VEJETASYONUN GENEL KARAKTERLER 1 Analitik Ayrt edici Karakterler

VEJETASYONUN GENEL KARAKTERLERİ 1

Analitik (Ayırt edici) Karakterler • Arazi çalışmaları sırasında belirlenir. 2

Analitik (Ayırt edici) Karakterler a. Kantitatif (nicesel = sayısal) Karakterler – Örtüş – Bolluk ve Yoğunluk – Sosyabilite – Frekansite b. Kalitatif (niteleyici) Karakterler - Tabakalaşma - Vitalite - Periyodisite 3

Tabakalaşma (Stratification) • En az bir vejetasyon katı vardır. • Çok tabakalı olabilir. • En üst tabaka hakim türe aittir. • Alt tabakayı kontrol altında tutar. 4

Tabakalaşma (Stratification) Toprak altında da tabakalaşma mevcuttur. Tabakalaşması incelenirken vejetasyonun kapalılık ve açıklık durumu incelenir. • 1 - Kapalı Vejetasyon: %100 • 2 - Açık Vejetasyon: açıklık hakim bitkinin genişliğinin iki katını geçmez • 3 - Seyrek Vejetasyon: açıklık daha geniş olursa. 5

Kapalı Vejetasyon 6

Açık Vejetasyon 7

Seyrek Vejetasyon 8

Uludağ 2543 m (Bursa, Türkiye) 9

Uludağ 2543 m (Bursa, Türkiye) 10

Tabakalaşma (Stratification) • Yükseklik faktörüne göre de dikey tabakalaşma vardır. • • • 0 -400 m Lauretum katı : Bu kat maki vejetasyonundan oluşmaktadır. 400 -850 m Castanetum katı: Bu kat başta Castanae sativa olmak üzere diğer yaprak döken ağaçlardan oluşmaktadır. 850 -1100 m Fagetum katı: Bu kat Fagus orientalis topluluklarından oluşmaktadır. 1100 -1300 m Pinetum katı: Bu kat Pinus nigra ve Pinus sylvestris’ in karışık olarak bulunduğu kattır. 1300 -2100 m Abietum katı: Bu kat Abies nordmanniana subsp. bornmüelleriana topluluklarından oluşur. 2100 -2450 m Alpinetum katı: Bu kat daha çok yastık şeklinde büyüyen türlerin oluşturduğu Alpin vejetasyon katından ibarettir. 11

Bursa-Uludağ’da Yüksekliğe bağlı vejetasyon kuşakları 12

Tabakalaşma (Stratification) Vejetasyonda dikey olarak bir tabakalaşma olduğu gibi yatay olarak da bir tabakalaşma görülmektedir. Göllerde kenardan dışa doğru topraktaki nem ve tuz konsantrasyonundaki değişmelere göre vejetasyonda bir tabakalaşma olabilir. 13

Bafra Cernek Gölü, 2009 14

İç Anadolu’da yer alan Tuz Gölü • 1 - Halocnemum strobilaceum birliği, • 2 - Atropis distans var. convoluta-Statice gmelini birliği, • 3 - Petrosimonia birandii var. subglobosum birliği, • 4 - Frankenia hirsuta subsp. hispida-Statice iconia birliği, • 5 - Salsola platytheca birliği ve • 6 - Artemisia santonicum (yavşan) birliği 15

Tuz Gölü 16

Halocnemum strobilaceum birliği 17

Frankenia hirsuta subsp. hispida-Statice iconia 18

Salsola platytheca birliği 19

Artemisia santonicum (yavşan) birliği 20

Yoğunluk (Density) • Vejetasyonda yoğunluk, birim alana düşen birey sayısı veya bolluk oranıdır. • 100 m 2 veya dekara düşen ağaç sayısı, • Birim alana düşen taç örtülülüğü ve dip genişliği. . 21

Yoğunluk (Density) Ormancılıkta göğüs seviyesindeki (1. 3 m) gövde çapı, Yumak ve demet oluşturan bitkilerde birey veya dal sayımı çok güç olduğundan yoğunluk, dip genişliği ile de ifade edilir. 22

Yoğunluk (Density) Türlerin vejetasyon içindeki yoğunlukları ; bitkilerin generatif ve vejetatif olarak üremelerine, habitatın durumuna populasyonun yapısına göre değişebilir. 23

