Verbonden Partijen Twee voeten in n sok Besturen
Verbonden Partijen. Twee voeten in één sok Besturen en Vertrouwen Het thema voor de komende jaren Netwerkbijeenkomst wethouders Zuid-Holland Den Haag 24 juni 2016 Rein-Aart van Vugt Erik Wijnstok
Verbonden partijen Zuid-Hollandse gemeenten (1) Onderzoek Deloitte (eind 2015) • Onderzoek op basis van de paragraaf Verbonden partijen in de jaarrekening 2014 van de Zuid. Hollandse gemeenten (65). • In totaal 340 verschillende verbonden partijen. • De 65 gemeenten hebben gemiddeld circa 18, 1 verbonden partijen. • Boekwaarde deelnemingen op balans Zuid-Hollandse gemeenten ultimo 2014: € 768. 230. 000 (€ 215 per inwoner). • Boekwaarde verstrekte leningen aan verbonden partijen op balans Zuid-Hollandse gemeenten ultimo 2014: € 889. 486. 000 (€ 249 per inwoner). 4 5 7 6 16 17 104 39 61 81 1 Vereniging VOF Coöperatie Onbekend CV BV / CV NV BV Stichting GR Vereniging VOF Onbekend Coöperatie CV BV / CV NV BV Stichting GR 4 5 6 7 16 17 39 61 81 104 340 1% 1% 2% 2% 5% 5% 11% 18% 24% 31% 100% © 2016 Deloitte
Verbonden partijen Zuid-Hollandse gemeenten (2) Aantal verbonden partijen per gemeente Leidschendam Voorburg Rijswijk Voorschoten Alblasserdam Bernisse Leiderdorp Papendrecht Schoonhoven Sliedrecht Oegstgeest Pijnacker Nootdorp Vlist Zoeterwoude Krimpen ad IJssel Noordwijkerhout Wassenaar Westvoorne Zwijndrecht Cromstrijen Hellvoetsluis Hillegom Maassluis 12 Noordwijk 12 Ouderkerk 12 Ridderkerk 13 Teylingen 13 Capelle ad IJssel 13 Goeree Overflakkee 13 Gouda 13 Kaag en Braassem 13 Korendijk 14 Lisse 14 Vlaardingen 14 Waddinxveen 14 Zederik 15 Zuidplas 15 Albrandswaard 15 Bergambacht 15 Brielle 15 Katwijk 16 Lansingerland 16 Leerdam 16 Midden Delfland 16 Nederlek 16 Barendrecht 16 Giessenlanden 16 Nieuwkoop 16 Spijkenisse 17 Westland 17 Zoetermeer 17 Hendrik Ido Ambacht 17 Molenwaard 17 Strijen 17 Binnenmaas 17 Delft 17 Leiden 17 Dordrecht 17 Oud Beijerland 18 Hardinxveld Giessendam 18 Schiedam 18 Gorinchem 18 Bodegraven Reeuwijk 18 's-Gravenhage 18 Alphen ad Rijn 18 Rotterdam 18 19 19 19 20 20 20 21 21 21 22 22 23 23 25 26 32 33 49 Gemiddeld aantal Zuid. Hollandse gemeenten is 18 2 © 2016 Deloitte
Verbonden partijen Zuid-Hollandse gemeenten (3) 59 58 Gebiedsontwikkeling Bestuurlijke samenwerking Nutsvoorziening 36 Cultuur & monumentenzorg Overig Recreatie, natuur & milieu Onderwijs Sociale werkvoorziening Beheer vastgoed Sport 6 5 4 4 4 3 1 1 Veiligheid Onbekend Vergunningverlening Jeugdzorg GGD Bijstandsverlening Economie Vastgoedontwikkeling Milieu WMO GGZ Bank 0 3 12 10 10 21 19 18 20 28 30 41 40 50 60 70 © 2016 Deloitte
Verbonden partijen Zuid-Hollandse gemeenten (4) ‘Grootte’ verbonden partijen (16 of meer deelnemende gemeenten) Aantal deelnemende gemeenten GR verplicht GGD Rotterdam-Rijnmond GR Dienst Centraal Milieubeheer Rijnmond DCMR verplicht Dunea GR Financieel Koepelschap Buitenstedelijk Openluchtrecreatie GR Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond VRR verplicht GR Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid verplicht Publieke Gezondheid & Jeugd Zuid-Holland Zuid GR verplicht GR Koepelschap Buitenstedelijk Groen GR Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid verplicht Evides GR Samenwerkingsverband Vastgoedinformatie Heffing en Waardebepaling SVHW GR Veiligheidsregio Hollands Midden verplicht GR Regionale Dienst Openbare Gezondheidszorg Hollands Midden RDOG verplicht Oasen Eneco Bank Nederlandse Gemeenten 4 16 16 16 17 17 22 22 23 23 26 39 64 © 2016 Deloitte
Vernieuwing Besluit begroting en verantwoording (BBV) Vernieuwing begrotingsopzet (2017) Verbonden partijen a. Beleidsinformatie inzake te realiseren doelstellingen in betreffende programma’s. b. Verplichte nadere ordening verbonden partijen (paragraaf/lijst). Artikel 15 lid 1 onderdeel b e lijst verbonden partijen wordt onderverdeeld in: 1. Gemeenschappelijke Regelingen 2. Vennootschappen en coöperaties 3. Stichtingen en Verenigingen 4. Overige verbonden partijen c. Vereenvoudiging lijst. d. In de paragraaf verbonden partijen (o. a): - algemeen beleid inzake verbonden partijen (verwijzen naar beleidsnota) - wijze van verbondenheid - risico’s (waarvoor geen beheersmaatregelen zijn getroffen) - eigen vermogen NIEUWE NOTITIE VERBONDEN PARTIJEN VAN DE COMMISSIE BBV VOLGT 5 © 2016 Deloitte
