V Nieletni wobec prawa Opracowanie Janusz Korzeniowski nauczyciel

V. Nieletni wobec prawa Opracowanie: Janusz Korzeniowski nauczyciel konsultant ds. edukacji obywatelskiej w Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli

V. Nieletni wobec prawa Tematy lekcji; numery slajdów 1. Przemoc fizyczna i psychiczna wobec nieletnich; 3 -11 2. Blaski i cienie internetu; 12– 26 3. Odpowiedzialność prawna nieletnich; 27– 31 4. Prawa nieletnich wobec służb mundurowych; 32– 46 Bibliografia; 47 2

Temat 1: Przemoc fizyczna i psychiczna wobec nieletnich 3

Temat: Przemoc wobec nieletnich Formy przemocy Przemoc wobec dzieci to stosowanie kar cielesnych, zadawanie cierpień psychicznych i inne formy poniżania dziecka. To także niewywiązywanie się z opieki, które ma konsekwencje dla zdrowia fizycznego lub psychicznego dziecka. Przemocą jest także celowe zaniechanie działań, które mogłyby zapobiec krzywdziecka. Sprawcami przemocy często są bliskie dziecku osoby, także rodzice lub opiekunowie. Przemoc wobec dzieci nie jest ściśle powiązana ze statusem społecznym czy materialnym rodziny; może zdarzyć się w każdym środowisku. Przemoc wobec dzieci przybiera różne formy. Wszystkie one mogą być niszczące dla dziecka. Różne formy krzywdzenia dziecka często współwystępują ze sobą. 4

Temat: Przemoc wobec nieletnich Formy przemocy q Przemoc fizyczna to celowe uszkodzenie ciała, zadawanie bólu lub groźba uszkodzenia ciała. Skutkiem przemocy fizycznej mogą być złamania, siniaki, rany cięte, poparzenia, obrażenia wewnętrzne. q Przemocjonalna to powtarzające się poniżanie, upokarzanie i ośmieszanie dziecka, brak odpowiedniego wsparcia, uwagi i miłości. Wymagania i oczekiwania wobec dziecka, którym niej jest ono w stanie sprostać. 5

Temat: Przemoc wobec nieletnich Formy przemocy q Zaniedbywanie to niezaspokajanie podstawowych potrzeb materialnych i emocjonalnych dziecka przez rodzica lub opiekuna; niezapewnianie mu odpowiedniego jedzenia, ubrań, schronienia, opieki medycznej, bezpieczeństwa. q Przemoc seksualna to angażowanie dziecka w aktywność seksualną przez osobę dorosłą. Wykorzystywanie seksualne dzieci odnosi się do zachowań z kontaktem fizycznym (np. dotykanie dziecka, współżycie z dzieckiem) oraz do zachowań bez kontaktu fizycznego (np. pokazywanie dziecku materiałów pornograficznych, podglądanie, ekshibicjonizm). Przemoc ta może być jednorazowym incydentem lub powtarzać się przez dłuższy czas. 6

Temat: Przemoc wobec nieletnich Formy agresji i przemocy szkolnej Agresję najczęściej definiuje się jako świadome i zamierzone działanie, mające na celu wyrządzenie komuś szeroko rozumianej szkody. Mówiąc o agresji, mamy dodatkowo na myśli relację między osobami o zbliżonych możliwościach fizycznych i psychicznych. Agresja może prowadzić do przemocy – w pewnych warunkach incydenty agresji zmieniają się w trwały wzór regulowania relacji międzyludzkich za pomocą zachowań agresywnych (kto silniejszy, ten ma rację), a ten wzór z kolei szybko przeradza się w proces przemocy między konkretnymi grupami czy jednostkami. 7

Temat: Przemoc wobec nieletnich Formy agresji i przemocy szkolnej Przemoc jest procesem Najczęściej przyjmowanymi kryteriami pozwalającymi stwierdzić, że mamy do czynienia z przemocą, są: ünierównowaga sił pomiędzy sprawcą a ofiarą; üdługofalowy charakter zjawiska, w odróżnieniu od incydentalnego; ücykliczność zachowań – okresy nasilania się zachowań agresywnych pojawiają się na przemian z okresami względnego spokoju; üwystępowanie utrwalonych ról sprawcy, ofiary i świadka (w procesie przemocy – w odróżnieniu od agresji – osoby te nie zamieniają się między sobą rolami). 8

