VARLIK FELSEFES AHMET ARSLAN Sevgili renciler Felsefenin bir

VARLIK FELSEFESİ AHMET ARSLAN

Sevgili Öğrenciler Felsefenin bir dalı olan varlık felsefesinin biraz daha anlaşılır olabilmesi için bu çalışmayı yapıp, sonuna da öğrenilenlerin pekiştirilmesi için 22 soru yerleştirdim. Dikkatli izleyip doğru cevapları bulmanızı istiyorum. Başarılar dilerim.

Onto: Varlık Logos: Akıl, bilim, ilke Ontoloji: Varlık bilimi Yol onun, varlık onun, gerisi hep angarya; Kolay mı Kaf Dağı’nı çevirmek dolay? Yüzüstü çok süründün, ayağa kalk, Sakarya!. . . Var ol ey ulvi zorluk, yere bat sefil kolay! Necip Fazıl. KISAKÜREK Necip Fazıl

Varlık Felsefesinin Konusu Varlık felsefesinin ana konusu varlıktır. Varlık; var olan her şeydir. Varlık Felsefesi; varlığın ne olduğunu, anlamını, doğasını, yapısını sorgulayan felsefe disiplinidir.

Varlık felsefesi açısından varlık iki biçimde ele alınır. Gerçek (reel) varlık Kitap Kalem Okul … Düşünsel (ideal) varlık Geometrinin şekilleri, sayılar (0, 1, 2, 3, … ) Fikirler Kaf Dağı…

1) Gerçek (Reel) Varlıklar İnsan bilincine bağlı olmadan var olanlar. Gerçekte, nesnel olarak var olanlar. Gerçek varlık, gerçekliğini nesnelerden, olaylardan, kişilerden alan; belli bir zaman ve mekânda var olandır. Bunlar duyu organları ile algılanırlar. Masa, sıra, kitap vb…

2) İdeal Varlıklar İnsan bilincine bağlı olarak var olanlar. İdea’da (zihinde, düşünsel) var olanlar. İnsanların zihinlerinde oluşturdukları kavramlardır. Duyu organları ile kavranamazlar. Geometrinin şekilleri (üçgen, kare, dikdörtgen, …), sayılar, fikirler vb…

Bilime Göre Varlık Bilim; incelediği nesne (obje)yi “var olarak” kabul. Bilim, eder. Hiçbir ön yargı olaylardankonulara taşımaz. varlıklar Var olanı, veinceledikleri DETERMİNİZM: göre dallara ayırır. elde edilen bilgileri Kimya, maddenin iç yapısının oluşumunu; Doğada her olayın bir nedeni neden sonuç açısından vardır Fizik, kütleyi, enerjiyi; ve ele alıp inceleyerek, Biyoloji, canlıların yapısını ve gelişimini; aynı nedenler aynı sonuçları doğurur. orada olandavranışlarını yasaları Psikoloji, insangeçerli ve hayvan ele alır ve inceler. Bilimin varlığa bulmaya çalışır. yaklaşımı, var olanı olduğu gibi kabul etmek, (Determinizm) araştırmak ve bilimsel yasalara ulaşmaktır.

Felsefeye Göre Varlık Felsefe varlığı konu alanlarına bölmez. Varlığı bütün olarak ele alır ve onu tartışma konusu yapar. Felsefenin amacı, bize bu evren (varlığın geneli) hakkında daha köklü ve daha birleştirilmiş bilgiler vermektir. Evreni idare eden temel prensipleri bulmaktır. Felsefenin varlıkla ilgili temel sorusu “varlığın geneli” üzerindedir.

Kısacası felsefe; varlığı, bir yönüyle değil, genel olarak ele alır. Varlığın var olup olmadığını sorgular. Felsefede varlık, akıl yoluyla, saf düşünce etkinliğiyle yorumlanır.

Metafizik - Ontoloji Metafizik sözcüğünü ilk kullanan Aristoteles’tir. Yazmış olduğu kitabının ilk bölümüne “Fizik”, ikinci bölümüne “Metafizik” adını vermiştir. Buradaki anlamıyla metafizik, “Fizik” adlı bölümden sonra gelen bölüm, anlamını taşımaktadır. Aristoteles kitabının bu bölümünde metafizik ve ontolojiyi bir ve aynı anlamda kullanmıştır. Yıllar içerisinde bu iki sözcük farklılaşmıştır.

(M. Ö. 384 -322) Aristoteles varlığın ilk nedenlerini araştırarak metafiziğin ilkelerini belirlemiştir. Aristoteles, evreni bir bütün olarak kavramaya çalışmış ve bu çabasından da felsefenin bir disiplini olan Metafizik-Ontoloji doğmuştur.

