VEREN LKLERNN SALIINA ETKS 11 OCAK 2018 STANBUL

İŞÇİ İŞVEREN İLİŞKİLERİNİN İŞÇİ SAĞLIĞINA ETKİSİ 11 OCAK 2018, İSTANBUL

İşçi sağlığı ve iş güvenliği… Ne kahraman, ne günah keçisi! İşyeri hekimi işçi sağlığı ve iş güvenliği ortamında asli olarak «işçi» konumundadır. İşçi işveren ilişkilerinde arabulucu ya da denge unsuru değil, eşitsiz olan bu ilişkide son noktada işçiden yana taraf olmalıdır! İşyeri hekiminin bilimsel ve etik çerçevede kuşkusuz, mesleki, ekonomik ve idari olarak göreceli de olsa özerkliği kritiktir.

6331… - - - Tüm yasalar kendinden menkul olmayıp, ekonomik siyasal sistemin bir parçasıdır. Kısmi pozitif düzenlemeler içermesi bu niteliğini ortadan kaldırmaz. İşçi sağlığı iş güvenliği alanı da yasa, yönetmelik ve mevzuattan ibaret değil, onu çevreleyen ekonomik, politik ve ideolojik yaklaşım tarafından belirlenir.

Neden ölüyoruz?

Neden ölüyoruz! Nasıl ölümüne çalıştırılıyoruz?

Neden ölüyoruz? Üretim alanı; güvencesizleştirme, taşeron, rödovans, kiralık işçilik Çalışma saatleri, üretim zorlaması Sendikasızlaştırma

Neden ölüyoruz? Yeniden üretim alanı Ermenek Tüm geçimlik araçlardan yoksun bırakma Yırca / zeytin ağaçları

SEÇİLMİŞ ÜLKELERE GÖRE KAR ORANLARI Kaynak: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı Sayın Fikri Işık'ın 2015 yılı Bütçe Sunuşu, Aralık 2014, TBMM Genel Kurulu, http: //sanayi. gov. tr/Files/Attachments/Other. Files/2015 butcesunusu_17122014_-19122014161012. pdf Erişim: 17/11/2015, s. 22 tablodan grafikleştirilmiştir.

Kapsayıcı Büyüme ve Kalkınma Raporu 2017 (WEF) 9 Türkiye “gelişmekte olan” 79 ülke arasında emek verimliliğinde birinci sırada. Üst orta gelir grubu olarak tarif edilen, 26 ülke arasında piyasaların rekabetçiliği alanında da lider

TÜRKİYE’DE ÜCRETLERİN MİLLİ GELİR İÇİNDEKİ PAYI(%)

DAHA FAZLA ESNEKLİK GELİYOR…. Orta Vadeli Program (2017 -2019) “İşgücü piyasası aktörlerinin esnek çalışma biçimlerine uyumunu kolaylaştıracak mevzuat düzenlemelerinin, bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarının” yapılması Yeni Ekonomik Program (2019 -2021) Esnek çalışmanın yaygınlaşması, İşsizlik, Zorunlu Bireysel Emeklilik, Kıdem Tazminatı, Vergiler…

İŞ GÜCÜ PİYASALARI ESNEK DEĞİL Mİ? OECD İstihdam Görünüm Raporu (2015) Geçici (belirli süreli iş sözleşmesiyle) çalışanların oranı OECD ortalaması: Yüzde 11, 4 Türkiye: Yüzde 13, 2 12 aydan daha kısa süreli çalışanların oranı OECD ortalaması: Yüzde 17, 6 Türkiye: Yüzde 27, 6

Karşılaştırmalı güvencesizlik 12 Aydan Az Çalışanların Toplam İstihdam İçinde Oranı (15 -64 Yaş) (2015) 13

İŞ GÜCÜ PİYASALARI ESNEK DEĞİL Mİ?

Kiralık İşçilik 15

Bildiğimiz İstihdam ve İş Sözleşmesi İşçi ile işveren arasında (iki taraflı) Belirsiz süreli veya belirli süreli Mekânsal bağımlılık İşyeri: İşin yapıldığı yer İşveren

İşçi kv ev , s ba i lıl ık es şm le öz ğı m s İş ei da re Kiralık İşçilik Üçgeni İşveren Geçici işçi sağlama sözleşmesi, ticari sözleşme ÖİB

