaktadır ve veri tabanına her türlü erişimi sağlar. Veri tabanının tanımlanması veri tabanını oluşturan verilerin tip ve uzunluklarının belirlenmesidir. Veri tabanını oluşturulması ise veri için yer belirlemesi ve saklama ortamına verilerin yüklenmesini ifade eder.

Veri tabanı üzerinde işlem yapmak; belirli bir veri üzerinde sorgulama yapmak, meydana gelen değişiklikleri yansıtmak için veri tabanının güncellenmesi ve rapor üretilmesi gibi işleri temsil eder. Ayrıca veri tabanı yönetim sistemi, verinin geri çağrılmasını sağlar. Veri tabanına yeni kayıt eklemek, eskileri çağırmak ve gerekli düzeltmeleri yapmak yoluyla, verinin bakımını ve sürekliliğini gerçekleştirir, kayıtlara yeni veri eklemek ve yeni kayıtlar oluşturmakla, veri tabanını genişletir (www. turkboard. com/veritabani-elemanlari , 2007).

Veri Tabanı Yönetim Sistemlerinin Sağladığı Yararlar § Ortak verilerin tekrarını önlenmesi, § Verilerin merkezi denetiminin ve tutarlılığının sağlanması, § Veri paylaşımının sağlanması, § Fiziksel yapı ve erişim yöntemi karmaşıklıklarının, çok katmanlı mimarilerle kullanıcıdan gizlenmesi, § Sunulan çözümleme, tasarım ve geliştirme araçları ile uygulama yazılımı geliştirmenin kolaylaşması, § Veri bütünlüğünün gerekli olanakların sağlanması (www. turkboard. com/veritabani-nedir , 2007).

İYİ BİR VERİ TABANININ ÖZELLİKLERİ İyi bir veri tabanının sahip olması gereken bazı özellikleri vardır. Bunlar şöyle sıralanabilir: § Veriler hızlı ve kolay girilebilmeli § Güvenli bir şekilde saklanmalı § İstenildiği şekilde ve kolay sorgulanmalı (sdu. edu. tr, 20102011).

VERİ TABANININ FAYDALARI § Veri tekrarları ortadan kaldırılır ya da en aza indirilir. § Bellek alanı israfı önlenir § Standart bir sorgu dili kullanmak mümkündür. § Veri bütünlüğünün bozulması önlenir § Verilerin merkezi kontrolü sağlanır. § Tutarsız (hatalı) bilgiler önlenir § Verinin paylaşımı sağlanır. § Genel veya özel raporlar alınabilir (sdu. edu. tr, 20102011).

VERİ TABANI ÜZERİNDE YAPILAN İŞLEMLER NELERDİR? § § § Yeni dosya eklemek Yeni veri eklemek Veri değiştirmek Veri silmek Dosya silmek

VERİ TABANINDAN BEKLENTİLER § Her düzeyde rapor alınabilme özelliği § Doğru ve hızlı sonuç verebilme özelliği § Bilgilerin ve sonuçların tutarlılığı

VERİ TABANININ RİSKLERİ Kurulum ve bakımı klasik dosya sisteminden pahalıdır. Sistem içinde bazı bileşenler iyi tasarlanmazsa sistem bir bütün olarak başarısızlığa uğrayabilir.

3. BÖLÜM: BULGULAR VE DEĞERLENDİRMELER

Bu bölümde Atatürk üniversitesi öğretim görevlisi olan 100 kişiye anket çalışması uygulanmıştır. Anket sosyal bilimler, fen bilimleri, eğitim bilimleri ve sağlık bilimleri alanlarında uygulanmıştır. Araştırmanın nesnel sonuçlar vermesi için bu alanlardan eşit sayılarda örneklem seçilmiştir. Bu çalışma öğretim görevlilerinin veri tabanları hakkındaki tutumlarını saptamak amacıyla elde edilen verilerin analizi yapılmıştır. Ankette öğretim üyelerinin yaşları, cinsiyetleri, alanları, unvanlarına göre veri tabanlarından yeterince yararlanıp yararlanmadıkları, eğer yararlanmıyorlar ise hangi sebeplerden ötürü yararlanmadıkları irdelenmiştir.