Metafizik (fizikontolojiden ötesi) ile ontoloji daha kapsamlıdır. (varlık felsefesi) konu alanları Metafizik hem fiziksel evreni bakımından benzerlik gösterirler. hem de fizik ötesini kendisine Ancak metafiziğin kapsamı ontolojiden inceleme konusu olarak ele alırken, daha fazladır. Metafiziğin ontoloji kendisini varlığı çok geniş ve kapsamlı olarak sadece var olanlaele almasına karşılık, ontoloji, varlığı daha sınırlandırır. sınırlayıcı bir şekilde ele almıştır.

Metafiziğin Varlıkla İlgili Temel Soruları 1 - Ruh nedir? 2 - Ruh ölümsüz. Metafizik, müdür? bu sorulara ve 3 - Ölüm nedir? bu sorulardan üretilen 4 - Ölüm ötesi yaşam var mıdır? diğer sorulara cevap aramaktadır. 5 - Evrenin bir başı ve sonu var mıdır? Bu sorular devam ettiği sürece de 6 - Evrenin bir yaratıcısı var mıdır? metafizik 7 - Evren olmadan önce ne vardı? varlığını koruyacaktır. 8 - Evren yok olunca ne olacak? …

Tabiat (doğa) filozofları varlığın ana maddesi “Allah bütün(arkhe) canlıları nedir, sorusuyla ilgilenmişlerdir: sudan yaratmıştır. ” Örneğin; filozof 45. Miletli (Nûrilk. Sûresi âyet) Thales; varlık arkhesinin su “Bütün canlıları Thales olduğunu söyleyerek ontolojiyle sudan meydana getirdiğimizi(M. Ö. 625 -545) ilgilenen ilk filozof olmuştur. bilmezler mi? ” (Enbiya, 30) Her milletten peygamber gönderildiğine göre bu filozoflar Peygamber de olabilir, Peygamberlerden bir şeyler duymuş da olabilirler.

Apeiron’dan çıkan her şey, günün birinde apeiron’a dönecektir. (M. Ö. 610 – 546) Bir diğer filozof Miletli Anaksimandros ise dünyamızın “apeiron” dan yani belirsizden ortaya çıktığını öne sürmüştür. Bu kadar çeşitli varlık, belli bir tek özden türemiş olamaz. Bu belli belirsiz, her şekli alabilen bir şey olmalıdır.

(M. Ö. 585 – 525) Miletli üçüncü filozof Anaksimenes, arkenin hava veya uçucu bir madde olduğunu iddia etmiştir. Ona göre su, sıkışmış hava; ateş ise incelmiş havadır. Hava biraz daha sıkışırsa toprak olur. Hava varlığın en ince damarlarına kadar nüfuz eder. Havasız yaşayamayız.

(M. Ö. 540 -470) Varlığı, Varlıktaki değişimi ve hakikati yalnızca akılla kavrayabiliriz. “Varlık vardır, yokluk yoktur. ” Yani varlık ve yokluk değişmezdir. Parmenides, görünüşler dünyasından Varlık nedir, kuşku duymuş, değişen varlıkları sorusunu ve felsefi temel soran varlık olarak kabul etmemiştir. olarak cevap arayan ilk filozof Parmenides’tir.

(M. Ö. 540 -470) Güneşi her gün doğarken ve batarken görürüz. Ama gerçekte güneş ne doğar, ne de batar. Duyu organlarımız bizi yanıltır. Ancak akıl yanılmaz. Akıl evreni olduğu gibi kavrayabilir. Var olan her şey ezelden beri vardır. Hiçbir şey yoktan var olmaz; var olan bir şey de yok olamaz. Hiçbir şey kendiliğinden başka bir şey olamaz. Hiçbir şey değişmez, her şey ne ise o olarak kalır. Değişim bir yanılsamadır.

Sicilyalı Empedokles M. Ö. 490 – 430) Doğada dört arke vardır. Hava, ateş, su ve toprak. Doğadaki her şey, bu dört maddenin ayrışmasından veya birleşmesinden oluşur. Her şey değişir fakat bu dört temel madde değişmez.

Christian Wolf (1679 -1754) Ona göre Ancakontolojinin Ontolojiyi bir felsefe üç alanı ve disiplinine üç dönüştüren Wolf’tur. konusu vardır: 1) ontolojiyi; Tüm evren ve kozmoloji Wolf 2) Ruh ve rasyonel psikoloji Tanrı’nın, ruhun ve dünyanın 3) Tanrı ve varlığını kanıtlamak isteyen bir alan doğal teoloji (tanrıbilim) olarak belirlemiştir.

(1724 -1804) Kant’a göre Metafiziği en sertkavramları eleştiren ancak anlama yetisinin filozoflardan biri Kant’tır. Kant’ın bize bu deney ile geçerlidir. Metafizik görüşlerine sonra gelen materyalist sağlamondan bilgiler vermediğinden (maddeci) filozoflar da katılmışlardır. olgusal değildir ve Kant’a göremetafizik, bir bilgi değildir, kavramlar ortaya koyduğudeneylenemez. söylenen bilgiler de geçerli bilgiler değildir.

