Verlag og framfrslukostnaur 24 kafli A mla framfrslukostna

Verðlag og framfærslukostnaður 24. kafli

Að mæla framfærslukostnað u Verðbólga er hækkun almenns verðlags u Verðbólgustigið er hækkun verðlags mælt í prósentum frá fyrra tímabili

Neyzluvöruverðsvísitalan u Neyzluvöruverðsvísitalan (eða vísitala framfærslukostnaðar) sýnir heildarverð þeirrar vöru og þjónustu, sem dæmigerður neytandi (vísitölufjölskyldan) kaupir u Hagstofa Íslands birtir neyzluverðsvísitöluna í hverjum mánuði u Neyzluverðsvísitalan (NVV) er notuð til að fylgjast með þróun framfærslukostnaðar frá einum mánuði til annars NVV = CPI

Vísitölufjölskyldan á förnum vegi

Neyzluvöruverðsvísitalan Þegar NVV hækkar, þarf dæmigerð fjölskylda að verja meira fé en áður til að halda sömu lífskjörum

Hvernig neyzluvöruverðsvísitalan er reiknuð u Velja í körfuna: Ákveða, hvaða vörur og þjónusta skipta dæmigerðan neytanda mestu máli u Hagstofan velur í körfuna: hún gerir neyzlukannanir til að ákvarða, hvaða vörur og þjónustu neytendur kaupa helzt og í hvaða hlutföllum u Hagstofan mælir einnig, hvaða verð neytendur greiða fyrir þessar vörur og þjónustu – fyrir körfuna

Hvernig neyzluvöruverðsvísitalan er reiknuð u. Finna verðið u. Athuga, hvað hver einstök vara og þjónusta í körfunni kostar

Hvernig neyzluvöruverðsvísitalan er reiknuð u. Reikna, hvað karfan kostar u. Nota gögnin um verð til að reikna, hvað karfan kostar á ólíkum tímum

Hvernig neyzluvöruverðsvísitalan er reiknuð u. Velja grunnár og reikna vísitöluna u Tilgreina ákveðið grunnár og nota það sem viðmiðun u Reikna vísitöluna með því að deila verði körfunnar á tilteknu ári með verði körfunnar á grunnárinu og margfalda með 100

Hvernig neyzluvöruverðsvísitalan er reiknuð u. Reikna verðbólguna u. Verðbólgustigið er hlutfallsbreytingin (mæld í prósentum) á verðvísitölunni frá fyrra tímabili

Verðbólgustigið er reiknað þannig: NVV í ár – NVV í fyrra Verðbólga í ár = *100 NVV í fyrra

Dæmi um útreikning NVV og verðbólgustigsins 1. skref: Gera neyzlukönnun til að velja í neyzlukörfuna 4 epli 2 appelsínur

Dæmi um útreikning NVV og verðbólgustigsins 2. skref: Finna verð hverrar vöru á hverju ári Ár Verð á epli (kr. ) Verð á appelsínu (kr. ) 2 2001 1 2002 2 3 2003 3 4

Dæmi um útreikning NVV og verðbólgustigsins 3. skref: Reikna, hvað karfan kostar hvert ár Verð á epli Fjöldi epla Verð á appelsínu 2001 1*4 + 2*2 = 8 2002 2*4 + 3*2 = 14 2003 3*4 + 4*2 = 20 Fjöldi appelsína

Dæmi um útreikning NVV og verðbólgustigsins 4. skref: Velja grunnár (2001) og reikna NVV fyrir hvert ár 2001 (8/8)*100 = 100 2002 (14/8)*100 = 175 2003 (20/8)*100 = 250

Dæmi um útreikning NVV og verðbólgustigsins 5. skref: Nota NVV til að reikna verðbólgu frá fyrra ári 2002 [(175 - 100)/100]*100 = 75% 2003 [(250 - 175)/175]*100 = 43%

Annað dæmi um útreikning NVV og verðbólgustigsins u. Grunnárið er 1998 u. Vörukarfan 1998 kostar 1. 200 kr. u. Sama karfa 2000 kostar 1. 236 kr. u. NVV = (1. 236/1. 200)*100 = 103 u. Verðlag hækkaði um 3% frá 1998 til 2000

Ísland: Hvað er í körfunni? Önnur þjónusta 10% Hótel og veitingar 5% Tómstundir 14% Ferðir 14% Matur 15% Vín 4% Föt 6% Húsnæði 28% Menntun ½% Heilbrigðisþjónusta 4% Matur og drykkur fyllti hálfa körfuna 1950 Er nú (2004) kominn í 19% borið saman við 16% í nálægum löndum

Verðvísitala VLF er reiknuð þannig: VVLF = VLF á nafnvirði *100 VLF á raunvirði

Mælivandkvæði NVV er góður mælikvarði á verð neyzlukörfunnar, en er samt ekki fullkominn mælikvarði á framfærslukostnað