Tablo 1’de unvanlara göre araştırmalarınızda en çok tercih edilen yöntem sorusu sorulmuştur. Ve tablosu aşağıda gösterilmiştir. Tablo 1: Unvana bağlı olarak en çok tercih edilen yöntem Unvanlar araştırma görevlisi Araştırmanızda en çok tercih ettiğiniz yöntem hangisidir? Toplam N uzman/okut man/ögretim görevlisi % N % yrd. doç. dr. prof. dr. Toplam N N % % Açık erişimli elektronik kaynaklar 8 44 3 17 2 11 18 100 Arama motorları(google, yahoo, vb. ) 7 29 3 13 7 29 6 25 1 4 24 100 Kütüphanenin veri tabanları 15 28 3 6 15 28 6 11 54 100 Diğer(basılı kaynaklar) 0 0 1 25 4 100 30 30 10 10 26 26 24 24 10 10 100 Tablo 1’de görüldüğü gibi, toplamı 18 olmak üzere; araştırma görevlilerinden 8(% 44)’i, uzman/okutman/öğretim görevlilerinin 3(%17)’ü, yrd. doç. dr. 'ların 3(%17)’ü, doç. dr’ ların 2(%11)’si, prof. dr. ’ların 2(%11)’si “açık erişimli elektronik kaynakları” kullanmaktadırlar.

Toplamı 24 olmak üzere; araştırma görevlilerinden 7(%29)’si, uzman/okutman/öğretim görevlilerinin 3(%13)’ü, yrd. doç. dr. 'ların 7(%29)’si, doç. dr’ ların 6(%25)’sı, prof. dr. ’ların 1(%4)’i arama motorları(google, yahoo, vb. )’nı kullanmaktadırlar. Toplamı 54 olmak üzere; araştırma görevlilerinden 15(%28)’i, uzman/okutman/öğretim görevlilerinin 3(%6)’ü, yrd. doç. dr. 'ların 15(%28)’i, doç. dr’ ların 15(%28)’i, prof. dr. ’ların 6(%11)’sı kütüphanenin veri tabanlarını kullanmaktadırlar. Toplamı 4 olmak üzere; araştırma görevlilerinden kullana yok, uzman/okutman/öğretim görevlilerinin 1(%25)’i, yrd. doç. dr. 'lardan 1(%25)’i, doç. dr’ ların 1(%25)’i, prof. dr. ’lardan 1(%25)’i diğer(basılı kaynaklar)’i kullanmaktadırlar. Tablodan çıkan sonuca göre % 54 lük bir payla öğretim elemanlarının unvanlarına göre en çok “kütüphanenin veri tabanları”nı kullanmakta olduğu görülmektedir.

Tablo 2’de Araştırmalarında en çok tercih ettiğiniz yöntem hangisidir sorusuna tablo 2’de de belirtildiği gibi yaşın kullanılan ortamlara göre değişmesine bağlıdır. Öğretim elemanlarının açık dergilerden yararlanma düzeyleri aynı kullanılan ortamda olduğu gibi yaşa bağlıdır. Aşağıdaki tabloda bu ilişkinin ne düzeyde olduğu belirtilmiştir. Tablo 2: Yaşa bağlı olarak tercih edilen yöntem Yaşlar 25 -35 Araştırmanızda en çok tercih ettiğiniz yöntem hangisidir? Toplam N 36 -45 % N 46 -55 56 -üstü. % N Toplam % N % Açık erişimli elektronik kaynaklar 9 50 4 44 5 28 0 0 18 100 Arama motorları(google, yahoo, . . vb. ) 9 38 5 21 24 100 Kütüphanenin veri tabanları 24 44 17 31 10 19 3 6 54 100 Diğer(basılı kaynaklar) 1 25 0 0 2 50 4 100 43 43 27 27 20 20 10 10 100