Varlığın Var Olup Olmadığı Problemi Varlık felsefesinin ilk problemi varlığın var olup olmadığı problemidir. Varlık var mıdır, sorusuna verilen cevaplar iki görüşü ortaya çıkarmıştır:

Varlık var mıdır? Yoktur. 1) Nihilizm 2) Taoculuk Vardır. Realizm

A) “Varlık Yoktur” Görüşünü Benimseyenler (Hiççilik): Nihilizm Latincede Geniş anlamıyla nihilizm, hiçbir “hiç” anlamına gelen “nihil” değer ve kural tanımayan sözcüğünden türemiştir. görüşleri, hiçbir otoriteye boyun eğmemek ilkesini benimseyen anlayışları dile getirir.

Bunun M. Ö. 5. için yy. da Yunanpolitik şehir sahada devletlerinde başarılı olmak yaşanmaması, oraları isteyen zenginler savaş tehlikesinin çocuklarının, hitabet hakim ekonomik olaraksanatına zengin, Protagoras Gorgias olan öğretmenler tarafından eğitilmesini sosyal şartlar açısından iyi, (M. Ö. 480 -410) (M. Ö. 483 -375) istediler. hale getirmiştir. siyasi yönden demokratik Nihilizmin ilkçağdaki temsilcileri İşte sofistler, bu ihtiyacı gidermek için Böylesi demokratik koşullarda mevki Gorgias ve Protagoras’tır. ortaya yüksek çıkan ve olarak vepara şanlı, karşılığı şerefli Antik nihilizmin temsilcisi olan bu ders veren olabilmenin yolu bilgili olmaya ve sofistler, gezgin varlığı bir duyum ve algı güzel öğretmenlerdir. konuşabilmeye problemi olarak ele almışlardır. bağlıydı.

Varlık yoktur. Olsa bile bilinemez. Bilinse bile (MÖ 483 -375) başkalarına bildirilemez. Filozof, hem nesnel gerçekliğin hem de doğru bilginin varlığını reddetmiştir. Bu düşünceye göre iyi-kötü, doğru-yanlış, maddi-manevi gibi niteliklerden söz edilemez. Bir şeyin niteliği yoksa kendi de olmadığından, varlık yoktur.

(MÖ 480 -410) Protogaras’a göre; aynı varlığa ilişkin herkesin duyum ve algısı lemin küfre göre, hem başı, hem sonu “hiç”… farklıdır. Bu yüzden bir “İki hiç” arasında varlık olur mu kide hiç? . . . tek değil, pek çok varlık anlayışı Necip Fazıl KISAKÜREK ortaya çıkmaktadır. Varlık göreceli, kişiden kişiye değişen bir özellik gösterir.

Tanrı öldü. Nietzsche bir papazın oğludur ve Nihilizm denilince akla ilk 18 yaşına kadar çok dindardır. (1844 -1900) gelen filozoftur. Toplumsal Bunun için kendisine “küçük papaz” denirdi. normları ve sonra değerleri inkâr Bu yaştan kilisenintopyekûn tutumuna kızarak ona cephe almış ve bütün değerlerin değişmesi eder. Evrende nesnel bir düzen gerektiğini ileri sürmüştür. Ona göre batı düşüncesi olmadığını, bunun bir yanılsama olduğunu ve ahlâkı Sokrates’ten beri çöküşün içindedir. iddia eder. çaba ve çevrilmeli Bundan dolayıİnsanların değerler levhası tersine ve bütün değerler yenidenolduğu değerlendirilmelidir. mücadelesinin boşuna fikrindedir. Bunu yapacak olan İnsanın Tanrı tarafından yaratılmış “üst insan”dır. olduğunu kabul etmez.

Taoizm’in; Çin’de M. Ö. VI. yüzyılda Lao Tse adlı düşünür tarafından kurulduğu kabul edilir. (M. Ö. 570 -485) Bu öğretiye göre Tao evrenin düzenidir, bütün olayların kendisinden çıktığı özdür. Gerçek tüm çeşitliliğine karşın tektir. Olaylar dış görünüşlerden başka bir şey değildir, her şey görecelidir, aldatıcı dünya varlıktan yoksundur.

Varlıklar, çelişkilerle ve Doğayla uyumu simgeliyor. karşıtlıklarla doludur. Her şey aldatıcı bir görünüşten ibarettir. Taoizme göre kişi, Tao’ya uygun hareket Tek gerçek Tao’dur. ettiği zaman Tao, söz konusu varlığın Tao ezeli ve ebedidir. karakteri ya da erdemi olur. Tao ile birleşen insan Taoculuğa göre dış dünyadaki nesneler, aldatıcı dünyadan uzaklaşarak gerçekte yoktur. ölümsüzlüğe ulaşır.