Mælivandkvæði u Tilfærslubjögun u Nýjar vörur u Ómældar gæðabreytingar

Tilfærslubjögun u Karfan breytist ekki til að taka mið af breyttum verðhlutföllum u Neytendur færa neyzlu sína til með því að kaupa meira af vörum, sem eru orðnar hlutfallslega ódýrari enn áður, og minna af öðrum, sem eru orðnar hlutfallslega dýrari u NVV ofmetur hækkun framfærslukostnaðar með því að taka ekki mið af tilfærslu neyzlunnar milli vörutegunda

Nýjar vörur u Karfan endurspeglar ekki breytingu kaupmáttar, þegar nýjar vörur koma til sögunnar u Nýjar vörur auka vöruval og bæta hag heimilanna og auka þá um leið kaupmátt þeirra u Neytendur þurfa því minna fé til að halda tilteknum lífskjörum

Ómældar gæðabreytingar u Ef vörugæði aukast frá einu ári til annars, þá eykst kaupmáttur hverrar krónu, enda þótt vöruverð haldist óbreytt u Ef vörugæði minnka frá einu ári til annars, minnkar kaupmáttur hverrar krónu, enda þótt vöruverð haldist óbreytt u Gæðaaukning er ígildi verðlækkunar

Ómældar gæðabreytingar Hagstofan reynir að laga verðmælingar að breyttum vörugæðum, en það er ekki hlaupið að því að mæla gæðabreytingar

Mælivandkvæði u Tilfærslubjögun, nýjar vörur og ómældar gæðabreytingar valda því, að NVV ofmetur hækkun framfærslukostnaðar gegnum tímann u Þetta skiptir máli, því að ýmis önnur verð taka mið af NVV Verðtrygging lána: lána vextir fylgja verðbólgu q Vísitölubinding launa: launa tíðkast ekki lengur q u NVV er talin ýkja verðbólgu í Bandaríkjunum um 1% á ári eða þar um bil

Verðvísitala VLF og NVV u Hagfræðingar og hagstjórnendur nota bæði VVLF og NVV til að fylgjast með verðhækkunum, þ. e. verðbólgu u Tvenns konar munur á VVLF og NVV getur valdið því, að þeim beri ekki alveg saman

Verðvísitala VLF og NVV u VVLF sýnir verð þeirrar vöru og þjónustu, sem er framleidd innan lands, lands en … u NVV sýnir verð þeirrar vöru og þjónustu, sem neytendur kaupa q Þar á meðal er innflutt vara og þjónusta

Bandaríkin: Tvær verðvísitölur % á ári 15 Hækkun olíuverðs NVV 10 5 VVFL 0 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000

Krónur frá ólíkum tímum Verðvísitölur eru notaðar til að leiðrétta fyrir verðbólgu, þegar bera þarf saman uppæðir í krónum frá ólíkum tímum

Ísland: Almenn verðlagsvísitala 1849 -1990 1914 = 100 Ekki mjög gagnleg mynd Tökum heldur lógariþma

Lógariþmi verðvísitölu Ísland: Almenn verðlagsvísitala 1849 -1990 1914 = 100 Mun gagnlegri mynd Hallinn á ferlinum sýnir verðbólgu

Nafnlaun og raunlaun u Mánaðarlaun kennara 1983 voru 16 þkr. u Mánaðarlaun kennara 1990 voru 76 þkr. u Hve mikið jukust raunlaunin frá 1983 til 1990? u M. ö. o. hver voru launin 1990 á verðlagi 1983?

Nafnlaun og raunlaun u Mánaðarlaun kennara 1983 voru 16 þkr. u Mánaðarlaun kennara 1990 voru 76 þkr. u Hve mikið jukust raunlaunin frá 1983 til 1990? u M. ö. o. hver voru launin 1990 á verðlagi 1983? Raunlaun 1990 Verðlag 1983 = Nafnlaun 1990 * Verðlag 1990 w = W/P

Nafnlaun og raunlaun u Mánaðarlaun kennara 1983 voru 16 þkr. u Mánaðarlaun kennara 1990 voru 76 þkr. u Hve mikið jukust raunlaunin frá 1983 til 1990? u M. ö. o. hver voru launin 1990 á verðlagi 1983? Verðlag 1983 Raunlaun 1990 = Nafnlaun 1990 * Verðlag 1990 648. 302 = 76. 000 * 2. 849. 972

Nafnlaun og raunlaun u Mánaðarlaun kennara 1983 voru 16 þkr. u Mánaðarlaun kennara 1990 voru 76 þkr. u Hve mikið jukust raunlaunin frá 1983 til 1990? u M. ö. o. hver voru launin 1990 á verðlagi 1983? Verðlag 1983 Raunlaun 1990 = Nafnlaun 1990 * Verðlag 1990 648. 302 = 76. 000 * = 17. 300 2. 849. 972