Temat: Przemoc wobec nieletnich Formy agresji i przemocy szkolnej Przewaga strony agresywnej nad ofiarą lub ofiarami, występująca w przypadku przemocy rówieśniczej, może mieć różny charakter i występuje jako: ü przewaga liczebna – np. kilkoro uczniów wyzywa i obraża kolegę lub koleżankę; ü przewaga fizyczna – np. silniejszy uczeń bije słabszego; ü przewaga psychiczna – np. różnice w możliwościach intelektualnych, interpersonalnych czy społecznych: dobra i popularna w klasie uczennica wyśmiewa nieśmiałą, słabo uczącą się koleżankę; ü przewaga o charakterze zaplecza – np. uczeń należący do negatywnej grupy nieformalnej podporządkowuje sobie kolegów z klasy i zmusza ich do niechcianych zachowań. 9

Temat: Przemoc wobec nieletnich Formy agresji i przemocy szkolnej Najczęściej spotykanymi formami agresji i przemocy szkolnej są: Fizyczna – bicie, kopanie, plucie, popychanie, szarpanie, wymuszanie pieniędzy, podstawianie nogi, zabieranie przedmiotów, niszczenie własności. Agresja i przemoc fizyczna mogą być stosowane bezpośrednio (gdy uczniowie sami są ich sprawcami) lub pośrednio (gdy nakłaniają do nich innych). Werbalna (słowna) – dokuczanie, przezywanie, wyśmiewanie, wyszydzanie, obrażanie, ośmieszanie, przeszkadzanie, grożenie, rozpowszechnianie plotek, pokazywanie nieprzyzwoitych gestów. Również ten rodzaj agresji i przemocy może występować w formie pośredniej, np. gdy uczniowie namawiają rówieśników do zrobienia komuś krzywdy, wyśmiewania lub wykluczenia z grupy. 10

Temat: Przemoc wobec nieletnich Formy agresji i przemocy szkolnej Relacyjna – agresja bez fizycznego kontaktu, polegająca na działaniach, które prowadzą do obniżenia czyjegoś statusu w grupie, wykluczenia z grupy, izolowania, pomijania, nieodzywania się. Cyfrowa, elektroniczna, cyberprzemoc – przemoc z użyciem nowych technologii, np. obraźliwe SMS-y czy e-maile, wpisy na portalach społecznościowych, umieszczanie w internecie zdjęć lub filmów ośmieszających ofiarę. Uczniowie mogą się stykać z różnorodnymi formami agresji elektronicznej, np. agresywnymi atakami na czacie lub w ramach grupy dyskusyjnej, regularnym elektronicznym przesyłaniem nieprzyjemnych wiadomości do ofiary, podszywaniem się pod ofiarę (kradzież tożsamości), upublicznianiem tajemnic, udostępnianiem prywatnych materiałów (zdjęć ofiary), śledzeniem i nękaniem. 11

Temat 2: Blaski i cienie internetu 12

Temat: Blaski i cienie internetu Korzyści i zagrożenia cywilizacji internetowej Korzyści: ü ułatwienie i usprawnienie pracy, nauki i innych dziedzin życia; ü wyszukiwanie na portalach, witrynach i wyszukiwarkach internetowych różnorodnych informacji potrzebnych do wykonywania pracy zawodowej, nauki, własnego rozwoju itp. (kompendium wiedzy), e-learning; ü doskonalenie umiejętności informatycznych i informacyjnych; ü wprowadzenie edukacji informatycznej i informacyjnej do szkół; ü funkcjonowanie form uczenia się na odległość (e-edukacja); ü korzystanie z różnorodnych mediów społecznościowych; ü wysyłanie i odbieranie poczty elektronicznej (e-mail); ü stworzenie nieograniczonych możliwości komunikowania się i nawiązywania nowych kontaktów; 13

