Uycie siy w prawie midzynarodowym Historia Do 1919

Użycie siły w prawie międzynarodowym

Historia � Do 1919 r. użycie siły zbrojnej mieściło się w kompetencjach suwerennych państwa ius ad bellum � 1907 Konwencja Drago- Porteraograniczenie użycia siły w celu ściągania długów � Pakt Ligi Narodów- konieczność wyczerpania procedury załatwiania sporów � Pakt Brianda- Kelloga 1928 - wyrzeczenie odwołania do wojny we wzajemnych stosunkach

Karta Narodów Zjednoczonych � Art. 2 pkt 4 KNZ „Wszyscy członkowie powstrzymają się w swych wzajemnych stosunkach od stosowania groźby lub użycia siły przeciwko całości terytorialnej lub niepodległości któregokolwiek państwa bądź w jakikolwiek sposób niezgodny z celami Narodów Zjednoczonych” � dwie interpretacje: � użycie siły nielegalne za wyjątkiem sytuacji wyraźnie wskazanych w KNZ � nielegalne jedynie użycie siły niezgodne z celami i zasadami KNZ

Zakres zakazu użycia siły � użycie siły i groźba użycia siły � siła zbrojna � przymus ekonomiczny w zakresie zakazu interwencji � „przeciwko integralności terytorialnej i niezależności politycznej” sprawa cieśniny Korfu � sprawa Nikaragui- uzbrajanie i szkolenie contras- w zakresie, finansowanie- nie

Wyjątki od zakazu użycia siły �wprost wskazane w KNZ: �prawo do samoobrony art. 51 KNZ �akcja przymusowa RB art. 39 i nast. KNZ

Prawo do samoobrony � charakter czasowy, subsydiarny, kontrolowany � do czasu podjęcia przez RB środków koniecznych dla utrzymania pokoju � „przyrodzone, naturalne prawo do samoobrony” � kryteria legalności : sprawa statku Caroline: � konieczność środka � proporcjonalność środka � charakter zwyczajowy

Czasowy zakres prawa do samoobrony � dopuszczalna jest samoobrona bezpośrednio po ataku � samoobrona kolektywna � samoobrona prewencyjna

Samoobrona zbiorowa � układy w sprawie samoobrony- warunki legalności: zgoda państwa wyrażona swobodnie, traktowanie napaści zbrojnej przeciwko jednemu/ części państw jako ataku przeciwko wszystki � obrona na prośbę ofiary napaści zbrojnej: � żądanie pomocy pochodzące od prawowitego rządu � uprzedni zbrojny atak

Akcja przymusowa Rady Bezpieczeństwa system bezpieczeństwa zbiorowego � główna/ pierwotna odpowiedzialność RB ONZ � jeśli RB stwierdzi: naruszenie pokoju, zagrożenie pokoju lub akt agresji może podjąć decyzję o zastosowaniu siły ( sankcje wojskowe) � Art. 41 środki nie wymagające użycia siły zbrojnej � całkowite lub częściowe zerwanie stosunków gospodarczych oraz komunikacji: kolejowej, morskiej, lotniczej, pocztowej, telegraficznej, radiowej i innej, jak również zerwanie stosunków dyplomatycznych. Przykłady: zamrożenie kont, embargo, powoływanie Trybunałów ad hoc � Art. 42 środki zbrojne obejmujące: demonstrację, blokadę i inne operacje sił zbrojnych, powietrznych, morskich lub lądowych członków Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Gałęzie prawa międzynarodowego regulujące użycie siły � ius ad bellum � ius in bello- Międzynarodowe Prawo Humanitarne, (prawo międzynarodowe konfliktów zbrojnych) � Międzynarodowe Prawo Praw Człowieka ( powszechne i regionalne) � Międzynarodowe Prawo Karne � Problem kolizji pomiędzy porządkami prawnymi- przykład prawa do życia

Przykład kolizji – regulacja prawa do życia � art. 6 MPPOi. P ust 1 � Art. 2 EKPC � Zasady MPH regulujące użycie siły � Fragmentacja prawa międzynarodowego i brak hierarchii – opinia doradcza w sprawie legalności użycia lub grożenia użyciem bronią nuklearną

Prawo do życia w MPPOi. P art. 6 MPPOi. P ust 1 Każda istota ludzka ma przyrodzone prawo do życia. Prawo to powinno być chronione przez ustawę. Nikt nie może być samowolnie pozbawiony życia „Every human being has the inherent right to life. This right shall be protected by law. No one shall be arbitrarily deprived of his life. ”

Prawo do życia w EKPC Prawo do życia 1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę. 2. Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem, jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnego koniecznego użycia siły: a) w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą; b) w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z prawem; c) w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania.