Nafnlaun og raunlaun u Kaupmáttur kennaralauna hækkaði sem sagt um 8% þessi sjö ár, úr 16 þkr. í 17, 3 u Það gerir 1, 1% hækkun á ári, því að u (1, 011)7 = 1, 08 Verðlag 1983 Raunlaun 1990 = Nafnlaun 1990 * Verðlag 1990 648. 302 = 76. 000 * = 17. 300 2. 849. 972

Vinsælustu kvikmyndir allra tíma, á föstu verðlagi 1999 Ár Tekjur (m$) 1. Á hverfanda hveli 1939 920 2. Stjörnustríð 1977 798 3. Söngvaseiður 1965 638 4. Titanic 1997 601 5. ET 1982 601 6. Boðorðin tíu 1956 587 7. Skoltar 1975 574 8. Dr. Zhivago 1965 543 9. Frumskógarbókin 1967 485 10. Mjallhvít og dvergarnir sjö 1937 476 Mynd

Verðtrygging fjárskuldbindingar í krónum skv. lögum eða samningi felur það í sér, að skuldbindingin er sjálfkrafa löguð að verðbólgu, þ. e. leiðrétt fyrir verðbólgu Fjárskuldbindingin er verðtryggð til að tryggja, að hún haldi verðgildi sínu

Raunvextir og nafnvextir u Nafnvextir eru vextir eins og þeir koma af skepnunni u Þetta eru vextirnir, sem bankarnir borga eigendum sparisjóðsbóka u Raunvextir eru nafnvextir með leiðréttingu fyrir verðbólgu Raunvextir = Nafnvextir – verðbólga

Raunvextir og nafnvextir u Taktu lán: eina milljón króna til eins árs u Nafnvextir eru 15% á ári -p i = r u Verðbólgan er 10% á ári Raunvextir = Nafnvextir – verðbólga = 15% - 10% = 5% Eða hvað?

Raunvextir og nafnvextir u Legðu inn: eina milljón króna til eins árs u Nafnvextir eru nú 50% á ári u Verðbólgan er 200% á ári Raunvextir = Nafnvextir – verðbólga = 50% - 200% = -150% ? ? u Ef þú legðir 1 mkr. inn í banka 1. jan. , þá skuldaðir þú bankanum 0, 5 mkr. 31. des. !!

Raunvextir og nafnvextir u Hvar liggur feillinn? u Rétt formúla er 1+r= 1+i 1+p Ef raunvextir eru 5% á ári, þá er r = 0, 05

Raunvextir og nafnvextir u Hvar liggur feillinn? 1+i u Rétt formúla er 1+r= 1+p u Raunvextir eru því 1+i r= -1 1+p

Raunvextir og nafnvextir u Hvar liggur feillinn? u Rétt formúla er 1+r= u Raunvextir eru því 1+i 1+p 1 + 0, 5 1+i r= - 1 = -0, 50 -1= 1+2 1+p % 0 5 u r e r i t x e v n Rau ! t s a p a t n a ð æ t s n Hálf in

Raunvextir og nafnvextir r = i – p er nálgun u Skekkjan er hverfandi, þegar verðbólga er lítil u Skekkjan er mikil, þegar verðbólga er mikil u Formúlan

Raunvextir og nafnvextir r = i – p er nálgun u Skekkjan er hverfandi, þegar verðbólga er lítil u Skekkjan er mikil, þegar verðbólga er mikil u Formúlan 1+i r= -1= 1+p

Raunvextir og nafnvextir r = i – p er nálgun u Skekkjan er hverfandi, þegar verðbólga er lítil u Skekkjan er mikil, þegar verðbólga er mikil u Formúlan 1 + 0, 15 1+i r= - 1 = 0, 045 -1= 1 + 0, 10 1+p % 5 i k k e – % 5 , 4 Raunvextir eru

Raunvextir og nafnvextir u Dæmi q Tökum lán: 1. 000 kr. í ár q Nafnvextir eru 15%, þ. e. 150 krónur yfir árið q Verðbólga er 10% u Raunvextir reiknast þannig: q (115/110)*100 = 4, 545%, ekki 15% - 10% = 5% q Verðmæti endurgreiðslu í upphaflegum krónum = 1. 150*(1/1, 1) = 1. 045 kr.

Raunvextir og nafnvextir u Endurgreiðsla q Verðmæti að ári höfuðstóls að ári er 1. 000*1, 1 = 1. 100 kr. q Verðmæti vaxtagreiðslu er 1. 100*0, 04545 = 50 kr. q Samtals gerir þetta 1. 100 + 50 = 1. 150 kr. í vexti og afborganir q Verðmæti endurgreiðslu í upphaflegum krónum er 1. 150*(1/1, 1) = 1. 045 kr.

Bandaríkin: Raunvextir og Vextir nafnvextir 1965 -1998 (% á ári) 15 Nafnvextir 10 5 0 Raunvextir -5 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 1998

Að lokum u Verðlagsleiðréttingar eru nauðsynlegar, þegar útgjöld eða tekjur eru borin saman á milli tímabila u NVV er einn þeirra mælikvarða, sem notaðir eru við slíkar verðlagsleiðréttingar r i d n E