Temat: Blaski i cienie internetu Korzyści i zagrożenia cywilizacji internetowej Korzyści cd. : ü pogłębianie umiejętności posługiwania się językami obcymi; ü słuchanie radia, muzyki; ü oglądanie telewizji, filmów; ü dostarczenie przeżyć estetycznych; ü pobudzenie aktywności twórczej – filmowej, muzycznej, pisarskiej; ü rozwijanie zainteresowań, pasji, inspirowanie marzeń; ü rozwijanie umiejętności twórczego myślenia; ü tworzenie prezentacji multimedialnych; ü dokonywanie zakupów, e-zakupy; ü prowadzenie operacji finansowych, bankowość elektroniczna; ü poszukiwanie pracy, e-praca; ü upowszechnianie sieciowego kodeksu dobrych obyczajów; netykiety. 14

Temat: Blaski i cienie internetu Korzyści i zagrożenia cywilizacji internetowej Zagrożenia: ü natłok informacji trudnych do zweryfikowania pod względem wiarygodności; ü otrzymywanie niepożądanych reklam i spamów; ü destrukcyjna działalność tzw. hakerów i hejterów; ü niezamierzone udostępnianie danych osobowych; ü konieczność instalowania programów antywirusowych; ü podatność na wpływ specjalistów od marketingu; ü pojawianie się form będących substytutami życia społecznego; ü rozpad tradycyjnych więzi społecznych; ü alienowanie jednostek ze społeczeństwa; ü narastanie u dzieci i młodzieży trudności w nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych w rzeczywistym świecie; 15

Temat: Blaski i cienie internetu Korzyści i zagrożenia cywilizacji internetowej Zagrożenia cd. : ü zmiany w osobowości młodych ludzi: nerwowość, nadpobudliwość, agresywność, dekoncentracja itp. ; ü zanik zdrowych form wypoczynku na rzecz poświęcania czasu wolnego grom komputerowym; ü utrata empatii, obniżenie poziomu wrażliwości i uczuciowości; ü spadek zainteresowania nauką szkolną; ü możliwość kontaktu ze szkodliwymi treściami; ü zagrożenie utraty zdrowia (słabnięcie wzroku, słuchu, wady postawy, otyłość); ü uzależnienie od korzystania z internetu; ü lęk przed „wypadnięciem z obiegu” – FOMO; ü cyberprzemoc. 16

Temat: Blaski i cienie internetu Zasady netykiety Netykieta to przyjęte i przestrzegane przez internautów zasady komunikowania się na portalach społecznościowych. TAK q Wyrażaj się jasno i precyzyjnie ü dbaj o staranny język – stosuj zasady ortograficzne i stylistyczne, ü pisz na temat, rzeczowo i konkretnie, ü nadawaj wiadomościom tytuł – łatwiej będzie je odnaleźć. q Szanuj innych ü staraj się wyrażać swoje opinie kulturalnie, ü cytując czyjeś słowa, pamiętaj o podaniu autora, ü pytaj o zgodę na umieszczenie na własnym profilu/blogu/stronie bezpośrednich linków lub zdjęć. 17

Temat: Blaski i cienie internetu Zasady netykiety q Bądź profesjonalny ü szanuj prywatność swoją i innych – chcąc upublicznić jakąś informację, przemyśl to i jeśli trzeba, zapytaj zgodę, ü dbaj o porządek na swoim profilu, blogu – usuwaj na przykład nieaktualne linki, dostosuj kolory i tekst tak, aby był łatwy w odbiorze, ü sprawdzaj źródła informacji, ü usuwaj z sieci swoje blogi/strony/konta, których nie używasz. q Bądź uprzejmy ü zachowuj się w sieci tak samo, jak w osobistym kontakcie, ü pamiętaj o przedstawieniu się i o formach grzecznościowych, ü uważaj na żarty – nie każdy ma podobne poczucie humoru, ü bądź pomocny. 18

Temat: Blaski i cienie internetu Zasady netykiety NIE q Wyrażaj się jasno i precyzyjnie • nie przesadzaj z emotikonami – używaj ich tylko w nieformalnych kontaktach. q Szanuj innych • nie obrażaj, • nie używaj wulgaryzmów, • nie trolluj, • nie spamuj, • nie kradnij czyjejś własności intelektualnej, • nie lajkuj stron/zdjęć/postów, które krzywdzą innych. 19

