VE SOSYAL GVENLK HUKUKU BREYSEL HUKUKU r Grv
İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU BİREYSEL İŞ HUKUKU Öğr. Grv. MEHMET ALİ ZENGİN 1
1. İŞ SÖZLEŞMESİ • İş Sözleşmesinin Tanımı Nedir ? Bir tarafın(İşçi) bağımlı olarak iş görmeyi, Diğer tarafın (İşveren) da ücret ödemeyi üslenmesinden oluşan sözleşmedir. 2
İŞ SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ >1 Yıl Yazılı 1 Ay< Belge >1 Yıl *Koşullar *Süre *Ücret vb. 3
İş Sözleşmesi Türleri SÜREKSİZ İŞ BELİRLİ SÜRELİ İ. S. SÜREKLİ İŞ ZİNCİRLEME İ. S. BELİRSİZ SÜRELİ İ. S. TAM SÜRELİ İ. S. KISMİ SÜRELİ İ. S. 4
İş Sözleşmesi Türleri ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA DENEME SÜRELİ İ. S. TAKIM HALİNDE OLUŞ. İ. S. GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ 5
2. İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESİH YOLUYLA SONA ERDİRİLMESİ 6
İş Sözleşmenin Geçersizliği 1 2 3 4 • Şekil Sartlarına Uymaması • İşçi veya işverenin ehliyet noksanlığı • Hukuka ve Genel Ahlaka Aykırı Olması • İmkansızlık Halleri 7
Fesih Bildirim Süreleri • 6 Aydan Az • 3 Yıldan Fazla • 6 Aydan 1, 5 Yıla Kadar 2 Hafta 4 Hafta 8 Hafta 6 Hafta • 1, 5 Yıldan 3 Yıla Kadar 8
Geçersiz Fesih Nedenleri 1 2 3 4 5 • Sendika Üyeliği ve Faaliyetleri • Sendika Temsilciliği • İşverene Dava Açma • Irk, Renk, Dil, Din Siyasi Görüş vb. • Kadın İşçilerin çalıştırılmalarının yasak olduğu sürelerde, gelmemesi durumunda 9
Sözleşmenin Feshinde Usul İşveren İşçi Devlet Yazılı Bildirim 1 Ay içinde Dava Seri Mahkeme Usulu 2 ay İspat Başka Sebep İspat Temyizde, Yargıtay 10
İşverenin Haklı Nedenle Derhal Feshi I) Sağlık Nedenleri 1 • Derli Toplu Olmayan yaşantıdan vb. nedenlerden hastalık veya sakatlık nedeni ile Ardına 3 iş günü veya 1 ayda 5 iş gününden fazla devamsızlık 2 • Yakalandığı hastalığın tedavi edilmeyecek nitelikte olması ve diğer çalışanlara sakıncalı olduğu sağlık kurulunca saptanması 11
II) Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller 1 2 3 4 5 • Sözleşmede gerçeğe aykırı beyan • İşveren yahut aile üyelerinin birinin şeref ve namusuna dokunacak sözle söyleme • Başka bir işçiye cinsel tacizde bulunması • İşveren yahut aile üyelerinin birine sataşması, darp etmesi • İşverenin güveni kötüye kullanma, hırsızlık, mesleki sırları satmak vb. 12
II) Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller 6 • İşyerinde 7 günden fazla hapisle cezalandırılması ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi 7 • Ardı ardına 2 işgünü veya 1 ayda 2 defa tatil sonrasındaki gün veya 1 ayda toplam 3 iş günü devamsızlık 8 • Hatırlatıldığı halde yapmakla görevli işini yapmamakta ısrar etmesi 9 • İşyerinde 30 günlük ücreti tutarında ödemeyecek miktarda hasara yol açması 13
III) Zorlayıcı Sebepler İşyerinde 1 haftadan fazla süre ile çalışmaktan alı koyan bir sebebin ortaya çıkması • Deprem • Sel • Vb Doğal Afetler 14
Derhal Fesih Hakkını Kullanma Süresi İlgili taraf öğrendiği günden başlayarak 6 iş günü geçtikten ve ilgili fiilin gerçekleşmesinden 1 yıl sonra kullanamaz Ancak işçinin maddi çıkar sağlaması durumunda 1 yıllık süre uygulanmaz. 15