Tablo 2’de araştırma görevlilerinin yaşlarına bağlı olarak en çok tercih ettikleri yöntem saptanmaya çalışılmış ve yaşa bağlı olarak daha çok 25 -35 yaş aralığındaki araştırmacılar araştırmalarında “açık erişimli elektronik kaynakları” % 50' lik bir payla en fazla tercih edilen yöntem olduğu görülmektedir. 3. 3. Bölüm ile Veri Tabanı Kullanımı Arasındaki İlişki Veri tabanlarından yeterince yararlanmanın sosyal, fen, eğitim ve sağlık bilimlerine göre farklılık gösterebileceği düşünülmüştür. Aşağıdaki tablo bölümlerin veri tabanlarından yeterince yararlanıp yararlanmadıklarını göstermektedir. Tablo 3’de bölümlerin veri tabanlarından yararlanıp yararlanmama durumunu gösteren tablo bulunmaktadır.

Tablo 3: Bölüme bağlı olarak veri tabanları kullanım durumu Bölümler Sosyal Toplam bilimler Fen bilimleri Eğitim bilimleri Sağlık bilimleri Toplam N Araştırmalarınız için veri tabanlarını kullanıyor musunuz? N % N % % Evet 16 22 22 30 16 22 20 27 74 100 Hayır 9 35 3 12 9 35 5 19 26 100 25 25 100 Tablo 3’de “araştırmalarınız için veri tabanlarını kullanıyor musunuz? ” sorusu sorulmuş ve sosyal bilimlerden 16(%22)’ sı, fen bilimlerden 22(%30)’ si, eğitim bilimlerden 16(%22)’ sı ve sağlık bilimlerinden de 20(%27)’si gibi oranlara erişildi. Görüldüğü gibi veri tabanlarını en fazla kullanan bölümler başında fen bilimleri gelmektedir. İkinci sırada sağlık bilimleri ve en son olarak da sosyal bilimler ile eğitim bilimleri eşit oranda yapılan anket sonucuna göre görülmektedir. Ve araştırmalarınızda veri tabanlarını kullanıyor musunuz sorusuna toplam 100 öğretim elemanından 74’ü evet, 26’sı ise hayır yanıtını vermiştir.

3. 4. Unvan ile Veri Tabanı Kullanım Arasındaki İlişki Tablo 4’de Öğretim görevlilerine araştırmalarınız için veri tabanlarını kullanıyor musunuz sorusu sorulmuştur. Bu soruya yanıt ise tablonun altında cevap verilmiştir. Tablo 4: unvana bağlı olarak veri tabanları kullanım durumu Unvanlar araştırma görevlisi Araştırmalarınız için veri tabanlarını kullanıyor musunuz? Toplam N % uzman/okutman/ ögretim görevlisi N % yrd. doç. dr N % doç. dr. N % prof. dr. N % Toplam N % Evet 23 31 6 8 19 26 18 24 8 11 74 100 Hayır 7 27 4 15 7 27 6 23 2 8 26 100 30 30 10 10 26 26 24 24 10 10 100

Araştırmalarınız için veri tabanlarını kullanıyor musunuz sorusuna evet diyen toplam 74 öğretim elemanı bulunmaktadır. Bunlarda; araştırma görevlisi 23 kişi, uzman/okutman/öğretim görevlisi 6 kişi, yrd. doç. dr. 19 kişi, doç. dr. 18 kişi ve prof. dr. 8 kişidir. Bu sorumuza hayır diyen toplam 26 öğretim elemanı bulunmaktadır. Bunlardan; araştırma görevlisi 7 kişi, uzman/Okutman/Öğretim görevlisi 4 kişi, yrd. doç. dr. 7 kişi, doç. dr. 6 kişi ve prof. dr. 2 kişidir. Tablomuzdan çıkan sonuca göre araştırma görevlisi olanlar en çok veri tabanlarını kullanmaktadırlar. Bu durumu yrd. doç. dr. , prof. dr. ve Uzman/Okutman/Öğretim görevlisi takip etmektedir 3. 5. Bölüm ve En Çok Kullanılan Veri Tabanı Arasındaki İlişki Tablo 5’te Alanınızla ilgili en çok hangi veri tabanlarını kullanmaktasınız sorusu öğretim elemanlarına yöneltilmiş bu soruya bölümleri gereği en sık kullandıkları veri tabanını işaretlendirmeleri istenmiştir.