Güvencesizliğin kaynağı olarak devlet “Diyelim ki bir işçiden memnun değilsin, kapıya koyuyorsun, ihbar tazminatını, kıdem tazminatını veriyorsun, gidiyor iş mahkemesine tekrar geri gönderilip bu defa farklı bir ikramiye ödemek suretiyle almak zorunda kalıyorsun. Bunları bizim gözden geçirmemiz, gerek özel sektör, gerek devletin bu anlayıştan kurtulması gerekmez mi? Bir insan çalıştığı kuruma eğer ihanet içindeyse, faydalı değilse bu insanı sırtımızda taşımaya mecbur değiliz. Tekme tokat kapıya koyalım demiyorum, ihbar ve kıdem tazminatını verirsin ‘başının çaresine bak’ dersin. Kalkıp girdin mi içeri ölene kadar kal orada, böyle bir şey olmaz. Bunlardan devleti arındırma zamanıdır, özel sektörü arındırma zamanıdır. ” 4 Ağustos 2016 - Oda ve Borsa Başkanları İstişare Toplantısı- Cumhurbaşkanlığı Külliyesi 18

Danimarka Hollanda Norveç Belçika Fransa İsveç Finlandiya İtalya İrlanda Almanya İspanya Litvanya Lüksemburg Latviya Estonya Avusturya OECD Ortalama Çek Cumhuriyeti Macaristan İsviçre Slovak Cumhuriy. . . Slovenya Portekiz Polonya ABD Yunanistan İngiltere Avustralya Yeni Zelanda İzlanda İsrail Güney Afrika Şili Meksika Kosta Rika Türkiye Kolombiya Çalışma Süreleri (saat/hafta) Türkiye OECD ülkeleri arasında en uzun çalışma süresine sahip ikinci ülke 49 49 49 50 39 39 37 37 38 39 40 40 42 42 41 41 41 40 40 43 45 44 44 46 19

Haftalık Çalışma Süresi Dağılımı Haftada 40 saatten fazla çalışanların oranı Türkiye’de yüzde 74, AB’de yüzde 20 20 40 Saatten Fazla 74 56 35 -40 Saat 35 Saatten Az 17 AB Türkiye 23 10 20

Yıllık İzin Kullanımı Hayır %24 Evet %76 İşçilerin dörtte biri hiç yıllık izin kullan(a)mıyo 21

AB ÜLKELERİNDE HASTALIK İZİNLERİ Yıllık ortalama hastalık izni süresi 22

Sendikalaşma ve toplusözleşme kapsama oranları (Temmuz 2017) 23 12, 0% 10, 3% 7, 3% 5, 5% Resmi sendikalaşma oranı Fiili sendikalaşma oranı Toplu iş sözleşmesi kapsamı (genel) (özel sektör)

OECD Ülkelerinde Toplu Sözleşme Kapsamı (Yüzde) (2015 -2016) 24

«Velev ki sendikalısın» 25

26

Reel asgari ücretin milli gelire oranı 27 AKP hükümetleri döneminde reel asgari ücretin reel milli gelire oranı yüzde 30, 5 oranında geriledi

ÖLDÜREN ÇALIŞMA YAŞAMINI KAZANIRKEN YAŞAMINI YİTİRMEK 28

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Geçirme Oranı %6, 2 Erkek işçilerde %7 Lise altı eğitim seviyesinde %7 Sendikasız işçilerde %7 Sanayi sektöründe %10 Sigortasız işçilerde yüzde 11 İşçilerin kendilerinin veya çalışma arkadaşlarının iş kazası veya meslek hastalığı geçirme durumu 29

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerinin Düzeyi (%) İşçilerin yüzde 44’üne göre işyerlerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemleri yetersiz Bilmiyor/cevap yok %13 Yeterli %43 Yetersiz %44 30

AB ÜLKELERİNDE İSTİHDAM EDİLEN 100 BİN KİŞİ BAŞINA ÖLÜMLÜ İŞ KAZASI ORANI (%) 2010 EUROSTAT VERİLERİ

Üç işçiden biri için en önemli sorun

NEDEN Mİ ÖLÜYORUZ? Yıllara göre iş kazalarında ölüm (İSİG Meclisi) 2002 – 872 işçi öldü 2009 -1171 2014 – 1600 2016 – 1970 2017 - 2006 Yıllara göre dolar milyarderleri 2002 - 6 2016 – 29 Dünyada 12'inci… İnsani Gelişmede 71.

Neden mi ölüyoruz? 2018 yılında en az 1923 arkadaşımızı çalışırken kaybettik… 48’i sendikalı işçi %2, 49 1875’i sendikasız işçi %97, 3!

SENDİKALARIN GELECEĞİ 35 Bu koşullarda, (İşçi sınıfının değişen yapısı, dijitalleşme, yapay zeka, endüstri 4. 0 vb) emek nasıl korunacak? Yaşam hakkı nasıl korunacak? Tarihsel yanıt: ÖRGÜTLENME

36 Endüstri 4. 0 tartışmaları Dünya Bankası Başkanı Jim Yong Kim’e göre “şu anda gelişmekte olan ülkelerdeki tüm işlerin üçte ikisi, otomasyon yüzünden ortadan kalkacak. ” Tabii ki bazı işler ortadan kalkarken, bazı yeni işler ortaya çıkacak. Elbette ki, emek gücüne olan ihtiyaç, daha önceki iddialı “elveda proleterya” tezlerinde yanlışlandığı gibi ortadan kalkmayacak. Buna şüphe yok.