B) “Varlık Vardır” Görüşünü Savunanlar (Gerçekçilik): Süjeden bağımsız bir gerçekliğin bulunduğunu ve bu dünyanın bilgisine ulaşılabileceğini savunan öğretidir. Varlık vardır, anlayışı realizmdir. Realizm varlığın insan bilincinin dışında, insan bilincinden bağımsız olarak var olduğunu savunur. Realizme göre dış dünya bizden bağımsız olarak vardır. Var olan nesnel olandır, duyu organları aracılığıyla algılanabilir olandır.

Ontoloji Açısından Varlık Varlığın var olduğu kabul edilince karşımıza kaçınılmaz bir soru çıkar. Varlığın ne türden bir varlık olduğu sorusudur. Realist filozoflar varlık problemini farklı biçimlerde ele almışlardır. Bunun sonucunda 5 farklı öğreti ortaya çıkmıştır.

1) Varlığı “OLUŞ” Olarak Kabul Edenler: Varlığı “oluş” olarak kabul eden filozoflara göre, evrende durağan ve değişmeyen bir şey yoktur. Evrendeki sürekli değişim ve oluşa, karşıt(M. Ö. 540 -480) güçlerin tartışması Herakleitos ve bu çatışma sonunda uzlaşma (sentez) İlkçağ felsefesinde neden evrenin olur. sürekli bir değişim, akış, oluş halinde olduğunu ileri süren Eğer bu karşıtlarla, bunların arasındaki ilk düşünür Efesli Herakleitos’tur. Bu görüşü çatışma olmasaydı evrende daha sonra savunan bir diğer filozof da Whitehead nesneler olmuştur. de olmazdı.

Heraklitos (M. Ö. 540 -480) Her şey akar. Her şey su, tarih, yıldız, insan ve fikir; Heraklit’e göre, Birakar, nehirde bir insan iki kere yıkanamaz; hem nehir birinden kir. evrende değişmeyen Oluklar çift; birinden nur akar, hem de insan değişim hiçbir şey yoktur. Necip Fazıl KISAKÜREK içindedir.

Heraklit’e göre ateş varlığın ilk maddesidir. Bu Zamanla değişme rastlantısal bir insan değişme nasıl değişiyor olmayıp, belli bir mantığa bağlı Hangi resmime baksam benolarak değilim değişmektedir. Değişmeyen tek Nerde o günler, o şevk, o şey heyecan değişme mantığı (logos)dır. Bu güler yüzlü adam ben değilim Heraklit, şeyi hızla değiştiren, Yalandırher kaygısız olduğum yalan ama kendisi hiç değişmeyen ateşi, arkhe (ilk, kök. BEŞ varlık) OTUZ YAŞ/saymıştır. CAHİT SITKI TARANCI

Whitehead (1861 -1947) 20. yüzyılın oluş filozofu diye anılan düşünürü A. Whitehead’dır. İslâm inancına Whitehead, dünyada sürekligöre, bir Allah’tır. oluş görür: Varcanlı olanvarlık her şey olmaktadır. Allah’ınbir Hayat onun canlı olduğu Örneğin elma sıfatı, önce yeşildir, sonra kızarır ya da sararır. anlamına gelir. Dünyada yeniye, yenilenmeye doğru bir eğilim Ayrıca Allah’ın isimlerinden olan vardır. Ama bu oluşun bir güç bulunur. Hay ismi, arkasında Allah’ın canlı Ona göre her varlık, var olabilmek için başka olduğu anlamındadır. bir varlığa muhtaçtır. Evren canlı bir oluştur. ve lâTanrı yemût’tur. Yaratıcı bir. Allah, Tanrı Hay vardır. her şeyi belirler. Tanrı, yaratıcılık ve sürekliliği meydana getirir.

2) Varlığı “İDEA” Olarak Kabul Edenler: Varlığın ilk unsurunun “idea” olduğunu kabul eden görüşe “idealizm” denir. İdealizm; Var olan her şeyi düşünceye bağlayan, insan düşüncesinden bağımsız bir nesneler dünyasının varlığını inkâr eden felsefe öğretisidir. İdealizmin temsilcilerinden bazıları şunlardır: Sokrates, Platon, Aristoteles, Farabi, Hegel.

Platon’a göre bu evrende duyularla algılanan 1 -) PLATON: varlıklar, gerçek varlıklar değildir. Asılİdealar varlıklarkuramının idealar evrenindeki “idea” (ide) lardır. kurucusudur (M. Ö. 427 -342) Evrendeki her varlık, idealar evreninde ve idealizmin de kurucusu sayılır. var olan kendi idea’sından pay alır. Platon da her varlık sorununun çözümü, idealar ve Çünkü varlık, idealar evrenindeki aslı olandünyasının ideaların gölgesi görüntüsüdür. nesneler ayırt ve edilmesine İnsan, hayvan, Ona iyi, göre güzel bir sonra hiç dayanmaktadır. asılsüre varlıklar, yok olur. insan ideası ve değişmeyen, hiçAncak oluş halinde olmayan, hep aynı diğer varlıkların ideası kalan varlıklardır. O, bunlara “idea” der. her zaman vardır. İdealar tüm varlıkların asılları ve örnekleridir.