A- Hornungia petrea, demet açılan meyveler B- Senecio jacobaea, düzensiz rüzgarla dağılan C- Geranium robertianum, yoğun topluluk özel bir dağılış mekanizmasına sahip değildir. 24

Yoğunluk (Density) • Birim alanın genişliği; • A- Vejetasyonun tipine, • B- Uygulanacak metoda göre değişir. • Çalılıklarda 4 m 2 • Seyrek otlaklarda 1 m 2 veya 33 cm 2 25

Örtüş-Bolluk (Dominans = Örtüş; Abundance = Bolluk) • . . örnek parselin yüzde ne kadarını örttüğü ve tahmini bollukları. . 26

A = %40 B = %23 C = %16 D = %19 27

Örtüş (Dominans = Cover) Alınan bir örnek parselde bulunan bir türün bütün bireylerinin toprak üstü organlarının yüzeyinde toprak meydana getirdikleri izdüşümlerinin yüzde ifadesidir. (%) olarak 28

Örtüş dereceleri a-Hult-Sernander ; b- Braun-Blanquet 29

Bolluk (Abundance) Alınan bir örnek parselde bulunan bir türün tüm bireylerinin yoğunluğudur. 30

Örtüş-Bolluk (Dominans = Örtüş; Abundance = Bolluk) Bitki türlerinin örtüş-bolluk dereceleri vejetasyonun tipine göre değişir. Orman vejetasyonunda her vejetasyon katında bulunan bitki türlerinin örtüş-bolluk oranları her kat için ayrı belirlenmelidir. 31

Örtüş-Bolluk (Dominans = Örtüş; Abundance = Bolluk) Fert sayısı veya bolluk (Abundance) ve örtüş (Dominans) derecelerini belirten kombine usul kullanılmaktadır. 32

Örtüş-Bolluk (Dominans = Örtüş; Abundance = Bolluk) Her katta bulunan bitki türlerinin örtüş-bolluk oranları %0 -100 arasında değişir. Yani bir ormanı topluca ele alırsak burada vejetasyonun genel örtüş oranı %100 den fazla olabilir. 33

Örtüş-Bolluk Skalaları Farklı araştırıcılar tarafından kullanılan bolluk skalaları Sınıf 12345 - Tansley ve Chipp (1926) Çok az Az Sıkça Bol Çok bol Braun. Blanquet (1932) Çok seyrek Sıkça Fazla Çok fazla Hanson ve Love (1930) Nadir Seyrek Sık Bol Çok bol Böcher (1938) Nadir Fazla değil Seyrek Bol Çok bol Hanson (1934) Nadir Seyrek değil Seyrek Bol Çok bol 34

Örtüş-Bolluk Skalaları Çeşitli araştırıcılar tarafından teklif edilen örtüş-bolluk skalaları Sınıf r + 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Domin Braun. Blanquet Tek fert 1 -2 fert %1’den az %1 -4 %5 -10 %11 -25 %26 -33 %34 -50 %51 -75 %76 -90 %91 -100 Tek fert %1’den az %1 -5 %6 -25 %26 -50 %51 -75 %76 -100 Hult. Sernander %0 -6. 25 %6. 5 -12. 5 %13 -25 %26 -50 %51 -100 Lagerber. Raunkiaer %0 -10 %11 -30 %31 -50 %51 -100 Daubenmire %0 -5 %6 -25 %26 -50 %51 -75 %76 -95 %96 -100 35

Örtüş-Bolluk Skalaları Braun-Blanquet’ in örtüş-bolluk skalası r = Nadir rastlanan tek fert += Örtüş derecesi çok düşük, seyrek olarak bulunan (%1’den daha az örtüşe sahip) 1= Örtüş derecesi çok az, örnek parselin 1/20’ sinden daha az örtüşe sahip (%1 -5 arasında örtüşe sahip) 2= Fertler sayıca fazla, örnek parselin 1/20 -1/4’ ünü örtmekte (%6 -25 arasında örtüşe sahip) 3= Fertler sayıca oldukça fazla, örnek parselin 1/4 -1/2’sini örtmekte (%26 -50 arasında örtüşe sahip) 4= Fertler sayıca oldukça fazla, örnek parselin 1/2 -3/4’ünü örtmekte (%51 -75 arasında örtüşe sahip) 5= Fertler çok sayıda, örnek parselin 3/4’ ünden fazlasını örtmekte (%76 -100 arasında örtüşe sahip) 36