37 “Zekanın yapayı mesai arkadaşımız olurken” bu süreç emek-gücünü satarak yaşayanlar açısından, daha iyi yaşamanın, daha iyi koşullarda çalışmanın bir olanağı olarak da görülebilir. Ancak bunun koşulu da örgütlenmektir.

Teknoloji- İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Teknolojik gelişmelerin otomatik olarak iyileştirme sağlayacağını iddia etmek yanılsamadır. İşçileri denetlemede, mesai takibinde, sömürünün yoğunlaşmasında hızla devreye sokulan teknoloji, iş güvenliğine sıra gelince «maliyet unsuru» haline gelebiliyor.

Sorun emperyalizme bağlı az gelişmiş kapitalist bir ülkenin genel sağlık sorunları, üretim teknolojisi, malların sağlığa uygun koşulları, işçinin çalışma koşulları, yaşama koşulları ve sosyal güvenlik, gelir bölüşümü, işsizlik, eğitim, kadın işçiler, çırak ve genç işçilerin sorunları ile iç içe ele alınması gereken, çok yönlü bir sorundur. 1. Ulusal İşçi Sağlığı Kongresi Sonuç Bildirgesi - 1978

Ne yapmalı? Birincisi; İşçi Sağlığı İş Güvenliği sistemi tümüyle çökmüştür, hedeflere ulaşılamamıştır. 6331 sayılı yasa, işçi sağlığı iş güvenliği alanını doğrudan piyasaya açmıştır; OSGB’ler, meslek örgütlerinin devre dışı bırakılması, denetim-yaptırım, ücretlendirme…

Ulusal Eylem Planında öngörülen iş kazalarının %20 azaltılması ve meslek hastalıkları tanısını %500 geliştirilmesi hedefi geliştirilememiştir. Kamusal denetimler ve yaptırımlar caydırıcı olmaktan uzaktır. 2013 yılı Bakanlık verileri: Toplam 1050 iş müfettişi Müfettiş başına 17. 000 aktif çalışan

13 Mayıs’ta İstanbul 3. Havalimanı şantiyesinde ‘İş Sağlığı ve Güvenliği/Hedef Sıfır Kaza’ kampanyası

6331 sayılı yasa bazı anlamlı maddeler içermekle birlikte öz olarak piyasa tarafından sakatlanmıştır. Bu alan tümüyle, ilgili meslek örgütleri, sendikalar ve üniversiteler tarafından düzenlenen ve denetlenen idari ve mali yönden özerk ve demokratik bir yapılanmaya kavuşturulmalıdır.

Nasıl yapmalı? Bu konuda, DİSK, KESK, TMMOB, TTB, TÜRK-İŞ, Fişek Vakfı tarafından hazırlanan Ulusal İşçi Sağlığı Güvenliği Kurumu Önerisi 19 Haziran 2007‘de gerekçeleri ve model önerisi ile birlikte sunulmuştur.

Ne yapmalı? İkincisi; İş cinayetleri, ölümler ve meslek hastalıklarıyla bu alandaki kara tablonun temel gerekçesi olan Taşeron çalıştırma yasaklanmalı ve tüm güvencesiz çalıştırma biçimlerine son verilmelidir.

Ne yapmalı? Üçüncüsü; İşçi sağlığı ve güvenliği önlemlerinin uygulamada denetlenebilmesinin bir yolu da, iç denetim mekanizmasının kurulmasıdır, sendikalar eliyle demokratik denetim sistemlerinin oluşturulmasıdır. Sendikal örgütlenmenin önündeki engeller kaldırılmalıdır.

Mücadele olanakları Çalışan Temsilcisi… İSG Kurulu… Çalışmama Hakkı…

Ne yapmalı? İşçi Sağlığı İş Güvenliği alanı, artık işçi sınıfı hareketi açısından doğrudan bir mücadele ve örgütlenme alanıdır. (Eğitimler, toplusözleşme politikaları, örgütlenme politikası)

Ne yapmalı? Daha güncel anlamıyla, tümüyle haksız, hukuksuz ve eşitsizliklerin egemen olduğu bir rejimin kurulmaya çalışıldığı bugün, bu alanda atılacak her adım emeğimize, yaşamımıza ve ülkemize sahip çıkmaktır. Türkiye’nin emeğine sahip çıkarak, emeğin Türkiyesi’ni kurma cesareti, cüreti ve iddiasıdır!