2 -) ARİSTOTELES: Aristoteles, Platon’un eşyadan Aristoteles ayrı ideaların bulunduğu görüşüne idea olarakayrı kabul eder. karşı çıkar. varlığı Nesnelerden ona göre “idea” varlığın dışında idealar Ancak, dünyasının olmadığını (başka evrende değil) değil, varlığın (M. Ö. 384 -322) savunur. Onabir göre gerçek varlık Onabirliktedir. göre, doğadaki her varlık kendisiyle Aristo “idea”ya varlıkların fenomenlerin içinde gelişen “töz”dür. ve biçimden “form”u madde (şekli) demiştir. İdea oluşur. (ide) maddenin Aristoteles gerçek varlığı oluşturan şekli (formu) toprak, olduğu için maddeden ayrı olamaz. Madde; su, hava, ateş gibi nedenleri şöyle sıralar. Her oluşumun maddesi ve formu dört mutlaka ana biçimdedir. a-) Formel neden b-)en. Maddi neden c vardır. Ona göre, yüksek varlık Diğer varlıklar bu dört ana maddenin -) Yapıcı d-) Erekçi (amaç) neden “saf neden form” yani Tanrı’dır. Bütün varlıklar çarpışması ve biçim değiştirmesi Tanrı’dan yani (Ona göre buoluşlarını öğelerden en önemlisi formdur. ile oluşur. saf Madde sonra gelir. ) formdan alırlar.

Aristoteles’e Göre Varlığın Oluşumuna Yol Açan Nedenler Maddi Neden Formel Neden Heykelin yapıldığı bir madde (toprak). Heykeli yapan sanatçının zihnindeki fikir (idea). Yapıcı ve Hareket Ettirici Neden Ereksel Neden Heykeltıraş. Heykelin yapılış amacı.

3 -) FARABİ Farabi varlık sorununu vacibul-vücut (zorunlu varlık) VARLIK kavramıyla. FARABİ’YE çözmeye. GÖRE çalışmıştır. Ona göre yokluktan hiçbir iz (870 -950) taşımayan “bir” De ve ki; “gerçek” Zorunlu Varlık O Allah tektir. Mümkün Varlık olan tek ve ilk varlık “Tanrı” dır. Tanrı Var olmaları Allah’ınkadar hiçbir şeye. Varlığını ihtiyacıhiçbir yoktur. şeye var olmak için başkasına gereksinim var olmamaları da O, doğurmamış ve doğmamıştır. borçlu olmayan, maddi duymaz. Tanrı’da öz ve töz birdir. mümkün olan varlıklardır. olmayandeğildir. varlıktır Hiçbir şey onun dengi tarafı ve benzeri Yarattıklarında Yaratıkların Tanrı dışındaki tüm ise ayrıdır. yani Tanrıdır. Tanrının varlıklar mümkün varlıktır. varlıkları vardır amabirvar oluşları benzeri yoktur. İhlâs sûresi Tanrı’ya bağlıdır. Yani mümkün varlıklardır.

4 -) HEGEL: Var olanların temelinde akıl veya tin denilen Geist vardır. Geist; mutlak akıl ya da zihindir. Hegelanlayış; Diyalektik (1770 -1831) varlıkları diyalektik tez, antitez ve yöntemle sentez olarak açıklamaya çalışır. Bu adlandırılan ve anlamda birbirini. Platoncu görüşe karşı bir görüş geliştirmiştir. izleyen üç aşamayı içeren ANTİTEZ İdea, gerçeklik Tez bir değişim, gelişim veİdea, Sentez kazanmak ister ve kendisini Varlıktan önce özgürlüğünü dışa vurur. Doğa dünyası oluşur. kazanmak için ruhsal idea (geist) vardı. ilerleme sürecidir. ve tinsel dünyaya İde doğa dünyası olmakla İdea, gerçeklikten yoksun bir imkânlar dünyasıdır. varlık kazanmıştır, fakat özgürlüğünü yitirmiştir. yani kendine geri döner.

3) Varlığı “MADDE” Olarak Kabul Edenler: Varlığın ilk unsurunun “madde” olduğunu kabul eden görüşe “materyalizm” (maddecilik) denir. Materyalizm; evrendeki tek cevherin madde olduğunu, maddenin düşünceden bağımsız olarak var olduğunu ve bütün varlıkların maddeden türediğini ileri süren öğretidir. Materyalist filozoflardan bazıları şunlardır: Demokritos, Hobbes, Marks.