A = %40 B = %23 C = %16 D = %19 37

Sosyabilite (Toplum Kurma) Aynı türden bitkilerin demet, yumak, koloni vs. şeklinde bir arada bulunma ve beraber yaşama özelliğine “Sosyabilite” denir. Sosyabilite bitkilerin saldırganlık derecesini ölçmek için de kullanılabilir. 38

Sosyabilite (Toplum Kurma) • Braun-Blanquet, bitkileri beş sosyal gruba ayırır: • • • 1 - Habitatlarında çoğunlukla tek birey halinde olanlar 2 - Grup veya demet halinde bulunanlar 3 - Yumak, yastık şekillerinde büyüyenler 4 - Geniş yastıklar, küçük koloniler halinde olanlar 5 - Çok kalabalık ve geniş koloniler teşkil edenler (Hemen hemen saf stand halinde) 39

Sosyabilite (Toplum Kurma) Bu arada hiçbir sosyal gruba girmeyen ve her bitki birliğinde rekabete girişerek farklı sosyabilite gösteren bitkiler de vardır. • Bunlara antisosyal bitkiler denir. 40

Vitalite (Canlılık) Vitalite, bitki türlerinin gelişme durumunu ve derecesini belirtir. Braun-Blanquet bitkileri vitalite bakımından 4 gruba ayrılır. 1 - ● = Hayat devresini düzgün bir şekilde tamamlayanlar 2 - =Tohumları sağlıklı olarak çimlenen fakat hayat devrelerini eksik tamamlayanlar 3 - = Tohumları zayıf olan ve hiçbir zaman hayat devrelerini tamamlayamayanlar 4 - = Tohumları nadir olarak çimlenebilen ve üreme yapamayanlar. 41

Vitalite (Canlılık) Bitki türlerinin vejetasyon içerisindeki canlılık durumları şu şekilde de gösterilebilir; • • • 1 - Fert çok zayıf 2 - Fert zayıf 3 - Ferdin gelişmesi normal 4 - Fert iyi gelişmiş 5 - Fert çok iyi gelişmiş oo o = ! !! 42

Peryodisite (Fenolojik Özellikler) Vejetasyon süresi içinde muhtelif türlerin gelişmeleri birbirinden farklıdır. Bazıları ilkbaharda, bazıları yazın ve bazıları da sonbaharda çiçek açarlar. 43

Peryodisite (Fenolojik Özellikler) … peryodisite, vejetasyonu meydana getiren bitki türlerinin farklı mevsimlerde erişebildiği yıllık vejetatif ve generatif gelişim basamağı…. 44

Peryodisite (Fenolojik Özellikler) Bir orman vejetasyonunun zemin florasında bulunan bitkilerin fenolojik gelişim durumları şöyle özetlenebilir. • • • -Henüz sürmekte olanlar -Fide halini almış olanlar -Rozet halinde olanlar -Çiçek açmış olanlar -Çiçek açmamış olanlar -Tohum halinde olanlar -Solmuş olanlar -Ölmüş olanlar -Yalnız tohum taşıyanlar 45

Peryodisite (Fenolojik Özellikler) Genel olarak bitkilerde görülen bu gelişim durumları aşağıda görülen özellikler ve işaretlerle değerlendirilir ve tayin edilir. • • Yap. Bitki yaprak devresinde (rozet halinde) Yas. Bitki yapraksız devrede To. Bitki tomurcuk devresinde Çi. Bitki çiçek devresinde Fid. Bitki fide devresinde Mey. Bitki meyve devresinde As. Bitki asimilasyon devresinde 46

Peryodisite (Fenolojik Özellikler) Türlerde görülen bu gelişim farkı yıl boyunca türlerin örtüş-bolluk değerinde de değişikliğe neden olur ve dolayısıyla bitki birliğinin mevsimsel görünüşü farklılık gösterir. 47

Peryodisite (Fenolojik Özellikler) Örneğin, İç Anadolu Bölgesi’ndeki step vejetasyonu ilkbaharda rengarenk bir görünüme sahip olduğu halde, Haziran’dan sonra solup sararır, tüm bitkiler tohum ve meyve tutar. 48

Step İlkbahar 49

Step Sonbahar 50

Peryodisite (Fenolojik Özellikler) Bu nedenle araştırma alanının vejetasyonunun mevsimsel durumunu tespit etmek için araştırmayı mevsimsel olarak tekrarlamak gerekir. 51