VCN Nazomerconferentie 2014 Cicero en Plinius Epistularum genera

VCN Nazomerconferentie 2014 Cicero en Plinius Epistularum genera multa Brieftypen, tekstlinguïstiek en vertalen Suzanne Adema Lidewij van Gils Nascholing en lesmateriaal

Genre van de brief Inscriptio over liefde, troost, politiek, besluiten, filosofie, geschiedenis … bedoeld voor vrienden, collega’s, een groot publiek … Middendeel literair, formeel, informeel, parodie een verhaal, een betoog, een uiteenzetting, een gesprek met een verzoek, een antwoord, een les, een groet, een grap Subscriptio

Teksttypen en vertalen Plinius Minor, Brieven 6. 16 Properat illuc unde alii fugiunt, rectumque cursum recta gubernacula in periculum tenet adeo solutus metu, ut omnes illius mali motus omnes figuras ut deprenderat oculis dictaret enotaretque.

Teksttypen en vertalen Top-down/bottom-up model, overgenomen uit Pennell-Ross 2008 Semantics Issues of meaning, all levels TOP-DOWN Knowledge of the world Reader’s own knowledge Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Knowledge assumed on part of intended audience Syntax Morphology Part of speech Text type Level of connected text vs. sentence Function of word or phrase at sentence level Form of word BOTTOM-UP

Teksttypen en vertalen Plinius Minor, Brieven 6. 16 Semantics Issues of meaning, all levels Properat illuc unde alii fugiunt, rectumque cursum recta gubernacula in periculum tenet adeo solutus metu, … TOP-DOWN Knowledge of the world Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP

Teksttypen en vertalen Plinius Minor, Brieven 6. 16 Properat illuc unde alii fugiunt, rectumque cursum recta Semantics Issues of meaning, all levels gubernacula in periculum blablet adeo solutus metu, … TOP-DOWN Knowledge of the world Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP

Teksttypologisch corpusonderzoek Deel uit tabel #: Kwantitatief overzicht talige kenmerken Talig Per 1000 woorden in: kenmerk Exposi- Proce- Beschr. Narra- Totale torisch dureel heden verl. tief corpus futurum 9 15 1, 5 0 0 5

Teksttypologisch corpusonderzoek Deel uit tabel #: Kwantitatief overzicht talige kenmerken Talig kenmerk ww. 1 e pers. ego, meus Totaal ik ww. 2 e pers. tu, tuus Totaal jij Per 1000 woorden in: Exposi- Proce- Beschr. Narra- Totale torisch dureel heden verl. tief corpus 72 38 40 29 57 31 18 7 5 3 38 22 110 69 88 25 8 60 27 25 29 35 9 18 14 14 0 0 16 18 52 64 27 28 0 34

Van onderzoek naar onderwijs Teksttypen Activiteiten van een briefschrijver Expositorisch: Statusupdate geven Procedureel: Zaken regelen Beschrijven, heden: Persoon of object in heden beschrijven Beschrijven, verleden: Persoon of object in verleden beschrijven Narratief: Verhaal vertellen

Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT

Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK - de toekomst - het heden - het verleden ACTIVITEIT

Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT - de toekomst - Zaken regelen - het heden - het verleden

Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT - de toekomst - Zaken regelen - het heden - Statusupdate geven - Object of persoon beschrijven - het verleden

Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT - de toekomst - Zaken regelen - het heden - Statusupdate geven - Object of persoon beschrijven - het verleden - Object of persoon beschrijven - Verhaal vertellen

Van onderzoek naar onderwijs TIJDVAK ACTIVITEIT - de toekomst - Zaken regelen - het heden - Statusupdate geven - Object of persoon beschrijven - het verleden - Object of persoon beschrijven - Verhaal vertellen EMOTIONELE BETROKKENHEID: Ja/Nee

Van onderzoek naar onderwijs TOP-DOWN Knowledge of the world Titel – Inleiding – Tussenkopjes Semantics Issues of meaning, all levels Social/historical/geographical context Brieftype Genre Discourse/pragmatic level Zinstypen Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP Latijnse elementen

Van onderzoek naar onderwijs TOP-DOWN Knowledge of the world Inhoud Semantics Issues of meaning, all levels Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP Latijnse elementen