Risico-inschatting voor sturing verbonden partijen - Financieel - Bestuurlijk - Activiteiten 6 © 2016 Deloitte
Sturingsrelatie Kwaliteit sturingsrelatie (risicogericht) B. Controlmechanismen (Governance) • • Sturen Beheersen Verantwoorden Toezicht houden C. Vertrouwen Trust rules • • Welwillendheid Leiderschap Integriteit Vaardigheid A. Organisatie: • • 7 Doelstelling verbonden partij Duidelijke scheidslijn tussen beleid en uitvoering Heldere structuur: juridisch en organisatorisch Duidelijke rollen en competenties © 2016 Deloitte
6 kernpunten verbonden partijen Aandacht voor: 1. Welke doelen wilt u met samenwerken en op afstand zetten bereiken? 2. Wat is de scheidslijn tussen beleid en uitvoering? Dit heeft invloed op type gemeenschappelijke regeling, bestuurssamenstelling etc. 3. Transparante structuur en regeling - juridisch en bestuurlijk - regeling, statuten, verordeningen - bijdrageregeling - wie vangt primair risico’s op (strategisch, bedrijfsvoering)? - wie gaat over voordelige resultaten? - rol auditcommissie/rekeningcommissie - opheffen geheimhouding accountant jegens algemeen bestuur - accountant besteedt in ieder geval (als vaststaand onderwerp) aandacht aan de kwaliteit van de sturingsrelatie 4. Scherp beleggen en aanwijzen van rollen Eigenaar, toezichthouder, opdrachtgever en zelfs opdrachtnemer Ook binnen de gemeente (ambtelijk en college): regisseurs. 8 © 2016 Deloitte
6 kernpunten verbonden partijen Aandacht voor (vervolg): 5. Inrichting governance (besturen, beheersen, verantwoorden en toezicht houden) A. Beleidsterrein - begroting - tussenrapportages - jaarrekening - volgens een vast format (wat hebben we bereikt? , wat hebben we gedaan? , wat heeft het gekost? , welk risico’s zijn er en hebben zich voorgedaan? - tegelijk met uw eigen P&C-cyclus - zienswijze geven B. Afzonderlijk (bijvoorbeeld 1 keer per jaar): sturing en verantwoording verbonden partijen en invulling regierol 6. Schenk aandacht aan aspect vertrouwen - vaardigheden - welwillendheid - leiderschap - integriteit 9 © 2016 Deloitte
Verbonden partijen: uitgangspunten Top 5 cruciale uitgangspunten: 1. In een verbonden partij werkt u samen - balans tussen uw belang en gemeenschappelijk belang (‘gunfactor’) - periodiek evalueren samenwerking 2. Verzelfstandigen/privatiseren: bewust op afstand zetten - balans tussen afstand houden en betrokken zijn (kaders stellen en toezicht houden) - periodiek evalueren verzelfstandiging/privatisering 3. Verbonden partij is besturen in het kwadraat Laat het Algemeen bestuur niet verleiden tot medeverantwoordelijkheid en zorg ervoor dat altijd het Dagelijks bestuur kan worden aangesproken en dat de raad dat zo nodig ook doet. 4. Rolinvulling, governance, communicatie en vertrouwen Gebrek aan goede structuur kan worden gecompenseerd, gebrek aan goede rolinvulling, goede governance, communicatie en vertrouwen niet. 5. Naast een goede structuur en juiste roltoepassing (A) is het geheim: Goede governance (B) en vertrouwen (C) en de tijdige communicatie hierover. 10 © 2016 Deloitte
Verbonden Partijen. Twee voeten in één sok Besturen en Vertrouwen Het thema voor de komende Jaren Bijlage
Stellingen Stelling 1: Een verbonden partij heeft onvoldoende democratische controle. Stelling 2: Hoe meer partijen in een verbonden partij, des te minder is de grip op een verbonden partij. Stelling 3: Er is voldoende aandacht voor vertrouwen tussen gemeenten en verbonden partijen. 12 © 2016 Deloitte
Stellingen Stelling 4: Onafhankelijke auditcommissies zijn een uitstekend instrument voor een beter toezicht op verbonden partijen. Stelling 5: Kies bestuurders op basis van competenties Stelling 6: Gemeenteraden worden voldoende geïnformeerd over de gang van zaken bij verbonden partijen. 13 © 2016 Deloitte