Sözleşmenin Fesih Yolu Dışından Sona Ermesi İşveren İşçi 1 Ay içinde İşe başlatmalı 10 iş günü içinde başvuru En az 4 en fazla 8 aylık tazminat Aksi halde fesih geçerli olur 16
Toplu İşçi Çıkarma En az 30 İşçi 301 + En az %10 işçi 101 -300 20 -100 En Az 20 işçi Yazılı Olarak 30 gün önceden Sendika Temsilcilerine, İl Bölge Müdürlüğüne, Türkiye İş Kurumuna Bildirilir 17
3. İş Sözleşmesinin Feshinin Sonuçları İş Arama İzni • Günde 2 saat • Toplu yada her gün Kıdem Tazminatı • Askerlik, Emeklilik, Ölüm • Haklı Fesih, Evlilik • 30 Günlük Bürüt Ücret K. T. Hesaplama • Ücret Ekleri 18
3. İş Sözleşmesinin Feshinin Sonuçları Çalışma • İşi Çeşidini Belgesi • Süresini bildirir Verilmesi İbraname Alınması • İşçinin bütün alacaklarını aldığına dair belge 19
4. ÇALIŞMA SÜRELERİ 20
4. ÇALIŞMASÜRELERİ Genel bakımdan çalışma süresi en çok …. 45… saattir Ulusal bayram ve tatil günlerinde yapılacak çalışma sözleşmelerle belirtilir Belirtilmezse? ? 21
4. ÇALIŞMA SÜRELERİ GECE ÇALIŞMASI 20. 00 de başlayarak Gece çalışması en geç …… 06. 00 ya kadar süren ve her halde en erken …… en fazla …. . 11 saat süren çalışmalardır. Çalışacak kişilerin sağlık raporları alınır ilgili bölge müdürlüğüne gönderilir 7, 5 saattir. Eşlerin durumuna En fazla …… göre düzenlenebilir. 22
GECE ÇALIŞMASI 15 Yaşını doldurmamış çocukların çalışması …. yasaktır. Ancak …. . 14 Yaşını doldurmuş ve ilköğretimlerini tamamlamış çocuklar çalıştırılabilir. 18 Yaşını 15 Yaşını doldurmuş …. . Genç işçi: …. . doldurmamış çalışanı belirtir. 40 Saate 8 Hafatada ……. Genç işçi günde …. kadar çalıştırılabilir. 23
GECE ÇALIŞMASI 14 Yaşını doldurmuş Çocuk İşçi: …. . 15 yaşını doldurmamış …… çalışandır. Okula giden çocuk işçiler günde 10 Saat 2 Haftada …. . çalıştırılabilirler 18 yaşının altındakilerin gece …. . çalıştırılmaları yasaktır. 24
KADINLARIN ÇALIŞTIRILAMAYACAĞI SÜRELER 8 Ve doğumdan Kadın işçilerin doğumdan önce …. . 16 hafta izin sonra …. . 8 Hafta olmak üzere toplam …… verilir. Çoğul gebelik halinde doğumdan önceki 2 Hafta ilave edilir. Doktorun onayı ve süreye …. . 3 kadın işçinin isteği ile doğumdan önceki …. . Haftaya kadar çalışabilir. Bu izinlerin üzerine isteği halinde …. . 6 Aya kadar ücretsiz izin verilebilir. 1, 5 saat emzirme Çalışmaya başladığında günde …… hakkına sahiptir. 25
TELAFİ ÇALIŞMASI Ne zaman? • Zorunlu nedenle işin durması • Ulusal Bayram, Genel tatil Günde kaç saat? Hangi Süre İçinde? • Günlük çalışma koşulunu aşmamak koşulu ile 3 günde …… saatten fazla olamaz 2 • İşveren … ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir. 26
FAZLA ÇALIŞMA • Haftalık …. . Saati 45 aşan çalışmalardır. Haftalık çalışma süresi Yıllık fazla çalışma • Fazla çalışma yılda toplam…. . 270 Saati Geçemez. • Bakanlar Kurulu «En çok çalışma gücüne» çıkarabilir. Özel Durumlarda 27
FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA Fazla Sürelerle Çalışma Fazla Çalışma 45 Saat 28