(M. Ö. 460 -370) Atom 1 -) DEMOKRİTOS: Demokritos, ruhu da bir atomlarla açıklar. getiren Materyalizmi sistem haline Ona göre ruh; en ince, en düzgün filozoftur. Atomizmin (Atomculuk) kurucusudur. ve en hareketli oluşur. Demokritos’a göreatomlardan varlık “atom” lardan Bu atomlar çokluk. Atomlar halinde sonsuz birleşince duygu meydana gelmiştir. sayıda ve kazanırlar. Ruh atomları bütün vücuda sonsuz küçüklüktedir. Atomlar boşlukta, değişik da beyinde, kalpte. Birbirleriyle ve hızlarlayayılsalar sürekli hareket halindedir. daha çarpışmaları ve karaciğerde birbirleri üzerindeki basınçları yoğundurlar. sonucu sınırsız şekiller halinde birleşerek evrendeki şeyleri oluştururlar.

2 -) THOMAS HOBBES: (1588 -1679) Ona göre Ona evrende göre töz (cevher) olarak yalnız madde Dünya varlığın vardır. en temel öğesimekanik hareket yasaları tarafından yönetilen hareket halindeki maddedir. cisimlerin bütünüdür. İnsan ve hayvan bu Ruh da cinsindendir. bütünün bir madde parçasıdır. Onların fiziksel ve ruhsal yaşamları da tümüyle mekanik hareket yasalarına bağlıdır. Bu bakımdan dünyada ruh, melek, tanrı diye bir şey yoktur.

3 -) KARL MARKS: (1818 -1883) Bir Alman Yahudisi olan Diyalektik materyalizmde Marks’ın en önemli eseri Kapital Marks’ın diyalektiğini, doğa. Hegel’in ve insana ilişkin bütün olgular (Sermaye)’dir. diyalektiğinden düşünce etkilenmesine ya da ruhtan bağımsız olarak Hegel’den rağmen ona karşıt ayıran en önemli husus ele alınır. Maddenin var olmak için ruha görüşler geliştirmiştir. Hegel’in düşüncelerdeki Marks’ın hareket noktasının madde; gereksinmesi yoktur. değişmeler maddelerdeki değişmeleri yaratır, Hegel’inki ise geist (ide) olarak Evren hareket halinde maddedir. görüşüne karşı olarak maddelerdeki gelişmelerin adlandırdığı Bu madde çatışma veruhsal çelişmelerden düşüncelerdeki değişimleri yarattığı görüşünü geçerek varlıkları ortaya bir ilke olmasıdır. savunur. Bu anlamda Hegel’in diyalektik çıkarmaktadır. idealizminin yerine diyalektik materyalizm kuramını getirmiştir.

4) Varlığı Hem “MADDE”, Hem “İDEA” Olarak Kabul Edenler: Bazı filozoflar varlıkta hem maddesel, hem de tinsel (düşünsel) şeylerin olduğu görüşündedir. Bu düşünce idealizm ile materyalizmi sentezlemeyi denemiştir. Bu filozoflardan en önemlisi Descartes ve Spinoza’dır.

Düşünüyorum öyleyse varım. İnsanda Descartes, mükemmel bir varlık düşüncesi vardır. varlık. Monizm anlayışında önceve sonsuz (Tekçilik): Bu düşünceden; kendisi mükemmel Varlığın tek bir gerçeklikten 1 -) DESCARTES (1596 -1650) kendi varoluşunu kanıtlar. kanıtlamada bir varlık olan Tanrı’nın var Bu olması gerektiği oluştuğunu iddia eden görüştür. sonucunu çıkarır. Bu şekilde Tanrı’nın kullandığı metot kuşku (şüphe)dur. Descartes’e göre varlığın özünde iki Düalizm (İkicilik) : Varlık anlayışı olarak birbirine varoluşunu ispat eder. Sonlu ve sonsuz tözler vardır. cevher bulunmaktadır; madde ve şeyden ruh. Bu İnsan bütün bilgilerden ve dışında her indirgenemeyen iki varlık ilkesinin olduğunu kabul Sonsuz töz, Tanrı’dır. Tanrı’nın yaratılmış yaklaşım ikiolarak cevher saptamasında eden görüştür. Descartes, bir kuşku duyabilir. Fakat tek birfilozoftur. şeyden töz madde ve düalist ruh vardır. Ruhun Plüralizm (çokçuluk): Gerçekliğin açıklamasının niteliği düşünme, maddeninki ise yer kaplamadır. bulunduğu için düalizm (ikicilik) adını alır. kuşkulanmaz. Kuşku duymak bir tür ikiden çok ilkeyle mümkün Bu tözler sonludur ve varolabileceğini olmak için tek Diğer yaklaşımlar ise varlığın özünü düşünme faaliyetidir. ileri süren görüştür. Tanrı’ya ihtiyaç duyarlar. cevherle açıkladığından monizm (tekçilik) adını alır.