Samenvatting onderzoeksbevindingen (1) Verslaggeving Uit het onderzoek komt naar voren dat de verslaggeving door de gemeenten over de verbonden partijen niet uniform en transparant is. Er zijn grote verschillen waarneembaar tussen de wijze waarop de informatie met betrekking tot de verbonden partijen wordt gerapporteerd. Slechts een klein deel van de gemeenten rapporteert de balanswaarden, kapitaalverstrekkingen en overige financiële gegevens en risico’s consequent. • Gemeenten hanteren geen eenduidige definitie van het begrip ‘verbonden partij’. • De gegevens over de ontwikkeling van de financiële positie in 2014 zijn niet actueel (veelal gebaseerd op 2013) of ontbreken. • De gegevens over het belang van de gemeente in de verbonden partij is niet eenduidig opgenomen (verschillende definities) of ontbreek volledig. • De gegevens over de aard van de activiteiten van de verbonden partijen wordt heel divers beschreven (geen onderscheid tussen beleid en uitvoering). • De gegevens over het type Gemeenschappelijke regeling ontbreekt veelal. • Nagenoeg geen informatie over de wijze waarop de verbonden partijen hebben bijgedragen aan de realisatie van de gemeentelijk doelstellingen. • Risicoprofiel van de verbonden partijen is veelal niet opgenomen en het begrip risico wordt heel divers ingevuld. 14 © 2016 Deloitte
Samenvatting onderzoeksbevindingen (2) • In de paragraaf Verbonden partijen is beperkte informatie opgenomen over de bijdrage van de gemeente aan de verbonden partij. Hierbij wordt geen onderscheidt gemaakt tussen een bijdrage in de uitvoeringskosten en het bedrag dat de verbonden partij in opdracht van de gemeente (gemandateerd of gedelegeerd) ter beschikking heeft voor de uitvoering van wettelijke en / of eigen gemeentelijke taken en of hierbij eventueel sprake is van een open einde-regeling. Analyse van de 340 verschillende soorten verbonden partijen 15 • In totaal 340 unieke verbonden partijen in Zuid-Holland. • De 340 verbonden partijen zijn inclusief 81 stichtingen (= 24%). Vraag hierbij is of deze verbonden partijen formeel voldoen aan de definitie van een verbonden partij (bestuurlijk en financieel belang). • Onder de 340 verbonden partijen zijn 13 ‘Centrumgemeenten’ opgenomen (= 4%). Dit zijn geen rechtspersonen. Gemeenten werken hierbij samen op basis van een dienstverleningsovereenkomst. • 39 verbonden partijen (= 11%) zijn Nv's (met name nutsbedrijven). Nv's hebben in het algemeen eigen RVC als toezichthoudend orgaan. Gemeenten zijn veel al minderheidsaandeelhouder. Financieel risico voor de gemeente is in het algemeen beperkt tot de waarde van het aandelenbelang. © 2016 Deloitte
Samenvatting onderzoeksbevindingen (3) • In 32 verbonden partijen (= 9% van het totaal aantal verbonden partijen) nemen tenminste 10 gemeenten deel. 24 van deze grootte verbonden partijen zijn gemeenschappelijke regelingen, waaronder 13 wettelijk verplichte samenwerkingsverbanden (GGD, omgevingsdiensten, veiligheidsregio’s). In het algemeen kan worden gesteld dat er vanuit financieel risicoperspectief sprake is van risicospreiding bij het gezamenlijke uitvoeren van taken met meerdere gemeenten, wel is de individuele bestuurlijke invloed van een gemeente kleiner bij grotere samenwerkingsverbanden. • In Zuid-Holland zijn 59 verbonden partijen houden zich bezighouden met gebiedsontwikkeling. Uit een nadere analyse komt naar voren dat er 46 ‘unieke’ gebiedsontwikkelings verbonden partijen zijn (door BV / CV structuur = ‘dubbel’). • Bij zes gemeenschappelijke regelingen en vijf Vof’s moeten gemeenten bijdragen in het eventuele tekort van de gebiedsontwikkeling (= 3% van het totaal aantal verbonden partijen). • Gemeenten hoeven in beginsel niet bij te dragen in een eventueel tekort van de gebiedsontwikkeling bij de BV / CV combinaties (= afhankelijk van de gemaakte afspraken tussen de gemeente en de verbonden partij). • In Zuid-Holland zijn 104 gemeenschappelijke regelingen, waaronder 13 Centrumgemeenten. In 66 gemeenschappelijke regelingen nemen alleen Zuid-Hollandse gemeenten deel. In 18 gemeenschappelijke regelingen neemt ook de provincie Zuid-Holland deel. In vijf gemeenschappelijke regelingen nemen ook gemeenten uit andere provincies (Utrecht, Noord. Holland en Noord-Brabant) deel. 16 © 2016 Deloitte