Temat: Blaski i cienie internetu Zasady netykiety q Bądź profesjonalny • nie plotkuj, • nie zaśmiecaj konta, bloga, maila drugiej osoby spamem, • nie flooduj, • nie rozpowszechniaj nieprawdziwych informacji, • nie pozostawiaj swoich starych blogów, stron i kont – nie zaśmiecaj sieci. q Bądź uprzejmy • unikaj ironii, • nie używaj wielkich liter w dyskusji – jest to traktowane jako krzyk, • nie krytykuj i nie wyśmiewaj osób, które słabiej radzą sobie w sieci. 20

Temat: Blaski i cienie internetu Formy przemocy w cyberprzestrzeni Cyberprzemoc (cyberbullying) to rodzaj wrogiego działania realizowanego z intencją wyrządzenia krzywdy drugiej osobie, w sposób powtarzalny, z wykorzystaniem narzędzi elektronicznych. Sytuacji prześladowania towarzyszy znaczna nierównowaga sił pomiędzy sprawcą a ofiarą. 21

Temat: Blaski i cienie internetu Formy przemocy w cyberprzestrzeni Typowe formy cyberprzemocy zgłaszane przez młodzież to: ü negatywne komentarze pod zdjęciami; ü zamieszczanie obraźliwych postów na czyimś profilu; ü wykorzystywanie cudzych zdjęć i filmów do ośmieszania lub poniżania ich autora; ü rozpowszechnianie kompromitujących treści; ü nękanie, prześladowanie; ü włamanie na konto i podszywanie się pod kogoś w celu zamieszczania w jego imieniu obraźliwych postów i zdjęć na profilach innych użytkowników; ü wykluczanie ze społeczności internetowej. 22

Temat: Blaski i cienie internetu Formy przemocy w cyberprzestrzeni Przemoc, której nastolatki doświadczają w internecie, jest w dużej mierze przedłużeniem konfliktów przeniesionych ze środowiska rówieśniczego, mających miejsce w szkole lub klasie. Jednak w odróżnieniu od tradycyjnej przemocy rówieśniczej cyberprzemoc może mieć poważniejsze konsekwencje dla ofiary z uwagi na znacznie bardziej ograniczoną możliwość obrony. Cyberprzemoc charakteryzuje wysoki poziom anonimowości sprawcy, stałe narażenie ofiar na atak, a także niski poziom kontroli tego rodzaju agresywnych zachowań przez dorosłych. W przeciwieństwie do przemocy w świecie realnym akty cyberprzemocy mogą być rejestrowane, utrwalane i dystrybuowane do szerszej publiczności, przez co skutki takiej agresji są mocniej i dłużej odczuwane przez ofiary. 23

Temat: Blaski i cienie internetu Przeciwdziałanie przemocy w internecie Rady dla doświadczających cyberprzemocy: ü nie utrzymuj kontaktu ze sprawcą, nie odpowiadaj na e-maile, telefony itp. , ü nie kasuj dowodów: e-maili, SMS-ów, MMS-ów, zdjęć, filmów i przedstaw je swojemu nauczycielowi, ü zastanów się nad zmianą swoich danych kontaktowych w komunikatorach, zmianą adresu e-mail, numeru telefonu komórkowego itp. , ü zmień ustawienia komunikatora tak, żeby nikt spoza listy kontaktów nie mógł się z Tobą kontaktować. 24

Temat: Blaski i cienie internetu Przeciwdziałanie przemocy w internecie Zgłaszanie aktów agresji elektronicznej i cyberprzemocy Większość serwisów społecznościowych posiada zapisy w regulaminach dotyczące cyberprzemocy. Przemocowe zachowania, takie jak dręczenie, nękanie, prześladowanie, podszywanie się pod inne osoby i kradzież tożsamości, są zabronione i mogą być zablokowane przez dostawcę usługi. Osoba poszkodowana lub świadek przemocy może zgłosić do administratora serwisu naruszenie regulaminu i zażądać interwencji – zablokowania konta agresora, usunięcie szkodliwych treści. Należy pamiętać, aby zgłaszając naruszenie, powołać się na odpowiedni przepis regulaminu danego serwisu oraz dołączyć dowody cyberprzemocy. 25