2) Spinoza (1632 -1677) Panteist bir filozoftur. Varlığı açıklarken çoklukları birliğe indirgeme çabasındadır. Bütünden başka Bu yönüyle monist bir nitelik taşır. hiçbir şey Spinoza, var oluşu Tanrı ile açıklar. Diğer bütünyoktur varlıklarve Tanrı’dan zorunlu bir düzenbütün içinde (doğa) doğmuşlardır. Ona göre var olmak için kendinden başka tek Tanrı’dır. hiçbir şeye ihtiyaç duymayan tek varlık Tanrı’dır.

5) Varlığı “FENOMEN” Olarak Kabul Edenler: EDMUND HUSSERL (1859 -1938)

(1859 -1938) Fenomen, algılanan ya da bilince görünen şey olup gözlemlenebilir olayyükleyerek ya da İnsan varlığa değerler olgudur. Fenomenoloji ise görüngü yaklaştığından onun özüne hiç bilim anlamına gelir. Görünenin kavranabileceğini yaklaşamamaktadır. Varlığın özü, yalnız görünenle ilgili doğru bilgiye ulaşmanın değerlerden arındırılmış salt varlıkla ilgili. Buna her türlü varlığınyolu kendisidir. Husserl ön kabulü bir kenara bırakıp zihinsel “Fenomen” adını vermiştir. bir deneyimle, görünenin doğru bilgisine Fenomen; insanın varlığa yüklediği ulaşılabileceğini bütün değerlerin arındırılmasından savunur. sonra arta kalan özüdür.

(1882 -1950) 20. yüzyılda Husserl’in Yeni Ontoloji adıyla yeni bir varlık felsefesi ortaya koymuştur. nesnel gerçeklere dayanmadan kurmak istediği fenomenolojik usçuluktan Ontolojiyi deneysel temellere kopmuş, insan ve tarihini anlamak için, insanın, dayandırmaya ve bilimsel bilgilerle bağdaştırmaya çalışmıştır. Buna göre ortaya koyduğu değerleri anlamaya çalışmıştır. varlık şeydir. amaçlayan Onun arkasında Realist en bir son metafiziği Hartmann, başka şey aramamak gerekir. 19 yy. bir idealizmini ve monizmini yadsımıştır. Eleştirel ontoloji anlayışı Ortaçağın bir doğaüstücülüğüne ve çeşitli geliştirmeye teizm çalışmıştır. Varlığı bilginin biçimlerine öncesine koyan ve çıkmıştır. bilgi teorisinin öncel karşı bir ontolojiye dayanması gerektiğini öne süren bir anlayıştır.

(1842 -1910) Pragmatizm (Faydacılık): O, empirizmi Fayda sağlayan bilgiyi olgusal meselelerde doğru“özellikle kabul eden öğretidir. en sağlamgöre, sonuçların deneyimin James’e insan dahi yaşamının bir seyrine göre değiştirilebilecek elverişli amacı vardır. Bütün öğretiler insan hipotezler gören” yaşamına bir katkıolarak yaptıkları, insanın felsefi konumoldukları diye tanımlar. amacına yardımcı zaman doğrudur. Var olan her şey “saf deneyim”dir. ” Varlık görüşünü bir tür radikal empirizm diye ifade eder.

(1859 -1952) Pragmatist filozof Dewey’e göre düşünce ve bilgi; Doğada bir gerçeklik vardır. çevreye Var uymayı, doğadan olan her şey değişir. yararlanmayı vekendisi mutluhem olmayı Değişmenin gerçek hemalettir. de evrenseldir. sağlayan bir Bir düşüncenin Bağımsız, kendiliğindenbağlıdır. var olan Yani doğruluğu; yararlılığına tözlerin var oluşundan uygulamada işe ölçüde söz yaradıkları edilemez. doğrudur.

Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk): Hayatın anlamı ve bireyin değerinin ne olduğunu anlamaya çalışan bir akımdır. Bireyin var oluşunu, özünden önceye alan bu öğretide insanın önce var olduğu daha sonra kendini tanımlayıp bilerek özünü oluşturduğunu dile getirir. En önemli temsilcileri: Kierkegaard, Niçe, Jean Paul Sartre’dır.

İnsan en yüce ahlâki varlık; karar vermek ise Herkes en önemli insani kendi varoluşunu gerçekleştirir. Kişietkinliktir. sadece kendine ve Tanrı’ya karşı sorumludur. Bu yüzden insanın yaşamı, yalnızlar arasında (1813 – 1855) Kierkegaard, Nietzche ile ve yalnızlık içinde geçer. İnsan, sorumluluklarından birlikteiçin varoluşçuluğun sayılır. kaçmak topluma yönelir. kurucularından Toplumda şeytanca bir şey, Nietzche, tanrı iken Kierkegaard, günahla ilgili bir tanımaz yan vardır. Toplumun doğasındaki Hıristiyanlık dinine biridir. bu kötülük, onun sıkıca bireyselbağlı varoluşu ve bireyi kaynaklanır. Bireyler, Ona yok göreetmesinden toplumda, bireysel varoluşu toplum ve içinde soyut birer engelleyen kötülük şeytanca bir yan vardır. olarak ve bulunurlar. Fakat insanlarboşluk korkuları kaygılarından kaçmak için topluma yönelirler. Halbuki toplum insanı yalnızca dıştan sarar.