GÜNLÜK ÇALIŞMADAN SAYILAN SÜRELER Madenlere giriş çıkışta Farklı bir işe gönderildiğinde Çocuk Emzirme Sırasında İşveren Görevlendirmesinde İş bekleme sırasında 29
5. DİNLENME SÜRELERİ VE YILLIK İZİNLER 30
ÇALIŞIRKEN DİNLENME Belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile 7 günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az …… 24 saat dinlenme verilir. Gece ve gündüz 2 Hafta süre ile değiştirilir ve vardiyaları ……. 11 Saat vardiyası değiştirilecek işçi kesintisiz …. . dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz. Kadın işçilere …… 1 yaşından küçük çocuklarını 1, 5 Saat süt izni verilir. emzirmeleri için günde ……. 31
ARA DİNLENME 15 Dak. 30 Dak. • 4 saat veya daha kısa süreli işlerde • 4 saatten fazla 7, 5 saate (dahil) işlerde • 7, 5 saatten fazla işlerde 60 Dak. Ara dinlenme çalışma süresinden sayılmaz!!! 32
YILLIK İZİNLER 14 Gün 20 Gün 26 Gün • 1 Yıldan 5 Yıla(dahil) kadar olanlara • 5 yıldan fazla 15 Yıldan az olanlara • 15 Yıl(dahil) ve daha fazla olanlara 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyüklere en az 20 gün verilir !!! 33
YILLIK İZİNLER • 10 Günden az olmamak üzere en fazla 3 e bölünebilir. • Belgelendirmek kaydıyla 4 güne kadar yol izni ilave edilebilir • Ücretler peşin verilmelidir. Başka yerde çalışırsa geri alınır. • Akort vb. ücretlerde nasıl hesaplanacak ? ? 34
6. ÜCRETLER İşyerinde Veya Türk Lirası Ücretler kural olarak ……… … İle ………. . Banka Hesabına ödenir. Parayı temsil ettiğine ………………. . Madde İle ödeme yapılamaz. inanılan herhangi bir ………. . Ayda Bir ödenir. Toplu iş Ücret en geç ………. . 1 Haftaya sözleşmeleri ile bu süre ……. . … düşürülebilir. Ücret alacaklarında zaman aşımı …………. . dır. 5 Yıl Ödeme gününden itibaren ……………… içinde 20 gün ödenmeyen alacaklar için işçi…………. . . Hizmet borcunu Yerine getirmekten kaçınabilir. İşçinin aylık ücretinin…………………. Dörtte birinden Fazla haczedilemez 35
FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMADA ÜCRET HESAPLAMA Fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının …………. . % 50 Yükseltilmesi ile ödenir. Fazla süreler ile çalışmada % 25 Dir. İşçi isterse bu çalışmalar ise bu oran ………. . karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat 1 saat 30 dakika , fazla süreler ile karşılığı …………. 1 saat 15 dakika çalıştığı her saat karşılığı. . . . . Serbest zaman olarak kullanabilir. İşçi hak ettiği 6 ay serbest zamanı …………İçinde herhangi bir kesinti olmadan kullanır. 36
7. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 37
TARAFLARIN SORUMLULUKLARI İŞVEREN İŞÇİ DEVLET İSG KÜLTÜRÜ 38
İSG KURULU KURMA ZORUNLULUĞU 50 ve Daha Fazla Çalışanı Bulunan 6 aydan fazla işlerin yapıldığı Sanayiden Sayılan işyerleri 39
İSG KURULLARI KİMLERDEN OLUŞUR ? İşveren veya İşveren Vekili Formen, ustabaşı veya usta İş Güvenliği Uzmanı Bulunması halinde sivil savunma uzmanı İşyeri Hekimi İnsan kaynakları Vb. personel Çalışan temsilcisi 40