Tablo 5: Bölümler bağlı olarak en çok kullanılan veri tabanları Bölümler Sosyal bilimler Toplam Fen bilimleri Eğitim bilimleri Sağlık bilimleri N % N % scince direct 1 11 4 45 1 11 3 33 9 100 Proquest 0 0 1 50 2 100 j- stor 5 83 0 0 1 17 0 0 6 100 eric 0 0 3 100 matsci net 0 0 5 100 Web of sicence 0 0 6 67 0 0 3 33 9 100 E-library 2 29 1 14 57 0 0 7 100 Engrneering village 0 0 4 100 Springerlink 2 33 0 0 4 67 6 100 Word Cat 1 50 0 0 2 100 Nature 0 0 0 100 7 100 4 N Toplam 7 % N % Hukuk Türk 3 100 0 0 0 3 100 Diğer 2 20 5 50 1 10 10 100 Hiçbiri 9 33 3 11 9 33 6 23 27 100 25 25 1000

Tablomuza baktığımızda bölümlere göre en çok kullanılan veri tabanları şöyledir; Sosyal bilimlerde en çok kullanılan veri tabanları J- stor ve Hukuk Türk, Fen bilimlerinde en çok kullanılan veri tabanları Web of secince ve Matsci net, Eğitim bilimlerinde en çok kullanılan veri tabanları diğer veri tabanları ve E-library, Sağlık bilimlerinde en çok kullanılan veri tabanları Nature ve Springerlink’dir.

3. 6. Veri Tabanlarının Bölümlerin İhtiyaçlarını Karşılayıp Karşılamama Durumu Tablo 6’da Bölümlere kullandığınız veri tabanları ihtiyaçlarınızı ne sıklıkta karşılıyor sorusu sorularak ne memnun olup olmaları gözlenmeye çalışılmıştır. Sonucu aşağıdaki tablomuzda görebilmekteyiz. Tablo 6: Veri tabanlarının bölümlerin ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamam durumu Bölümler Sosyal bilimler Eğitim bilimleri Toplam Sağlık bilimleri. Bu veri tabanları ihtiyaçlarınızı karşılıyor mu? N % N % N Her zaman 11 20 15 28 9 17 19 35 54 100 çoğu zaman 5 25 7 35 1 5 20 100 bazen 9 0 25 36 0 25 3 12 0 0 25 25 8 32 1 100 25 25 5 0 25 20 0 25 25 100 100 100 hiçbir zaman Toplam Fen bilimleri % Bütün bilimlerde, kullandığınız veri tabanları ihtiyacınızı ne sıklıkta karşılıyor sorusuna her zaman cevabını veren 54 kişi, çoğu zaman diyen 20 kişi, bazen diyen 25 kişi ve hiçbir zaman diyen 1 kişi olmakla beraber 100 kişi ankete cevap vermiştir. Sonuç olarak çoğunluk veri tabanlarının ihtiyaçlarını karşıladığını söylemektedir.