(1905 -1980) Varoluş özden önce gelir. Bir şey ne ise odur. Herhangi bir gizeme sahip değildir. İnsan önceden belirlenmiş bir öze sahip değildir. O; özünü, bilincini kendini gerçekleştirip, varoluşunu şekillendirerek özünü oluşturacaktır. Ona göre, kişi kendi varoluşunu gerçekleştirmek için başka bir varlığa ihtiyacı yoktur.

Ne varlığa sevinirim, ne yokluğa yerinirim Aşkın ile avunurum, bana seni gerek seni

ŞİMDİ SINAV ZAMANI BAŞARILAR DİLERİM

bütün 1) Felsefe varlığı bir yönüyle değil ……………… olarak ele alır. 2) Varlığı, var olanları bir bütün olarak ele alıp inceleyen felsefe koluna ontoloji ……………. . (varlık bilim) denilir. 3) Aristoteles’in yazılarını düzenleyen öğrencileri, fizikle ilgili yazılardan sonra gelenlere metafizik …………………. . adını vermişlerdi. 4) Ontoloji Yunanca bir kavramdır. Bu kavramı felsefede ilk kullanan Wolff ………… ’tur.

5) Varlık yoktur, diyen görüşe ……. denir. (Nihilizm) 6) İnsanın Tanrı tarafından yaratılmasını masal olarak nitelendiren filozof ……’dir. (Nietzsche “Niçe”) 7) ……………’ya göre aldatıcı dünya varlıktan yoksundur. (Tao) 8) Varlıkların zihinden bağımsız olduklarını kabul eden görüş …… dir. (Realizm)

9) Var olan her şey tek bir gerçeklikten oluşmuştur, diyen görüş. (Monizm) 10) Evrenin yaratılması ve varlıkla ilgili kategorilerin ortaya çıkışında ikiden fazla belirleyici etken vardır, diyen görüş. (Plüralizm) 11) Ruh ve bedeni varlığın temeline yerleştiren Descartes’in benimsediği anlayışa ne denir? (Düalizm) 12) Empedokles toprak, su, ateş ve havayı varlığın temel ögeleri olarak belirtirken hangi akımı benimser? (Plüralizm) 13) Hangi akım birbirine indirgenemeyen iki varlık ilkesini benimser? (Düalizm)

14) Marks’ta varlığın tez, antitez ve sentez şeklindeki ilerleyişinin adı. (Diyalektik) 15) Varlığın atomlardan meydana geldiğini söyleyen filozof. (Demokritos) 16) Madde ve hareket şeklinde iki varlık kategorisinin olduğunu söyler. (Hobbes) 17) Tek gerçekliğin madde olduğunu savunan görüş. (Materyalizm)

Cevap şıklarının üzerine tıklayınız. 18) Platon’a göre, aşağıdaki varlıklardan hangisi görünüşler dünyasında yer alan varlıklardan biridir? A) Güzellik B) Cesaret C) İyilik D) Adalet E) İyi insan

19) Platon’a göre, asıl varlıklar hiç değişmeyen, oluş halinde bulunmayan, öncesiz ve sonrasız varlıklardır. Platon, tanımını verdiği bu varlığa ne ad vermektedir? A) İyi B) Akıl C) İdea D) Madde E) Fenomen

20) Aşağıdakilerden hangisi varlık felsefesinin sorduğu sorulardan birisi değildir? A) Gerçek var olan nedir? B) Varlığın ana maddesi (Arkhe’si) nedir? C) Varlık birlik midir, çokluk mudur? D) Vahiy mümkün müdür? E) Evrende nasıl bir düzen vardır?

21) “Varlık var mıdır, yok mudur? Bunu bilmenin benim için önemi yoktur. Bununla birlikte, varlık var diyorsam bu varlık, benim işime yarıyorsa bunlar doğrudur. ” diyen kişinin görüşü, varlık felsefesi ile ilgili aşağıdaki yaklaşımlardan hangisine uymaktadır? A) Kuşkuculuk B) Pragmatizm C) Empirizm D) Sezgicilik E) Fenomenoloji

22) Aşağıdaki filozoflardan hangisi varlık felsefesinde varlığın olup olmaması konusunda diğerlerinden ayrılır? A) Demokritos B) Platon C) Hegel D) Farabi E) Gorgias

İzlediğiniz İçin Sofrada değişir her şey, ekmek değişmez; Teşekkür Ederim. Ne kanun! Değişmez’e hasret çekmek değişmez. Necip Fazıl KISAKÜREK Faydalı olması ümidiyle…