Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid Dominique De Marez Mana

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid Dominique De Marez Mana. Ma Vennootschapsrecht KU Leuven – campus Brussel Academiejaar 2014 - 2015

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid • Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid: “vennootschappelijke rechtspersonen waarvan de vennoten of althans de werkende vennoten niet de tot hun inbreng beperkte aansprakelijkheid genieten, maar waarin zij integendeel, hoofdelijk met de vennootschap, instaan voor alle vennootschapsschulden” (Geens en Wyckaert, 2011) o V. O. F. o Comm. VA o CVOA o L. V. o ESV 2

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • De vennootschap onder firma • Definitie: o o Cass. 14 december 1948: “Is een vennootschap onder firma elke vereniging van twee of meer personen die een handelsbedrijvigheid uitoefenen onder een gemeenschappelijke naam, met het oogmerk om de daaruit behaalde winsten te delen, en waarin elke vennoot hoofdelijk aansprakelijk is met de vennootschap voor de betaling der maatschappelijke schulden” Artikel 201 W. Venn. : een vennootschap die wordt aangegaan tussen hoofdelijk aansprakelijke vennoten die tot doel heeft [onder een gemeenschappelijke naam] een burgerrechtelijke activiteit of een handelsactiviteit uit te oefenen 3

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. o Kenmerken: • Personenvennootschap : intuitu personae • • • Overdracht v/h aandeel Einde van de vennootschap Unanimiteitsregel Nietigheid van de inbreng (zie artikel 172 W. Venn. voor nietigheid vennootschap) Concurrentie door vennoten 4

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Hoofdelijke en onbeperkte aansprakelijkheid van alle vennoten Is meest essentiële kenmerk • Geen kapitaal, geen “kwaliteitsvereisten” voor de inbrengen • Vennootschapsvermogen is preferentieel executieobject • • Minimaal 2 vennoten 5

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Burgerlijk / commercieel • Artikel 3 § 2 W. Venn. • Maatschappelijke benaming • • • Voorheen: firmanaam vs. fantasienaam – firma: mocht alleen bestaan uit namen van vennoten (niet noodzakelijk exhaustief) Voor V. O. F. : firma verplicht (ook zo voor L. V. en Comm. V) – daarnaast eventueel handelsnaam Werd in de praktijk niet nageleefd: gewoonte contra legem Nu: artikel 65 W. Venn. – ook artikel 201 en 204 aangepast Naam van de vennootschapsvorm nog aanpassen ? 6

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Oprichting o Constitutieve neerlegging: art. 2 § 4 W. Venn. o Artikel 2 § 4 W. Venn. – “een naam voert” • quid artikel 52 W. Venn. ? • quid artikel 65 W. Venn. ? o Geschrift noodzakelijk: onderhands/authentiek (artikel 66 W. Venn. ) – geldt ook voor wijzigingen van de oprichtingsakte (niet noodz. zelfde vorm) • Voordelen authentieke akte • • • vaste datum bekwaamheid van partijen bewaring van het origineel – afschriften uitvoerbare kracht advies 7

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. o o o Openbaarmaking van een uittreksel uit de oprichtingsakte vereist (art. 68 W. Venn. ) – geldt ook voor wijzigingen (artikel 74 W. Venn. ) Wie tekent het uittreksel: notaris / de vennoten (of één van hen mits volmacht) (artikel 71 W. Venn. ) Termijn voor neerlegging: 15 dagen na de datum van de akte (artikel 68 W. Venn. ) – opgepast: artikel 91 W. Venn. : strafsanctie bij schending van artikel 68 W. Venn. Waar: griffie van de Rb. Kh. van de zetel Tegenwerpbaarheid: artikel 76 W. Venn. 8

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. o Inhoud van het uittreksel: artikel 69 W. Venn. • Grondig gewijzigd (uitgebreid) door W. Venn. • Lijst = minimale inhoud van de oprichtingsakte • Problemen bij toepassing: • • • Bedrag van de nog niet volstorte inbrengen (69, 4°) Maatschappelijk kapitaal (69, 5°) Samenstelling maatschappelijk kapitaal of vermogen (69, 6°) Winstverdeling (69, 8°) Vertegenwoordiging (69, 9°) • Niet in de lijst: aard van de vennootschap (en ook doel niet, zie artikel 69, lid 2 W. Venn. ) • Artikel 60 W. Venn. (verbintenissen aangegaan voor de vennootschap • in oprichting) ook van toepassing t. a. v. de V. O. F. Geen onderscheid mogelijk tussen oprichters en gewone inschrijvers 9