3. 7. Veri Tabanlarının Unvana Bağlı Olarak İhtiyaçları Karşılayıp Karşılayamaması Durumu Tablo 7’de Öğretim elemanlarının unvanlarına bağlı olarak bu veri tabanları ihtiyacınızı karşılıyor mu sorusu sorulmuş ve cevabı aşağıdaki taplo’da yer almaktadır. Tablo 7: Veri tabanlarının unvanlara bağlı olarak ihtiyaçları karşılayıp karşılama durumu Unvanlar araştırma görevlisi uzman/okutman /öğretim görevlisi yrd. doç. dr. prof. dr. Toplam Bu veri tabanları ihtiyaçlarınızı karşılıyor mu? N % N % N % Her zaman 15 28 4 7 13 24 15 28 7 13 54 100 Çoğu zaman 8 40 2 10 6 3 3 15 1 5 20 100 Bazen 7 28 Hiçbir zaman 0 0 Toplam 30 30 7 2 5 20 2 8 25 100 0 4 0 16 0 0 1 100 10 10 26 26 24 24 10 10 100 Öğretim görevlilerinin hepsine kullandığınız veri tabanları ihtiyaçlarınız karşılıyor mu sorusuna her zaman cevabını veren 54 kişi, çoğu zaman 20 kişi, bazen 25 kişi ve hiçbir zaman diyen 1 kişi olmuştur. Sonuç olarak öğretim görevlilerinin çoğunluğu veri tabanlarının ihtiyaçlarını “çoğu zaman” (8(%40)) karşıladığını görmekteyiz.

3. 7. Veri Tabanlarının Unvana Bağlı Olarak İhtiyaçları Karşılayıp Karşılayamaması Durumu Tablo 7’de Öğretim elemanlarının unvanlarına bağlı olarak bu veri tabanları ihtiyacınızı karşılıyor mu sorusu sorulmuş ve cevabı aşağıdaki taploda yer almaktadır. Tablo 7: Veri tabanlarının unvanlara bağlı olarak ihtiyaçları karşılayıp karşılama durumu Unvanlar araştırma görevlisi uzman/okutman /öğretim görevlisi yrd. doç. dr. prof. dr. Toplam Bu veri tabanları ihtiyaçlarınızı karşılıyor mu? N % N % N % Her zaman 15 28 4 7 13 24 15 28 7 13 54 100 Çoğu zaman 8 40 2 10 6 3 3 15 1 5 20 100 Bazen 7 28 4 16 7 2 5 20 2 8 25 100 Hiçbir zaman 0 0 0 1 100 30 30 10 10 26 26 24 24 10 10 100 Toplam Öğretim görevlilerinin hepsine kullandığınız veri tabanları ihtiyaçlarınız karşılıyor mu sorusuna her zaman cevabını veren 54 kişi, çoğu zaman 20 kişi, bazen 25 kişi ve hiçbir zaman diyen 1 kişi olmuştur. Sonuç olarak öğretim görevlilerinin çoğunluğu veri tabanlarının ihtiyaçlarını “çoğu zaman” (8(%40)) karşıladığını görmekteyiz.

3. 8. Veri Tabanı Kullanımında Bölümlerin En Çok Karşılaştığı Sorunlar Veri tabanlarından yeteri kadar yararlanılmamasının birçok sebebi olabilir. Aşağıdaki tabloda bu sebeplerden birkaç tanesi verilmiş ve öğretim elemanlarının alanları ile veri tabanları kullanım esnasında en çok karşıya kaldıkları sorunlar açıklanmıştır. Tablo 8: veri tabanı kullanımında bölümlerin en çok karşıya kaldığı sorun Sosyal bilimler Veri tabanını kullanırken en çok karşıya kaldığını sorun hangisidir? Toplam Bölümler Fen bilimleri Eğitim bilimleri Sağlık Toplam bilimleri. N % N % N % Pdf ve tam erişime ulaşmak mümkün değil 3 10 12 39 9 29 7 23 31 100 Ara yüzlerin karmaşık olması 4 40 3 30 2 20 1 10 10 100 Üyelik ve ücretlendirmenin olması 2 22 3 34 9 100 Veri tabanlarını yeteri kadar kullanım bilgimin olamaması 2 20 3 30 2 20 10 100 Hiçbiri(elektronik kaynakları kullanmıyorum) 14 3 5 12 9 23 12 30 40 100 25 25 100