Sturingsrelatie Kwaliteit sturingsrelatie (risicogericht) B. Controlmechanismen (Governance) • • Sturen Beheersen Verantwoorden Toezicht houden C. Vertrouwen Trust rules • • Welwillendheid Leiderschap Integriteit Vaardigheid A. Organisatie: • • 17 Doelstelling verbonden partij Duidelijke scheidslijn tussen beleid en uitvoering Heldere structuur: juridisch en organisatorisch Duidelijke rollen en competenties © 2016 Deloitte
Aanbevelingen voor ‘good governance’ bij verbonden partijen Uw vragen: Gesteld in: Welke juridische vorm past het beste? - Welke organisatiestructuur past het beste? Welke mandaat- en bevoegdhedenstructuur is passend? Beleidsnota verbonden partijen Periodieke (beleids)evaluaties Periodieke evaluatie verbonden partijen Paragrafen (begroting/jaarverslag) Minimaal 1 keer per jaar integraal bespreken alle verbonden partijen Zijn de check en balances van de governance goed geregeld? Wie vervult welke rollen? Welke dubbele petten vormen een mogelijk risico? Zijn de verschillende competenties goed belegd en ingevuld? 18 © Deloitte 2016
Governance en vertrouwen communicatie Verantwoord vertrouwen Governance - sturen - beheersen - verantwoorden - toezicht houden communicatie Vertrouwen - vaardigheid - welwillendheid - integriteit (leiderschap en cultuur) Vermijdt: Controllitus: onzekerheid/ontevredenheid willen reduceren door als maar meer governance en informatie Vermijdt: Blind vertrouwen: ‘verzelfstandigen’: dan zijn we er niet meer van 19 © 2016 Deloitte
Aanbevelingen voor ‘good governance’ bij verbonden partijen Uw vragen: Gesteld in: Wat willen wij bereiken/is bereikt? (doelstellingen) - Wat gaan zij voor ons doen/hebben zij gedaan? (activiteiten) Beleidsnota verbonden partijen Periodieke (beleids)evaluaties Periodieke evaluatie verbonden partijen Paragrafen (begroting/jaarverslag) Minimaal 1 keer per jaar integraal bespreken alle verbonden partijen Welke kwaliteit willen wij van hen/is geleverd? Wat hebben wij er voor over? (Middelen/geld) Is de bedrijfsvoering in control? Welke risico’s lopen zij en vinden wij acceptabel (risicomanagement)? Welke toezichtinformatie is aanwezig? Welke informatie ontvangen wij? 20 © 2016 Deloitte
Aanbevelingen voor ‘good governance’ bij verbonden partijen Uw vragen Gesteld in Wat is de cultuur van de relatie met de verbonden partij? - Is de kennis en zijn de vaardigheden tussen de gemeente en de verbonden partij in evenwicht? Beleidsnota verbonden partijen Periodieke (beleids)evaluaties Periodieke evaluatie verbonden partijen Paragrafen (begroting/jaarverslag) 1 keer per jaar integraal bespreken alle verbonden partijen Wordt door de gemeente en de verbonden partij geïnvesteerd in de relatie? Hoe is het met integriteit bij de verbonden partij (zijn er signalen, klachten etc. )? Zijn er signalen vanuit de klachten-, klokkenluidersregeling, accountant of controller? Wat is de cultuur en leiderschapsstijl bij de 21 verbonden partij? © 2016 Deloitte
Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee, and its network of member firms, each of which is a legally separate and independent entity. Please see www. deloitte. com/about for a detailed description of the legal structure of Deloitte Touche Tohmatsu Limited and its member firms. Deloitte provides audit, tax, consulting, and financial advisory services to public and private clients spanning multiple industries. With a globally connected network of member firms in more than 150 countries and territories, Deloitte brings world-class capabilities and high-quality service to clients, delivering the insights they need to address their most complex business challenges. Deloitte’s more than 200, 000 professionals are committed to becoming the standard of excellence. This communication is for internal distribution and use only among personnel of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, its member firms, and their related entities (collectively, the “Deloitte network”). None of the Deloitte network shall be responsible for any loss whatsoever sustained by any person who relies on this communication. © 2016 Deloitte
- Slides: 23