İŞ KAZASI ILO: «Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınamamış olan etrafa zarar verebilecek nitelikteki olaylardır. » WHO: «Önceden planlanmamış, çoğu kişisel yaralanmalara makinelerin, araç gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olaydır. »
İŞ KAZALARININ NEDENLERİ Emniyetsiz Durum İŞ KAZASI Emniyetsiz Davranış 42
KAZA AĞIRLIKLARI 43
KAZA ZİNCİRİ 1 -İnsanın Tabiat şartları Karsısında Zayıflığı 2 -Kisisel Kusurlar 3 - Tehlikeli Hareket-Tehlikeli Durum 4 - Kaza Olayı 5 -Yaralanma (Zarar Veya Hasar) 44
1 -29 -300 Kuralı Ölüm Uzuv Kaybı Hafif Yaralanma 45
HANGİ DURUMLAR İŞ KAZASI SAYILIR 1 • Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, 2 • İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle 3 • Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, 46
HANGİ DURUMLAR İŞ KAZASI SAYILIR 4 • Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, 5 • Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında 47
HANGİLERİ İŞ KAZASIDIR?
Paydos saatinde; Top oynarken Dinlenirken. . /. . Satranç oynarken yaralandı A fıkrasına göre; E Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen herhangi bir olay, yapılan işle ilgili olup olmadığına bakılmaksızın iş kazası sayılmaktadır.
İntihar ederse. . . A fıkrasına göre; E Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen herhangi bir olay, yapılan işle ilgili olup olmadığına bakılmaksızın iş kazası sayılmaktadır.
İşyerinden ücretli izinli olan biri; İzin sırasında ziyaret amacıyla işyerine geldi Bu sırada da kaza geçirse. . . Bu da iş kazasıdır. Çünkü izinli de olsa; İşyeri ile hukuki bağı sürmektedir.
İşveren; Şoförünü kendi özel işi için görevli olarak bir yere yollasa ve yolda kaza olursa; İş kazası sayılır. Uğranılan kazanın, işverence verilen görevle ilgili olup olmadığına bakmak gerekir.
İşverence sağlanan ve işe geliş-gidişlerde kullanılan toplu taşıma araçlarında kazalanılırsa; Toplu taşıma sırasında geçirilen kazalar İş kazası sayılır
Araç fabrika bölgesine geldi Kişi araçtan indi ve fabrikaya doğru yürürken yolda kaza geçirse. . . İş kazası sayılmaz Toplu taşıma işi bittiği için bu kazalar iş kazası sayılmazlar
Kişi servis aracını kaçırdı İşe yetişmek için başka bir araca bindi Araç; İşyerine doğru yola çıktı Fakat yolda kaza yaptı İş kazası sayılmaz İşverenin sağladığı toplu taşıma aracından Yararlanmadığı için bu tür kazalar iş kazası sayılmazlar
Kişi özel aracı ile işe gelip gidiyor. Bu sırada yolda kaza yaparsa; İş kazası sayılmaz İşverenin sağladığı toplu taşıma aracından yararlanmadığı için bu tür kazalar iş kazası sayılmazlar Bu olayın iş kazası sayılabilmesi için; İşverenin daha önceden yazılı olarak “kendi aracı ile işe gelip – gidebileceğini” tebliğ etmesi gerekir.
İŞ KAZASI BİLDİRİM SÜRESİ Hangi Süreler içinde nerelere bildirimde bulunulacak ? ? Sigortalının iş kazası geçirmesi halinde, işvereni tarafından kazanın olduğu ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki yerel kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma ise en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde Kaza Bildirim Formu 57
- Slides: 57