Temat: Blaski i cienie internetu Przeciwdziałanie przemocy w internecie Poważne przypadki cyberprzemocy będące naruszeniem prawa (np. groźby karalne, propozycje seksualne, publikowanie nielegalnych treści itp. ) powinny zostać zgłoszone na policję lub do prokuratury. 26

Temat 3: Odpowiedzialność prawna nieletnich 27

Temat: Odpowiedzialność prawna nieletnich Formy odpowiedzialności prawnej nieletnich Wobec nieletnich sąd rodzinny może: ü udzielić upomnienia, ü zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia, ü ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna, 28

Temat: Odpowiedzialność prawna nieletnich Formy odpowiedzialności prawnej nieletnich Pojęcie nieletni w Ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich, w zależności od rodzaju prowadzonego postępowania i wieku osób, wobec których stosowane mogą być poszczególne postępowania, oznacza: 1) w zakresie postępowania dotyczącego zapobiegania i zwalczania demoralizacji nieletnim jest osoba, która nie ukończyła 18 roku życia, 2) w zakresie postępowania w sprawach o czyny karalne nieletnim jest osoba, która dopuściła się czynu karalnego po ukończeniu 13 roku życia, a przed ukończeniem lat 17, 3) trzecie znaczenie nieletniości przewidziane w ustawie jest związane wyłącznie z postępowaniem wykonawczym – w zakresie wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych za nieletniego uważana jest osoba, względem której zostały orzeczone takie środki, nie dłużej jednak niż do ukończenia lat 21. 29

Temat: Odpowiedzialność prawna nieletnich Formy odpowiedzialności prawnej nieletnich Wobec nieletnich sąd rodzinny może cd. : ü ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego, ü zastosować nadzór kuratora, ü skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją, ü orzec zakaz prowadzenia pojazdów, 30

Temat: Odpowiedzialność prawna nieletnich Formy odpowiedzialności prawnej nieletnich Wobec nieletnich sąd rodzinny może cd. : ü orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego, ü orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w młodzieżowym ośrodku socjoterapii, ü orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym, ü zastosować inne środki m. in. przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Wymienione wyżej środki wychowawcze mogą być zastosowane zarówno wobec nieletnich, którzy przejawiają cechy demoralizacji, jak i tych nieletnich, którzy dopuścili się czynu karalnego. Ponadto, mogą być stosowane łącznie. 31

Temat 4: Prawa nieletnich wobec służb mundurowych 32

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia policjantów wobec nieletnich Uzasadnione popełnienie czynu karalnego Zatrzymanie nieletniego może nastąpić tylko w określonych przypadkach. Pierwszym z warunków jest uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu karalnego. Takim czynem jest przestępstwo lub przestępstwo skarbowe oraz niektóre z wykroczeń, które wymienia ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Zatrzymanie dotyczy więc nieletniego, który m. in. zakłóca spokój lub porządek publiczny (w tym spoczynek nocny), niszczy znaki, rzuca przedmiotami w pojazd mechaniczny, prowadzi samochód lub inny pojazd po spożyciu alkoholu lub narkotyków, jest sprawcą drobnych kradzieży i zniszczeń cudzych rzeczy, uszkadza urządzenia użyteczności publicznej. W postępowaniu o czyny karalne nieletnim jest osoba, która dopuściła się takiego czynu po osiągnięciu lat 13, ale przed ukończeniem lat 17. 33

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia policjantów wobec nieletnich Okoliczności świadczące o demoralizacji Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego, Policji lub innego właściwego organu. 34

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia policjantów wobec nieletnich Jeżeli jest to konieczne ze względu na okoliczności sprawy, Policja może ZATRZYMAĆ, a następnie umieścić w policyjnej izbie dziecka nieletniego, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił czyn karalny, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów tego czynu, albo gdy nie można ustalić tożsamości nieletniego. Uprawnienia Policji do zatrzymania nieletniego przysługują także Straży Granicznej. 35