Prawo do życia w EKPC Art. 15 ust. 2 EKPC Na podstawie powyższego przepisu nie można uchylić zobowiązań wynikających z artykułu 2, z wyjątkiem przypadków śmierci będących wynikiem zgodnych z prawem działań wojennych oraz zobowiązań zawartych w artykułach 3, 4 (ustęp 1) i 7.

Zasady międzynarodowego prawa humanitarnego � � � � � zasada rozróżniania osoby cywilne/ kombatanci, obiekty cywilne/obiekty wojskowe zakaz ataków przeciwko osobom cywilnym oraz ataków bez rozróżnienia zasada humanitaryzmu brak nieograniczonej swobody metod i środków prowadzenia działań zbrojnych, zakazy używania broni powodujących nadmierne cierpienie zasada konieczności wojskowej Konkretne wyjątki od zakazów wskazane w KG, np. wykorzystanie inwentarza formacji sanitarnych przez siły wojskowe poza przypadkami „nagłej konieczności wojskowej” art. 33 I KG zasada proporcjonalności „szkody o charakterze cywilnym” v. „oczekiwana bezpośrednia i konkretna korzyść wojskowa” nadmierność cywile jako szkody uboczne ( collateral damages)

Kwalifikacja sytuacji konfliktu zbrojnego Konflikt niemiędzynarodowy II PD do Konwencji Genewskich odpowiedzialne dowództwo kontrola nad częścią terytorium Możliwość przeprowadzania ciągłych i spójnych operacji wojskowych możliwość stosowania protokołu Konflikt niemiędzynarodowy Art. 3 wspólny KG Konflikt międzynarodowy Konflikt „umiędzynarodowiony”, kryterium ogólnej kontroli Tadić intensywność konfliktu, poziom organizacji grup zbrojnych „pierwszy strzał” pomiędzy państwami brak konfliktu zbrojnego/ „napięcia i niepokoje”

Kwalifikacja statusu jednostki � konflikty międzynarodowe: � zasada rozróżnienia: kombatant/osoba cywilna � cywile stała ochrona przed atakiem/ czasowa podatność na atak ( bezpośredni udział w działaniach zbrojnych) � kombatanci: stała podatność na atak/ czasowa ochrona przed atakiem (ranni, złożenie broni, hors de combat ), dodatkowo: prawo do statusu jeńca, niemożliwość bycia sądzonym za zgodne z prawem działania zbrojne

� � � konflikty niemiędzynarodowe: brak statusu kombatanta kryterium bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych Art. 51 ust 3 PD I, Wskazówki Interpetacyjne dot. pojęcia bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych- charakter niewiążący członkostwo niepaństwowych grup zbrojnych- niesformalizowane „rozłamowe siły zbrojne”, „inne zorganizowane uzbrojone grupy” status bojownika, kryterium stałej funkcji bojowej- brak umocowania traktatowego Kryterium bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych czasowe: „przez czas trwania takiego udziału” – koncepcja drzwi obrotowych ( evolving door) dotkliwość szkody ( obiektywnie wysoki poziom prawdopodobieństwa bezpośredni związek przyczynowy powiązanie działania ze stroną konfliktu krytyka: deetyzacja konfliktów, brak zachęt dla członków sił zbrojnych dla odróżniania się od osób cywilnych problem unlawful combatants- odmowa członkom sił zbrojnych jakiejkolwiek ochrony

Sytuacje kolizyjne � inne standardy ochrony � zastosowanie praw człowieka w konfliktach zbrojnych: reguła lex specialis � kwalifikacja konfliktu/ przypisanie odpowiedzialności państwu sprawa Tadića i militarnych i paramilitarnych aktywności w Nikaragui � kwestia ekstraterytorialnego stosowania EKPC