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Openbaarmaking wijzigingen oprichtingsakte: art. 74 W. Venn. Wijzigingen maatschappelijk vermogen: zie art. 69, 6° W. Venn. : als inbreng volstort: openbaarmaking vereist ? Volgens letter van de wet wel • Wijziging in het vennotenbestand – ook belangrijk voor de vennoten zelf: einde aansprakelijkheid – aanvang verjaringstermijn • • Artikel 75 W. Venn. : oprichtingsakte zelf niet maar bij latere statutenwijziging wel de akte houdende statutenwijziging én de gecoördineerde statuten… Strijdig met de bedoeling van artikel 68, lid 2 W. Venn. 10

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • De oprichtingsakte: o o Bekwaamheid voor het stellen van daden van beschikking (hoofdelijke en onbeperkte aansprakelijkheid) Wilsgebreken – gevolgen intuitu personae karakter Artikel 224 § 1, 4° B. W. van toepassing op toetreding – binnen het jaar na kennisname Van Bael: op grond van huwelijksvermogensrecht hoe dan ook toestemming van de beide echtgenoten vereist: extensieve interpretatie van artikel 1418 B. W. dat een aantal uitzonderingen op de regel van het concurrentieel bestuur over het gemeenschappelijk vermogen (artikel 1416 B. W. ) bevat • • Is zeer verregaand engagement Verkrijging, overdracht en inpandgeving van een handelszaak of enig bedrijf wel in de lijst van artikel 1418 B. W. – tegenargument: rechtspersoonlijkheid MAAR: wel zelfde aansprakelijkheid Uitzondering: professionele V. O. F. : alleenbestuur op grond van artikel 216 B. W. 11

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Vennootschappen ? o o Indien Prokura regeling van toepassing: kwalitatieve & kwantitieve (uitz. ) bevoegdheidsbeperkingen niet tegenwerpelijk aan derden – zelfs doeloverschrijdende handelingen Indien niet: precies omgekeerd: kwalitatieve & kwantitieve bevoegdheidsbeperkingen wel tegenwerpelijk aan derden – doeloverschrijdende handelingen ongeldig • Verenigingen ? o o Beroepsvereniging: wettelijk verbod (W. 1898) om aandelen in een handelsvennootschap te verwerven, tenzij in overeenstemming met de door de wet toegelaten handelingen VZW: wellicht niet, strijdig met specialiteitsbeginsel (zeker voor commerciële VOF) 12

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • De vennoten: o o Fysieke personen: bekwaamheid Rechtspersonen: • ja (vroeger wel discussie, zou afbreuk doen aan het beginsel van de hoofdelijke en onbeperkte aansprakelijkheid van de vennoten) • Maar quid met intuitu personae karakter ? Personenvennootschap wel en kapitaalvennootschap niet ? • Tussenvormen ? • VOF ? Ja – zelfs van zichzelf • 13

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Voorwaarden vennoot: beroepskwalificaties – rekening houden met • • gevolgen van verlies van de kwalificatie: tijdelijk/definitief Toetreding: unanimiteit vereist – statuten kunnen afwijken Uittreding: in beginsel alleen bij VOF voor onbepaalde duur (opzegging) – moet te goeder trouw en niet ontijdig gebeuren – kan aan modaliteiten onderworpen worden: termijnen, scheidingsaandeel, verplichting om een opvolger voor te dragen, … Uitsluiting: mogelijkheid betwist –beoordelingsbevoegdheid van de rechter moet blijven bestaan – rechten van verdediging respecteren Scheidingsaandeel: als vennootschap niet eindigt bij exit van één van de vennoten: scheidingsaandeel verschuldigd – moduleerbaar 14