Veri tabanlarından yeteri kadar yararlanılmamasının sebeplerini saptamak amacıyla sorulan “veri tabanları kullanım esnasında en çok karşıya kaldıkları sorunlar nedir? ” sorusu ile öğretim elemanlarının bölümleri çapraz tablo olarak verilmiştir. Genele baktığımızda en çok işaretlenen seçenek “Ara yüzlerin karmaşık olması” seçeneği olmuştur. Bölümlere kendi aralarında baktığımızda “Ara yüzlerin karmaşık olması” diyen sosyal alanında %40 iken fen alanında % 30, eğitim alanında %20 ve sağlık alanında ise %10 olmuştur. 3. 9. Bölümlerin Veri Tabanı Sorunlarına Yönelik Önlemleri Veri tabanları akademik çalışmalar için son derece önemlidir. Akademisyenlerin veri tabanlarından daha fazla yararlanabilmeleri bu konu ile ilgili yapılacak çalışmalara bağlıdır. Araştırmanın anketinde yapılabilecek çalışmalarla alakalı birkaç öneri sunulmuştur. Aşağıdaki tabloda öğretim elemanlarının alanları ile sunulan önerilerden en çok hangisinin tercih edildiği verilmiştir.

Tablo 9: Bölümlerin veri tabanı sorunlarına yönelik önlemleri Bölümler Sosyal bilimler Bu sorunlara yönelik sizce ne gibi önlemler alınabilir? Toplam Fen bilimleri Eğitim bilimleri Sağlık bilimleri. Toplam N % N % N % Pdf ve tam erişime ulaşıma sağlama 5 14 12 34 9 26 35 100 Arayüzlerin daha anlaşılır bir şekilde olması 5 39 3 23 2 15 13 100 Veri tabanlarını tanıtacak konferansların yapılması 5 22 7 30 3 13 8 35 23 100 Hiçbiri 10 35 3 10 10 35 6 29 100 25 25 100 21 25

Tablo 9’ da anket formunun 12’nci sorusu olan “Bu sorunlara yönelik sizce ne gibi önlemler alınabilir? ” sorusuna verilen cevaplar ile öğretim elemanlarının bölümleri verilmiştir. Araştırmanın varsayımlarında veri tabanlarının yeterince kullanılmamasının en önemli sebebi olarak tanıtımların yapılmaması görülmüştür; fakat Tablo 9 analiz edildiğinde bunun tam aksi bir durum görülmemektedir. Toplamda yüzdelerine baktığımızda katılımcıların görüşleri % 39 ile ara yüzlerin daha anlaşılır bir şekilde olması konusunda birleşmiştir. Yine yüzde oranı yüksek olan bir diğer seçenek ise %35 ile hiçbiri görüşü olmuştur. Veri tabanlarını tanıtacak konferansların yapılması ise %22’lik bir dilime sahiptir. Ve pdf ve tam erişime ulaşıma sağlama ise %14’tür. 3. 10. Unvanların ve veri tabanı sorunlarına yönelik önlemleri Tablo 10’da Öğretim elemanlarına veri tabanlarını kullanırken karşılaştıkları sorunlara yönelik ne gibi önlemler alınabilir sorusu yöneltilmiştir. Tablosu aşağıda verilmiştir.

