Van ambitie naar checklist naar ambitie Moerdijkse Hoek

“Van ambitie naar checklist naar ambitie” Moerdijkse Hoek: vernieuwend duurzaam? • Bijdrage van Drs. J. Dagevos en • Prof. Dr. Th. Beckers (Telos)

Opzet • Vraagstelling, uitgangspunten, ambities • Waarmee rekening houden bij duurzame ontwikkeling? • Van ambitie naar checklist • De mogelijkheden van clustering • Van checklist naar ambitie: doorlichting van de vooronderzoeken • Het belang van het proces • Afsluitende conclusies • Discussiepunten

Vraagstelling en uitgangspunten Onderzoeksvraag • Wat betekent het concept ‘vernieuwend duurzaam bedrijventerrein Moerdijkse Hoek’ zowel op regionaal niveau als op het niveau van het bedrijventerrein zelf? Doelstelling • De ontwikkeling van een analytisch instrument, met behulp waarvan betrokken partijen de duurzame ontwikkeling van Moerdijkse Hoek kunnen beoordelen en verbeteren. • Het plaatsen van de ontwikkeling van het vernieuwend duurzaam bedrijventerrein Moerdijkse Hoek in een breder, samenhangend regionaal en beleidsmatig perspectief.

Bij het uitwerken van de vraagstelling rekening houden met: • strategische uitspraken in het Streekplan 2002 over zuinig ruimtegebruik; • het cumulatieve effect van andere majeure ruimtelijke ontwikkelingen in dezelfde regio; • het substitutie-effect door het verplaatsen van nietduurzame bedrijven elders in West-Brabant; • de sociale effecten in de directe omgeving van Moerdijkse Hoek; • de landschappelijke inpassing; • duurzame bedrijfsprocessen en symbiose; • procesarchitectuur; • parkmanagement.

Provincie heeft zeer hoog ambitieniveau • Moerdijkse Hoek moet nationaal voorbeeldproject zijn voor de toepassing van duurzaamheid in alle projectfasen: ontwerp, realisatie en exploitatie. • Ontwerpfase: huidige niveau van duurzaamheidmaatregelen = het startniveau. • Realisatiefase: toegelaten worden de beste bedrijven in hun branche wat betreft duurzaam produceren. • Exploitatiefase: toepassen van parkmanagement-concept, bedrijven werken samen aan een duurzame exploitatie van het industrieterrein en van hun bedrijfsprocessen.

Wat hebben wij gedaan? • Opstellen van een checklist ‘vernieuwend duurzaam’ op basis van literatuur • Workshops met stakeholders uit de regio en met experts ter toetsing en aanvulling van de checklist • Doorlichten van de verrichte onderzoeken op basis van de checklist • Literatuuronderzoek naar de (mogelijke) voordelen van samenbrengen van en segmentering van economische activiteit • Leren van het proces tot nu toe

Wat is van belang bij het nadenken over duurzame bedrijventerreinen? • • • Integraal begrip Normatief begrip Dynamisch begrip Strategische Opties: optimaliseren en transformeren Belang van het proces De schaalniveaus: bedrijf, terrein, regio

Van ambitie naar checklist Telos hanteert een aantal basisprincipes: • Afstemming op bestaande kwaliteiten en identiteiten van het gebied • Inpassing in de omgeving • Duurzaam bouwen • • Lagenbenadering Segmentering Parkmanagement Industriële symbiose • Duurzaam ondernemen

De mogelijkheden van clustering Clustering van bedrijven kan grote baten opleveren op sociaal, economisch en ecologisch terrein : • economisch vooral wanneer bedrijven uit verschillende sectoren worden samengebracht • sociaal maakt sectorale samenstelling niet zo uit dan is met name de totale werkgelegenheidsomvang van belang • ecologisch lijkt er meer milieuwinst te boeken bij een divers samengesteld bedrijventerrein: vooral ver(der)gaande reststoffenreductie

