Uvod u pravo Europske unije Prof dr Mensur

Uvod u pravo Europske unije Prof. dr. Mensur Kustura 2017.

UVOD • Današnje predavanje razmatra aspekt europskog prava odnosno prava europske unije. Sam pojam eu prava povezan je sa potrebom da se objasni međunarodno pravo, a označava pravnu povezanost država članica, njenih subjekata i trećih lica, praćen nizom pravnih normi. • Nailazimo na tri vrste izvora eu prava: primarni izvori prava, sekundarni izvori prava i odnos između primarnih i sekundarnih prava.

UVOD • • Predavanje se sastoji od tri dijela: 1. uvod u pravo EU 2. pojam prava EU 3. izvori prava EU

1. Uvod u pravo EU • Pravo Evropske unije bi se može definisati kao pravo koje reguliše uzajamna prava i obaveze između Unije i njenih subjekata, međusobne odnose država članica, odnose između država članica i privatnih lica, i međusobne odnose privatnih lica. • U definisanju pojma prava Unije radi se o sistemu pravnih normi kojima se regulišu oblasti čije uređenje su države članice prenijele u nadležnost Unije i njenih institucija.

2. Pojam prava EU • Tradicionalistički pristup definiranju prava ističe njegovu povezanost sa kulturom određenog društva odnosno države u okviru čijeg teritorija ostvaruje svoju funkciju i ulogu regilatora. • Funkcija prava se sastoji u osiguranju ispravnog funkcioniranja pravne države, kako bi se osigurala sigurnost svih njenih subjekata.

2. Pojam prava EU • Ovakvo poimanje prava, ostavlja prostora za razmišljanje o pravu Europske unije, jer kao takva ona nije država stoga se u pitanje dovodi i postojanje europskog prava. • Ovakvo shvaćanje dovelo je do redefiniranja tradicionalnog viđenja prava i to iz potrebe za objašnjenjem međunarodnog prava.

2. Pojam prava EU • Pojam prava EU koje se prvobitno razvijalo unutar Europske zajednice za uhalj i čelik, Europske ekonomske zajednice i Europske zajednice za atomsku energiju, dugo vremena je nazivano pravo Europskih zajednica. • No nakon stupanja na snagu Ugovora iz Mastrichta, 1993. godine kojim je osnovana Europska unija, ono dobiva naziv pravo Europske unije.

2. Pojam prava EU • Prema tome pravo Europske unije možemo definirati kao pravo koje regulira međusobna prava i obveze između Europske unije i njenih subjekata, međusobne odnose država članica, država članica i trećih lica. • Pravo EU sadrži čitav niz pravnih normi koje su drave članice prenjele u nadležnost Europske unije.

3. Izvori prava EU • Izvori prava Evropske unije: • Primarne izvore stvaraju države članice EU i sama Evropska Unija. U odnosu na sekundarne izvore primarno pravo EU ima prednost • Primarne izvore prava čine: • Osnivački ugovori, kojima su uređena osnovna pitanja nastanka i rada Unije, i u tom smislu, uspostavljen je specifičan ustavni okvir njihovog postojanja. Oni predstavljaju najvažnije izvore prava Unije, i to:

3. Izvori prava EU • Prvo, u njima je predviđena organizacija, status i uzajamni odnosi glavnih aktera prava Unije, odnosno između država članica, institucija Unije, fizičkih i pravnih lica iz država članica, • Drugo, ugovorima se određuje oblast djelovanja Unije, odnosno područje njenog djelovanja.

3. Izvori prava EU • Treći razlog sastoji se u tome da su Osnivačkim ugovorima definisani instrumenti na osnovu kojih djeluje Unija. • Međunarodni sporazumi Evropske unije, se pojavljuju kao drugi primarni izvor prava Unije koje EU sklapa sa trećim državama i međunarodnim organizacijama. Prema predmetu i stepenu preuzetih prava i obaveza, ovi sporazumi mogu biti različiti, od trgovinskih, sporazuma o pridruživanju, pa do sporazuma o punopravnom članstvu.

3. Izvori prava EU • Opšta pravna načela su apstrktna pravila koja donosi Sud pravde Evropske unije i kojima je dodjeljena veća pravna snaga o sekundarnih izvora prava Unije. To su nepisani zakoni koji upućuju da se Unija zasniva na vladavini prava. • Ova načela se svrstavaju u kategorije prirodnog prava jer predstavljaju elementarne norme i vrijednosti na kojima treba da se zasniva.

3. Izvori prava EU • U pravnom poretku Unije do sada je identifikovan veći broj opštih pravnih načela: zaštita ljudskih prava i osnovnih sloboda, institucionalni balans, pravna sigurnost, Unija zasnovana na vladavini prava i zaštita legitimnih očekivanja, koja, pored ostalog inkludiraju zabranu retrokativne primjene promisa, zabranu diskriminacije etc.

3. Izvori prava EU • Sekundarni izvori prava Evropske unije su zakonski propisi koje su razvile institucije Unije u okviru ovlaštenja koja su im povjerena Osnivačkim ugovorima. • Sa sekundarnim pravnim aktima institucije izvode nadležnost Unije, konkretizuju primarno pravo Unije, i dalje razvijaju njen pravni poredak.

3. Izvori prava EU • Sekundarno pravo ohuhvata sve zakonodavne akte koji se donose od strane Evropskog parlamenta i Vijeća, Evropskog parlamenta ili Vijeća, potom Evropske komisije kada Vijeće na nju prenese delegirajuće ovlasti na osnovu kojih Komisija donosi akte koji postaju obavezujući zatim.

ZAKLJUČAK • Evropska unija ima vlastiti pravni poredak koji je odvojen od međunarodnog prava i čini sastavni dio pravnih sistema država članica. Pravni sistem Unije, zasniva se na posebnim izvorima prava. Budući da se ti izvori razlikuju, bilo je potrebno da se među njima uspostavi hijerarhija. Ova hijerarhija je karakteristika odnosa između primarnih i sekundarnih izvora Prava Evropske unije.

ZAKLJUČAK • Osnivački ugovori koji zajedno sa općim pravnim načelima i međunarodnim sporazumima Unije predstavljaju primarno zakonodavstvo na samom su vrhu hijerarhije pravnog poretka Unije. Ovni ugovori uživaju najviši stepen u hijerarhiji. • Isto tako Ugovor iz Lisabona je uspostavio hijerarhiju unutar sekundarnog prava. Ovaj ugovor pravi jasnu razliku između zakonodavnih, delegirajućih i implementirajućih akata.

ZAKLJUČAK • Zakonodavni akti su akti zakonske snage koji se donose u okviru redovne ili posebne zakonodavne procedure. Delegirajući akti su po svojoj formi nezakonodavni akti i imaju širok spektar kojima se nadopunjavaju određeni manje važni dijelovi zakonodavnih akata.