Tablo 10: Unvanların ve veri tabanı sorunlarına yönelik önlemleri Unvanlar araştırma görevlisi Bu sorunlara yönelik sizce ne gibi yöntemler alınabilir? uzman/okutman /öğretim görevlisi yrd. doç. dr. prof. dr. N N % N % Pdf ve tam erişime ulaşıma sağlama 14 40 0 0 7 20 1 29 4 11 35 100 Arayüzlerin daha anlaşılır bir şekilde olması 3 23 1 8 5 39 4 31 0 0 13 100 Veri tabanlarını tanıtacak konferansların yapılması 5 22 4 17 7 30 4 17 3 13 23 100 8 28 5 17 7 24 6 21 3 10 29 100 30 30 10 10 26 26 24 24 10 10 100 Hiçbiri Toplam % Toplam N % Öğretim elemanlarına veri tabanlarını kullanırken karşılaştıkları sorunlara yönelik ne gibi önlemler alınabilir sorusu çoğunluk olarak 35 kişilik bir kesim Pdf ve tam metine erişimin sağlanması yönünde önlemlerin alınması gerektiği söylemektedir.

3. 11. Bölümlerin Veri Tabanı Fiyatları Hakkında Bilgilerinin Olup Olmadığı Durumu Tablo 11’de Bölümlere veri tabanlarının fiyatlarından haberdar mısınız sorusu yöneltilmiştir. Ve ulaşılan sonuç aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Tablo 11: Bölümlerin veri tabanı fiyatları hakkında bilgilerinin olup olmama durumu Bölümler Sosyal bilimler Veri tabanlarının fiyatlarından haberdar mısınız? N % Fen bilimleri N Eğitim bilimleri % N % Sağlık bilimleri N Toplam % N % Evet 7 24 6 21 5 17 11 38 29 100 Hayır 18 27 17 25 14 21 67 100 Kısmen 0 0 1 25 3 75 0 0 4 100 25 25 100 Toplam

Bölümlerin veri tabanlarının fiyatlarından haberdar olma durumu; sosyal bilimlerden 7 kişi, fen bilimlerinden 6 kişi, eğitim bilimlerinden 5 kişi, sağlık bilimlerinden 11 kişi olmakla beraber toplamda 29 kişi veri tabanı fiyatlarından haberdardır. Haberdar değilim diyenler; sosyal bilimlerden 18(%27) kişi, fen bilimlerinden 18(%27) kişi, eğitim bilimlerinden 17(%25) kişi ve sağlık bilimlerinden 14(21) kişi veri tabanı fiyatlarından haberdar değildir. Kısmen haberdarım diyenler; sosyal bilimlerden hiç kimse, fen bilimlerinden 1(%25) kişi, eğitim bilimlerinden 3(%75) kişi ve sağlık bilimlerinden de hiç kimse kısmen haberdardır. Sonuç olarak bölümlerin hepsinde yoğunluk veri tabanlarının fiyatlarından haberdar değildir.

3. 12. Alınan Veri Tabanlarının Bölümlere Göre Satın Alma Durumunun Devam Edip Etmeme Durumu Tablo 12’de Üniversitemizin bölümünüzle ilgili abone olduğu veri tabanlarına üyeliğinin devam etmesini ister misiniz sorusu sorulmuştur. Ve tablosu aşağıda gösterilmiştir. Tablo 12: Alınan veri tabanlarının bölümler göre satın alma durumunun devam edip etmemesi durumu Bölümler Sosyal bilimler Üniversitemizin bölümünüzle ilgili veri tabanlarını üyeliğinin devam etmesini ister misiniz? Toplam Fen bilimleri Eğitim bilimleri Sağlık bilimleri N % Toplam N % N % Evet 17 20 25 29 23 26 22 25 87 100 Hayır 8 62 0 0 2 15 3 23 13 100 25 25 100 25 N % Bütün bölümlerde yoğunluk olarak evet denilmiş evet diyenlerin sayısı 87 kişidir. Az biz kesim hayır demiştir. Bunların sayısı 13 kişidir. Tabloya göre veri tabanları satın alma durumu devam etmesi yönündedir.