Van checklist naar ambitie: doorlichting van de vooronderzoeken Algemene opmerkingen • • begrip vernieuwend duurzaam niet altijd uitgewerkt partiële in plaats van integrale benadering belang van het proces onderbelicht niet duidelijk is welke bedrijven zich willen vestigen: nog geen trekker • substitutie-effecten niet zichtbaar gemaakt • cumulatieve effect van majeure ruimtelijke ontwikkelingen in relatie tot Moerdijkse Hoek niet zichtbaar

Specifieke opmerkingen • lagenbenadering slechts in aanzet toegepast • industriële symbiose nog niet ver genoeg uitgewerkt • afstemming met bestaande kwaliteit en identiteit van het gebied behoeft verdere uitwerking, in het bijzonder de sociale dimensie • veiligheid komt slechts in beperkte mate aan bod • duurzaam bouwen, duurzaam ondernemen en parkmanagement zijn nog niet voldoende uitgewerkt

Het belang van het proces Faalfactoren (literatuur) • Lange doorlooptijd, trage voortgang, ontbreken concrete resultaten • Ontbreken organisatiestructuur waarin verantwoordelijkheid voortgang en budget helder is gedefinieerd • Onduidelijkheid in communicatie en afspraken • Gebrek aan betrokkenheid, draagvlak en vertrouwen

Inrichting proces • Welke partijen spelen een rol? • Stel vast wat hun belangen zijn: maak onderscheid tussen vanzelfsprekendheden en intenties • Stel gezamenlijk vast wat hele belangrijke of noodzakelijke voorwaarden zijn: de zogenaamde randvoorwaarden • Stel vervolgens vast waar je het snel over eens bent en waar de meningen uiteenlopen • Formuleer gezamenlijke doelstellingen c. q. ambities

Eisen aan het proces • Werk integraal en interdisciplinair • Hou stakeholders betrokken van start tot finish (interactief) • Communicatie is cruciaal (breng partijen bij elkaar, overbrug cultuurverschillen, schep helderheid over einddoelen, traject en inbreng betrokken partijen) • Duidelijke verantwoordelijkheidsverdeling

Bovenregionale betekenis/impact • Bovenregionale betekenis is nog niet of nauwelijks uitgewerkt • Voor ministerie EZ is Moerdijkse Hoek een van de ruimtelijke prioriteiten (GEP) • Vestigingslocatie voor aan R’damse haven gerelateerde activiteiten • Brabant in trek voor logistieke bedrijven • Moerdijkse Hoek vervult rol als opvanglocatie voor bedrijven die elders niet meer op hun plek zitten

Afsluitende conclusies Provincie heeft uitdagende ambitie geformuleerd (uniek, innovatief, gericht op transities). Uitgaande van deze ambities moet vastgesteld worden dat: • de voorstudies nog onvoldoende invulling geven aan het begrip vernieuwend duurzaam • het proces behoeft duidelijk nieuwe impulsen • het zinvol is in plaats van een MER een duurzaamheideffectrapportage eventueel een duurzaamheidbalans voor West-Brabant te laten opstellen

Discussiepunten • Gaat het uiteindelijk om hectares of wordt vastgehouden aan de oorspronkelijke ambities? • Houden we vast aan de basisprincipes die ten grondslag liggen aan de checklist? Hoe belangrijk worden deze gevonden? • Van de drie kapitalen uit de Telos-driehoek komt met name het sociale kapitaal onvoldoende uit de verf. Houden we vast aan een brede integrale afweging (drie kapitalen) of versmallen we discussie tot een afweging tussen economie en milieu? • Zo ja, hoe wordt deze brede afweging geborgd in de vervolgstappen?

(Vervolg discussiepunten) • Kan het proces dusdanig worden heringericht dat draagvlak voor Moerdijkse Hoek vergroot kan worden? • Hoe moeten de cumulatieve effecten van de majeure ruimtelijke ingrepen in West-Brabant gewogen worden? Biedt compensatie soelaas? In welke vorm, in welke mate?