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia policjantów wobec nieletnich Obowiązki policjanta w związku z zatrzymaniem nieletniego Niezwłocznie po zatrzymaniu nieletniego policjant jest zobowiązany do: 1) natychmiastowego poinformowania nieletniego o przyczynach zatrzymania; 2) poinformowania o przysługujących nieletniemu prawach; 3) niezwłocznego przesłuchania nieletniego; 4) sporządzenia protokołu – zawierającego w szczególności określenie miejsca, daty, godziny i przyczyny zatrzymania; 5) niezwłocznego zawiadomienia rodziców albo opiekuna nieletniego o zatrzymaniu; 6) niezwłocznego, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin od chwili zatrzymania, zawiadomienia właściwego sądu rodzinnego o zatrzymaniu. 36

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia policjantów wobec nieletnich Prawa nieletniego związane z jego zatrzymaniem W związku z zatrzymaniem nieletniemu przysługują uprawnienia: 1) uzyskania informacji o przyczynie zatrzymania; 2) umożliwienie nawiązania kontaktu z rodzicem albo opiekunem lub z adwokatem; 3) prawo do odmowy składania wyjaśnień albo odpowiedzi na poszczególne pytania; 4) złożenia zażalenia na czynności naruszające jego prawa. Ponadto zatrzymany nieletni powinien być pouczony o możliwości zawiadomienia o jego zatrzymaniu, na jego wniosek, pracodawcy lub szkoły. 37

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia policjantów wobec nieletnich Sprawdzanie dokumentów Młodzież przy kontakcie z policją ma takie same prawa jak dorosły. Nie można więc legitymować nieletniego tylko ze względu na jego młody wiek - nawet jeżeli w okolicy jest duża przestępczość wśród nieletnich. Młody człowiek, tak samo jak dorosły, może i powinien zażądać od policjanta podania powodu legitymowania (podstawy prawnej i przyczyny) oraz stopnia, imienia i nazwiska. Jeśli policjant jest nieumundurowany – powinien także zażądać pokazania legitymacji służbowej (w sposób umożliwiający odczytanie tych danych). 38

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia policjantów wobec nieletnich Sprawdzanie dokumentów cd. Policjant może wylegitymować dziecko/nastolatka, gdy podejrzewa je/jego o popełnienie przestępstwa lub ktoś wskazał je jako sprawcę; gdy szuka w danej miejscowości uciekiniera z domu, zaginionej osoby albo świadka przestępstwa; jeżeli podejrzewa, że np. laptop, komórka, rower, mogą być kradzione (wystarczy informacja, że do takiej kradzieży doszło w najbliższej okolicy). Tutaj może też poprosić dziecko o podanie numeru fabrycznego tych przedmiotów; podczas meczu piłkarskiego – aby stwierdzić, czy nie jest objęty tzw. zakazem stadionowym. Dokumentem potwierdzającym tożsamość niepełnoletniego jest legitymacja szkolna (może też być paszport lub dowód osobisty). Jeżeli nie ma on przy sobie żadnego dokumentu, policjantowi powinien wystarczyć telefoniczny lub osobisty kontakt z rodzicami lub opiekunami. 39

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia policjantów wobec nieletnich Kontrola toreb, plecaków i kieszeni Policja ma prawo je sprawdzić tylko wtedy, gdy przypuszcza, że nastolatek może mieć tam niebezpieczne narzędzie (np. nóż) lub narkotyki. Uwaga! Na dworcu, lotnisku, stadionie czy w środkach komunikacji policja ma zawsze prawo zajrzeć do bagażu! 40

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia służb porządkowych Nie tylko policja Straż miejska na ulicach, selekcjonerzy w klubach, porządkowi na stadionach, ochroniarze w centrach handlowych. . . Czasami mamy wrażenie, że zewsząd otaczają nas funkcjonariusze różnych służb, którzy, w obronie porządku i bezpieczeństwa publicznego, co rusz ograniczają naszą wolność. Jakie są ich prawa i kiedy musimy się im podporządkować? Straż gminna/miejska Jej głównym zadaniem jest ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych. Powinna współdziałać z organizatorami i innymi służbami (np. policjanci, strażacy) podczas zgromadzeń i imprez. Strażnik zawsze ma obowiązek przedstawić się, podać zajmowane stanowisko, wyjaśnić przyczynę kontroli, a na żądanie kontrolowanego okazać legitymację służbową i upoważnienie. 41