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Plichten van de vennoten o o Inbreng – vaak arbeid – nuttig om concreet te bepalen (ook gevolgen van ziekte, schorsing, …) Niet-concurrentieverplichting Bijdragen in de verliezen Specifieke verplichtingen: • Locatie woonplaats • Normen in verband met omgang met derden (publiek, klanten, …) • Verbod van nevenactiviteiten (zelfs indien niet concurrentieel) 15

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Rechten van de vennoten: o o Delen in de winst Recht op terugbetaling van de inbreng (na vereffening) Recht op aandeel liquidatiesaldo Recht op medezeggenschap – “ius confraternitatis” – geen uitdrukkelijke wettelijke basis • Bestuur • Wijzigingen vennootschapsakte o Bijzondere rechten: • Overdracht van het aandeel kan worden toegestaan: artikel 209 W. Venn. • Toepassing van artikel 1690 B. W. : kennisgeving aan de vennootschap vereist • Overdracht moet worden openbaar gemaakt: artikel 69 en 74 W. Venn. – zolang niet openbaar gemaakt: overdrager blijft gehouden voor de vennootschapsschulden • Overnemer gehouden tot de schulden ontstaan voor hij vennoot werd ? Van Bael: ja, want alle vennoten hoofdelijk en onbeperkt aansprakelijk voor alle vennootschapsschulden – zie Cass. 7 november 2013 • Zie ook artikel 786, lid 2 W. Venn. • Vrijwaring in elk geval zeer belangrijk 16

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Aansprakelijkheid van de vennoten: o Vennoot van een V. O. F. die handelaar is, is ook handelaar • Verbod om handel te drijven zal bijgevolg ook verbod om te participeren in V. O. F. -handelaar met zich brengen – vb. advocaat • Gevolgen: Geen eigen inschrijving KBO vereist – niet zelf onderworpen aan de boekhoudwetgeving • Faillietverklaring mogelijk – moet wel afzonderlijk gebeuren - (opm: faillissement vennoot leidt niet noodzakelijk tot faillissement van V. O. F. – het omgekeerde geldt wel: Cass. 19 december 2008) • Blijft zo tot sluiting van de vereffening of tot uittreding • 17

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. o o Onbeperkte aansprakelijkheid – ook na het ontslag, beperkt tot verbintenissen ontstaan voor het ontslag (zie Cass. 7 november 2013) Hoofdelijke aansprakelijkheid – artikel 203 W. Venn. (relatieve bescherming) – wel onderlinge verdeling mogelijk – in geval van fusie: artikel 685 W. Venn. 18

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Bestuur: o o Als geen zaakvoerder benoemd: artikel 36 W. Venn. Als wel zaakvoerder benoemd: geen Prokura systeem, vennootschap alleen gebonden door handelingen gesteld binnen de grenzen van het statutair doel en mits optreden in naam van Bevoegdheden benoemde zaakvoerder: in principe alle daden van beheer (en beschikking) die kaderen binnen het doel (artikel 33 W. Venn. ) Ontslag: indien “statutair”: mits wettige reden en mits unanimiteit (tenzij anders bedongen) – indien buiten de vennootschapsakte: ad nutum, mits unanimiteit (tenzij anders bedongen) 19

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. o Pluraliteit: • Als niets bedongen: elk volledige bevoegdheid (art. 34 W. Venn. ) • Mogelijkheid om te bedingen dat ze samen moeten optreden (art. 35 W. Venn. ) – ook andere regelingen mogelijk (kwantitatieve / kwalitatieve drempels) – openbaarmaking vereist (zie art. 69, 9° W. Venn. ) 20

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Algemene vergadering o o niet wettelijk voorzien – is ook niet nodig: unanimiteitsregel kan wel conventioneel georganiseerd zijn – voornaamste belang: afwijken van de unanimiteitsregel In principe 1 stem per hoofd, anders bedingen kan (in functie van omvang inbreng, anciënniteit, enz. – in functie van de aard van de beslissing) Indien ingericht: concurrent ten aanzien van het nietstatutair bestuursorgaan – ook injunctierecht mogelijk 21

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Statutenwijziging o o o In principe unanimiteit vereist Afwijkingen mogelijk (meerderheidsregel, zelfs partijbeslissing) maar niet voor alle onderdelen van het contract – voor wijziging van essentiële onderdelen zou altijd unanimiteitsregel gelden Wettelijke regelen: 699 (fusie) en 781 (omzetting) W. Venn. : minstens 50 % aanwezig, ¾ meerderheid vereist 22