Van onderzoek naar onderwijs TOP-DOWN Knowledge of the world Inhoud Semantics Issues of meaning, all levels Social/historical/geographical context Genre Discourse/pragmatic level Syntax Morphology Part of speech BOTTOM-UP Latijnse elementen

Statusupdate geven Cicero Ad Familiares 14. 1 Wat betreft mijn verblijfplaats: de pest is inmiddels voorbij, en zolang het heerste, heb ik er geen last van gehad. Plancius doet erg zijn best en wil graag dat ik bij hem blijf en tot nu toe houdt hij me nog hier. Genoemde personen vaak de briefschrijver soms de geadresseerde: huidige toestand terugkerende bezigheden Zinstypen recente belevenissen Bijw. bep. tijd gericht op het heden

Statusupdate geven Plinius Minor, Brieven 7. 5 Incredibile est quanto desiderio tui tenear. In causa amor primum, deinde quod non consuevimus abesse. Inde est quod magnam noctium partem in imagine tua vigil exigo; inde quod interdiu, quibus horis te visere solebam, ad diaetam tuam ipsi me, ut verissime dicitur, pedes ducunt; … Genoemde personen vaak de briefschrijver soms de geadresseerde: huidige toestand terugkerende bezigheden Zinstypen recente belevenissen Bijw. bep. tijd gericht op het heden In Latijn te zien ego, meus, noster eerste persoon werkwoord tu, tuus, vos, vester tweede persoon werkwoord praesens (actueel) praesens (iteratief), interdiu perfectum praesens bijvoorbeeld: nunc

Statusupdate geven: epistolaire tijden Cicero, Ad Atticum 5. 16 Bibulus ne cogitabat quidem etiam nunc in provinciam suam accedere; id autem facere ob eam causam dicebant quod tardius vellet decedere. nos in castra properabamus quae aberant tridui. cogitare… moment van schrijven moment van lezen

Statusupdate geven: epistolaire tijden Cicero, Ad Atticum 5. 16 Bibulus ne cogitabat quidem etiam nunc in provinciam suam accedere; id autem facere ob eam causam dicebant quod tardius vellet decedere. nos in castra properabamus quae aberant tridui. cogitare… moment van schrijven moment van lezen

Statusupdate geven: epistolaire tijden Cicero, Ad Atticum 5. 16 Bibulus ne cogitabat quidem etiam nunc in provinciam suam accedere; id autem facere ob eam causam dicebant quod tardius vellet decedere. nos in castra properabamus quae aberant tridui. cogitabat… cogitare… moment van schrijven moment van lezen

Zaken regelen Cicero, Ad Familiares 14. 20 We denken de 7 e of de dag er na te arriveren bij onze villa in Tusculum: zorg ervoor dat alles klaar staat … Als er geen badkuip in de badkamer staat, zorg dat er dan één komt en zorg voor de overige zaken die noodzakelijk zijn voor levensonderhoud en een goed verblijf. Genoemde personen vaak de briefschrijver vaak de geadresseerde: opdracht, aansporing verwachting Zinstypen angst vraag Bijw. bep. tijd gericht op de toekomst

Zaken regelen Cicero, Ad Familiares 14. 18 Domus ut propugnacula et praesidium habeat, Philotimo dicetis; et velim tabellarios instituatis certos, ut quotidie aliquas a vobis litteras accipiam; maxime autem date operam, ut valeatis, si nos vultis valere. In Latijn te zien Genoemde personen vaak de briefschrijver vaak de geadresseerde: opdracht, aansporing Zinstypen Bijw. bep. tijd verwachting angst vraag gericht op de toekomst ego, meus, noster eerste persoon werkwoord tu, tuus, vos, vester tweede persoon werkwoord imperativus conjunctivus pr. (adhortativus) gerundivum + esse, opus est futurum praesens ww. van vrezen vraagwoorden, vraagpartikels bijvoorbeeld: - si-bijzin (als)

Beschrijven heden Plinius Minor, Brieven 9. 33 In Africa ligt de koloniestad Hippo, vlak bij zee. In de buurt bevindt zich een bevaarbare lagune. Daarvandaan loopt een getijdenstroom als een soort rivier, die beurtelings, afhankelijk van eb en vloed, naar zee doorstroomt of in de lagune terugvloeit. Mensen van alle leeftijden komen daar graag naar toe om zich te amuseren met vissen, varen en ook met zwemmen, … In Latijn te zien Genoemde personen Zinstypen meestal anderen dan namen, verwijswoorden, derde briefschrijver en geadresseerde persoon werkwoord fysieke kenmerken, eigenschappen gewoontes Bijw. bep. tijd gericht op het heden praesens (algemeen), semper praesens (iteratief), semper, saepe bijvoorbeeld: nunc