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia służb porządkowych Straż graniczna (np. w przypadku, gdy zejdziemy ze szlaku turystycznego lub biwakujemy „na dziko” w rejonie przygranicznym) i straż leśna (np. gdy rozpalimy ognisko lub wjedziemy do lasu samochodem terenowym) może nas wylegitymować, „wlepić” nam mandat i nakazać opuszczenie miejsca, w którym się „nielegalnie” znajdujemy. 42

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia służb porządkowych Ochroniarz i porządkowy Pracownicy ochrony mają zapewnić bezpieczeństwo wskazanej osoby czy obiektu (zapobiegać kradzieżom czy demolowaniu). Służby porządkowe strzegą bezpieczeństwa podczas wydarzeń publicznych dla dużej liczby widzów, takich jak: koncerty, mecze, zawody sportowe, pielgrzymki. Jak to wygląda w praktyce? Zakaz wstępu na imprezę. Porządkowi mogą nie wpuścić osób, które nie mają lub nie okażą karty wstępu, biletu itp. , a także kiedy odmówią poddania się kontroli. Oczywiście nie powinni wpuścić też osób, wobec których sąd orzekł zakaz wstępu (tzw. zakaz stadionowy). 43

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia służb porządkowych Nakaz opuszczenia obszaru lub obiektu. Pracownik ochrony może wydać takie polecenie tylko wówczas, gdy nie mamy uprawnienia do przebywania w danym pomieszczeniu lub zakłócamy porządek (np. przynosimy na dyskotekę alkohol). Uwaga! Jeżeli nie podporządkujemy się jego poleceniom, pracownik ochrony może wezwać policję. Wylegitymowanie. Ochroniarz ma do tego prawo, jeśli podejrzewa, że próbujemy wnieść na imprezę broń, niebezpieczny przedmiot, alkohol lub środek działający podobnie (narkotyk). Wnoszenie takich rzeczy jest wykroczeniem, za które sąd może nas ukarać grzywną do 5000 zł i zakazem wstępu na imprezy. Ważne! Tylko pracownik z licencją agenta ochrony może użyć siły wobec osób zakłócających porządek i niestosujących się do poleceń – ale tylko w przypadkach zagrożenia osoby lub mienia oraz w samoobronie, jeśli zostanie zaatakowany. 44

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia służb porządkowych Autobus, tramwaj, pociąg Okazania od pasażera dokumentu potwierdzającego tożsamość może żądać przedstawiciel przewoźnika (np. konduktor lub kierowca autobusu), jeśli podróżny nie zapłacił należności za przejazd (także w części) lub nie udokumentował prawa do zniżki. W razie odmowy zapłacenia i nie okazania dokumentu przewoźnik może zwrócić się do policjanta lub innych służb, np. strażnika miejskiego, o ustalenie tożsamości. Może też zatrzymać pasażera, jeżeli podejrzewa, że jego bilet lub dokument potwierdzający tożsamość są podrobione. Jeżeli nie mamy dokumentu potwierdzającego naszą tożsamość, do ustalenia naszych danych powinno wystarczyć telefoniczne lub osobiste skontaktowanie się z osobami mogącymi je potwierdzić. Uwaga! Jeżeli gapowicz spróbuje użyć siły, aby wyrwać się lub uciec kontrolerowi, ten drugi może użyć siły, aby powstrzymać uciekiniera. 45

Prawa nieletnich wobec służb mundurowych Uprawnienia służb porządkowych Środki przymusu mogą zastosować również kapitanowie samolotów i statków. Jeśli nasze zachowanie zagraża bezpieczeństwu samolotu lub statku, lotu lub rejsu, ludzi i mienia, to możemy nawet zostać zatrzymani w osobnym pomieszczeniu aż do czasu przybycia właściwych organów. 46

Bibliografia Borkowska A. , Witkowska M. : Media społecznościowe w szkole, Warszawa 2017. Klimaszewski S. : Wybrane elementy postępowania w sprawach nieletnich, Legionowo 2014. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. http: //www. infor. pl/prawo/dziecko-i-prawo/nieletni-i-prawo/255949, Kiedynieletni-trafia-do-policyjnej-izby-dziecka. html 47