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Winstverdeling o o o Art. 30 W. Venn. als suppletieve regel Kan in principe niet meer van toepassing zijn: artikel 69, 8° W. Venn. Ook toegelaten: verdeling door één van de vennoten, door een derde, enz. 23

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - V. O. F. • Einde van de V. O. F. o o o art. 39 W. Venn. : wettelijke gronden art. 45 W. Venn. : wettige reden Voortzettingsbeding Geschrift vereist met het oog op openbaarmaking – is belangrijk want aanvang van verjaringstermijn ex art. 198 W. Vennootschap blijft voortbestaan voor de doeleinden van haar vereffening 24

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - Comm. V • Comm. V. : “De gewone commanditaire vennootschap is een vennootschap die wordt aangegaan tussen één of meer hoofdelijk aansprakelijke vennoten, beherende vennoten genoemd, en één of meer geldschieters, stille vennoten genoemd. ” (art. 202 W. Venn. ) 25

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - Comm. V • Art. 203 W. Venn. ook van toepassing op Comm. V • Art. 206 W. Venn. : stille vennoot staat voor de schulden en verliezen in tot beloop van zijn inbreng – eventueel verplichte teruggave mogelijk van uitkeringen die niet uit de werkelijke winst gedaan zijn 26

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - Comm. V • Art. 207 W. Venn. : een stille vennoot mag geen enkele daad van bestuur verrichten – sanctie: hoofdelijke aansprakelijkheid voor verbintenissen die met schending van dit verband zijn aangegaan – kan algemeen zijn indien gewoonte of indien zijn naam in de naam van de vennootschap voorkomt 27

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - Comm. VA • Art. 657 W. Venn. : “De commanditaire vennootschap op aandelen is een vennootschap die wordt aangegaan tussen een of meer hoofdelijk aansprakelijke vennoten, beherende vennoten genoemd, en één of meer stille vennoten die de hoedanigheid hebben van aandeelhouder en die slechts een bepaalde inbreng verbinden. ” 28

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - Comm. VA • Art. 655 W. Venn. – cf. art. 203 W. Venn. • Stille vennoot die voor de vennootschap tekent anders dan bij volmacht of wiens naam in de naam van de vennootschap voorkomt: hoofdelijk aansprakelijk (art. 656 W. Venn. ) • Art. 657 W. Venn. : algemene verwijzingsbepaling naar bepalingen betreffende de NV 29

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - Comm. VA • Zaakvoerder o o o Vennoot (art. 658 W. Venn. ) In de oprichtingsakte of de statuten Vetorecht (art. 659 W. Venn. ) voor handelingen die de belangen van de vennootschap ten opzichte van derden betreffen en voor statutenwijzigingen • Vennootschap eindigt door overlijden zaakvoerder (art. 660 W. Venn. ) – andersluidend beding mogelijk 30

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA • CVOA: “De coöperatieve vennootschap is een vennootschap die is samengesteld uit een veranderlijk aantal vennoten met veranderlijke inbrengen. ” (art. 350 W. Venn. ) • Oprichting: minstens drie personen (art. 351 W. Venn. ) – vgl. art. 403, 4° W. Venn. • Statuten moeten bepalen of de vennoten beperkt of onbeperkt aansprakelijk zijn (art. 352 W. Venn. ): CVOA vs. CVBA • Geschrift vereist – onderhandse akte in 2 originelen volstaat voor CVOA (art. 66 W. Venn. ) 31

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA • Inhoud oprichtingsakte (art. 355 W. Venn. ): o omschrijving van de inbrengen o voorwaarden toetreding, uitsluiting en voorwaarden van terugneming van gestorte gelden o regelen inzake bestuur (aantal, benoeming, ontslag, bevoegdheden, enz. ) o rechten vennoten o bijeenroeping AV, vereiste meerderheid, wijze van stemming o verdeling winst en verlies + art. 69 W. Venn. 32