Beschrijven verleden Plinius Minor, Brieven 5. 16 Nondum annos xiiii impleverat, et iam illi anilis prudentia, matronalis gravitas erat et tamen suavitas puellaris cum virginali verecundia. Ut illa patris cervicibus inhaerebat! … Qua illa temperantia, qua patientia, qua etiam constantia novissimam valetudinem tulit! In Latijn te zien Genoemde personen Zinstypen meestal anderen dan briefschrijver en geadresseerde namen, verwijswoorden, derde persoon werkwoord fysieke kenmerken, eigenschappen imperfectum (eigenschap), semper imperfectum (iteratief: gewoonte), semper, saepe bijvoorbeeld tunc; cum-bijzin met conj. impf of plqpft gewoontes Bijw. bep. tijd gericht op het verleden

Verhaal vertellen Plinius Minor, Brieven 7. 27 Ubi illuxit, ipse circa verticem tonsus, capilli iacentes reperiuntur. Exiguum temporis medium, et rursus simile aliud priori fidem fecit. Puer in paedagogio mixtus pluribus dormiebat. Venerunt per fenestras — ita narrat — in tunicis albis duo cubantemque detonderunt et qua venerant recesserunt. In Latijn te zien Genoemde personen Zinstypen Bijw. bep. tijd meestal anderen dan briefschrijver, geadresseerde gebeurtenis voortdurende situatie geb. vóór andere gebeurtenis gericht op het verleden Structurerende gericht op volgorde in de tijd middelen namen, verwijswoorden, derde persoon werkwoord perfectum, praesens historicum imperfectum, infinitivus historicus plusquamperfectum bijvoorbeeld tunc; cum-bijzin met conj. impf of plqpft bijvoorbeeld deinde; postero die

Emotionele betrokkenheid Plinius Minor, Brieven 5. 16 Ut illa patris cervicibus inhaerebat! Ut nos amicos paternos et amanter et modeste complectebatur! Ut nutrices, ut paedagogos, ut praeceptores pro suo quemque officio diligebat! … In Latijn te zien O + vocativus Zinstypen uitroepen ut / quam (hoezeer) ellips van het werkwoord uitroepteken

Brieven in het pensum van 2015 Update Regelen Beschrijving Verhaal update Update regelen Verhaal Update

Brieven in het pensum van 2015 Update Regelen update Cic. 12. 14 de me excusando … praediatorem videbis. quod me ab hoc … quae amabas. de Bruti ad … omnibus Plin. 7. 5 incredibile … conteror. (73) Aestima … solacium. Vale. (15) Plin. 8. 10 Quo magis cupis … periculum adducta. (44) Igitur, ut … fecunditas facit. (41) Isdem nunc … mutent. Vale. (47) Plin. 8. 11 cum affectum … experimentum (84) Proinde etsi … feminas venia. Vale. (39) Cic. 14. 2 Noli putare. . . oportere; nec enim habeo, … despoliatam venire. Quod si conficitur … vexare; nam mihi ante oculos … discedam; sed velim … speremus. Cic. 14. 19 In maximis meis doloribus … scio. Quod me proprius … velim.

Brieven in het pensum van 2015 Update Beschrijving update Plin. 8. 16 Sed quam …. venia. Vale Mandant … domus est. Isdem nunc … mutent. Vale. Plin. 4. 19 Cic. 7. 1 cum sis … evadere summum est … optimus his … concordiam non enim … solebas certatim … elegeris. vale Si te dolor. . . de meo; nam primum … fallo. " Quid tibi … ludi; apparatus enim … attulissent. Quod si tu … humano societatem Plin. 5. 16 tristissimus … defuncta qua puella … vocati quod gaudium … exscripserat proinde … acquiescit. Vale

Genre van de brief Inscriptio Middendeel Update Regelen Beschrijving Verhaal update Update regelen Verhaal Update Subscriptio

Epistularum genera multa Vragen? Nascholing en lesmateriaal Suzanne Adema Lidewij van Gils