3. 13. Alınan Veri Tabanlarının Unvanlara Göre Satın Alma Durumunun Devam Edip Etmeme Durumu Tablo 13’de Öğretim elemanlarına üniversitemizin bölümünüzle ilgili almış olduğu veri tabanlarının üyeliğinin devam etmesini ister misiniz sorusu yöneltilmiştir. Ve cevabı aşağıdaki belirtilmiştir. Tablo 13: Alınan veri tabanlarının unvanlara göre satın alma durumunun devam edip etmemesi durum Unvanlar araştırma görevlisi Üniversitemizin bölümünüzle ilgili veri tabanlarını üyeliğinin devam etmesini ister misiniz? Toplam uzman/okutman/ ögretim görevlisi % yrd. doç. dr. prof. dr. N % N Evet 27 31 7 8 21 24 22 25 Hayır 3 23 5 39 2 30 30 10 10 26 26 24 Toplam % N % 10 12 87 100 24 0 0 13 100 24 10 10 100 Öğretim elemanlarına üniversitemizin bölümünüzle ilgili almış olduğu veri tabanlarının üyeliğinin devam etmesini ister misiniz sorusu cevap olarak 87 kişi evet derken 13 kişide hayır devam etmesin demiştir. Öğretim elemanlarının büyük çoğunluğu veri tabanlarına üyeliğin devam etmesini istemişlerdir.

4. BÖLÜM: SONUÇLAR VE ÖNERİLER

SONUÇLAR

§ Araştırma başlangıcında verilen varsayımlarda öğretim elemanlarının veri tabanlarını genel olarak kullandıkları hipotezi yapılan anket çalışması sonucu doğru olduğu görülmüştür. § Varsayımlarda da belirtildiği üzere öğretim elemanları daha çok kendi çalışma alanlarıyla ilgili veri tabanlarını kullanmaktadır hipotezini, anket çalışması doğrulamaktadır. § Hipotezde de belirtildiği gibi öğretim elemanlarının çalışmaları gereği veri tabanlarını her zaman kullanmaya önem gösterdikleri sonucuna varılmıştır. Öğretim elemanları akademik çalışmalarını veri tabanlarını kullanarak desteklemektedirler.

§ Varsayımlarda ifade edilen öğretim elemanlarının kullanılan veri tabanlarından faydalanamadıkları hipotezi anket sonucunda kısmen doğru olmadığı tespit edilmiştir. § Varsayımlarda belirtilen “internetin günümüzün ayrılmaz bir parçası haline gelmesiyle öğretim elemanlarının zaman ve mekândan bağımsız olarak bilgiye erişim için veri tabanlarına yönelmektedirler” sayıltısına göre öğretim elemanlarının kaynak araştırmasında birden fazla kaynaktan daha rahat ve çabuk bir şekilde faydalanma imkânı sağladığından dolayı veri tabanlarına eğilim içerisinde oldukları doğrulanmıştır.

§ §Varsayımlar arasında yer alan öğretim elemanlarının veri tabanlarını yeteri kadar tanımadıkları araştırma sonucunda doğrulanmıştır. Öğretim elemanlarının veri tabanları hakkında bilgi sahibi olmadıklarından ve gerekli tanıtıcı faaliyetlerin yapılmamasından veri tabanı kullanımında engel oluşturmaktadır.

ÖNERİLER Veri tabanları ve Atatürk Üniversitesi öğretim görevlilerinin veri tabanları hakkındaki görüşlerini saptamak amacıyla yapılan araştırma hakkındaki öneriler şunlardır; § Üniversitemizin abone olduğu veri tabanlarında bulunan dergilerin abonelik sayıları belirli bir tarihten itibaren başlıyor olması bundan önceki tarihlerde kayıtlı materyale tam metin erişimin mümkün olmaması konusunda düzenleme yapılmalıdır.

§ Araştırma yapılan konuyla ilgili makalelere PDF ve Tam metin erişimi gibi sorunları halledilerek istenilen kaynağa ulaşımı sağlaması veri tabanlarının kullanımı daha güncel hale getirilmelidir. § Veri tabanları hakkında tanıtım faaliyetleri (seminer, konferans, sunum gibi) düzenlenmelidir. § İhtiyaç duyulan veri tabanlarına abonelik sağlanmalıdır.