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA • De aandelen o o Op naam Elk aandeel geeft recht op 1 stem (tenzij) (art. 382 W. Venn. ) • Aandelenregister (art. 357 W. Venn. ) o o o “goed voor onbeperkte en hoofdelijke verbintenis” bewijskracht (art. 359 en art. 365 W. Venn. ) geen inzage door derden (maar: art. 373 W. Venn. ) 33

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA • Overdraagbaarheid van het aandeel o o Vrij overdraagbaar tussen vennoten (tenzij) (art. 362 W. Venn. ) Derden (art. 364 en art. 366 W. Venn. ): • Nominatim in de statuten • Behoren tot een door de statuten bepaalde categorie en voldoen aan de wettelijke of statutaire voorwaarden – toestemming AV (of ander daartoe aangeduid orgaan) vereist 34

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA - Beperking van de overdraagbaarheid van aandelen die inbrengen in natura vertegenwoordigen (art. 363 W. Venn. ) • Obligaties (statuten) 35

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA • Toetreding o Statuten • Nominatim in de statuten vermeld • Behoren tot een door de statuten bepaalde categorie en voldoen aan de wettelijke of statutaire voorwaarden – toestemming AV (of ander daartoe aangeduid orgaan) vereist – motivering van beslissing vereist ? 36

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA • Uittreding (art. 367 W. Venn. ) o o Principieel mogelijk, geheel of gedeeltelijk (terugname van aandelen) – statuten kunnen anders bepalen Alleen tijdens de eerste zes maanden van het boekjaar • Toetreding en uittreding gelden vanaf inschrijving in het aandelenregister (art. 368 W. Venn. , zie art. 369 W. Venn. indien bestuur de inschrijving weigert) 37

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA • Uitsluiting (art. 370 W. Venn. ) o grond: • om een gegronde reden • uit een andere in de statuten vermelde oorzaak o o algemene vergadering of ander daartoe aangeduid orgaan gemotiveerd voorstel tot uitsluiting moet minstens één maand op voorhand per aangetekend schrijven aan de vennoot meegedeeld worden – vennoot kan schriftelijk opmerkingen meedelen 38

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA o o o Vennoot kan ook vragen om gehoord worden – bijstand advocaat: betwist Beslissing tot uitsluiting moet gemotiveerd worden Beslissing tot uitsluiting moet vastgesteld worden in een proces-verbaal, opgesteld en ondertekend door het bestuursorgaan – eensluidend afschrift moet binnen 15 dagen per aangetekend schrijven aan de vennoot overgemaakt worden 39

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA o Beslissing tot uitsluiting kan door de Rechtbank getoetst worden • Uitkering van de waarde van de aandelen (art. 374 W. Venn. ) – recht van de uitgetreden of uitgesloten vennoot of bij gedeeltelijke terugname – dwingend ? • Indien recht op uitkering van de waarde van de aandelen: bepaald op grond van de balans van het boekjaar waarin deze gebeurtenis heeft plaatsgevonden - dwingend • Art. 375 W. Venn. : ook recht op uitkering van de waarde van de aandelen bij overlijden, faillissement, kennelijk onvermogen of onbekwaamverklaring 40

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA • De geheel of gedeeltelijk uitgetreden vennoot en de uitgesloten vennoot blijft 5 jaar persoonlijk instaan voor alle verbintenissen “door de vennootschap aangegaan voor het einde van het jaar waarin zijn uitsluiting, uittreding of gedeeltelijke terugneming zich heeft voorgedaan” (art. 371 W. Venn. ) 41

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA • Bestuur: o o Grote vrijheid Art. 378 W. Venn. : één bestuurder benoemd door de algemene vergadering Bestuursbevoegdheid – vertegenwoordigingsbevoegdheid Aansprakelijkheid: art. 380 W. Venn. 42

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA • Algemene vergadering o o Besluiten worden genomen volgens de regels en de meerderheden die gelden voor de NV, tenzij indien de statuten of het W. Venn. anders bepalen Schriftelijke besluitvorming mogelijk (art. 382 W. Venn. ) 43

Vennootschappen met onvolkomen rechtspersoonlijkheid - CVOA • Controle: o Statuten kunnen afwijken van art. 166 W. Venn. : controle kan toevertrouwd worden aan een of meer vennoten die daartoe door de algemene vergadering benoemd worden 44