UTICAJ BUKE I MIKROKLIMATSKIH USLOVA RADA NA ZDRAVSTVENU

UTICAJ BUKE I MIKROKLIMATSKIH USLOVA RADA NA ZDRAVSTVENU SPOSOBNOST ZAPOSLENIH U HIDROELEKTRANAMA Autori: Mijanović Ratko, mr. Pješčić Svetlana, Mitrović Dragan

Obnovljivi izvori energije: -Hidroelektrane, -Geotermalna energija, -Biomasa, -Solarna energija, -Energija vjetra -Energija plime i osjeke

Hidroelektrane su energetska postrojenja u kojima se potencijalna energija vode preko turbina prvo pretvara u mehaničku, a potom u električnu energiju u generatoru. Slika 1. Hidroelektrana u presjeku: А-akumulacija, B-zgrada, C turbina, D-generator, Е-ulaz vode , F- cijev za vodu , G - visokonaponske linije, H -rijeka

Tipovi turbina: -Peltonova -Francisova -Kaplanova

Pozitivni uticaji hidroelektrana: hidroelektrana -ekonomski aspekt, -navodnjavanje, -vodosnabdijevanje, -ribarstvo, -razvoj turizma Negativni uticaji hidroelektrana: -promjena lokalne klime, -promjena seizmičkih karakteristika regiona, -promjena hidrološkog režima vodotoka, -erozija akumulacije i nizvodnog toka, -uticaj na zdravlje zaposlenih u njima

Uticaj buke Buka u radnoj sredini označava svaki neželjen zvuk stvoren radom mašina, aparata ili zvuk koji potiče od izvora buke koji se nalazi u spoljnoj sredini. Štetno dejstvo buke u radnoj sredini ogleda se u sledećem: -oštećenje čula sluha, -ometanje obavljanja određene djelatnosti, -ometanje neposredne komunikacije govorom, -ometanje komunikacije nekim od komunikacionih sredstava, -ometanje zapažanja raznih signalizacionih sredstava. Pri analizi štetnog uticaja buke u radnoj sredini uzima se u obzir: -buka koju stvaraju oruđa za rad i mašine, sa kojima zaposleni rukuje, -buka koju stvaraju oruđa za rad i mašine, sa kojima zaposleni ne rukuje neposredno, -buka koju stvaraju neproizvodni izvori u radnoj sredini (uređaji za ventilaciju, klimatizaciju, spoljni izvori itd. ) Dozvoljeni nivo buke na radnom mjestu i dopušteno vrijeme izlaganja buci su definisani Pravilnikom o mjerama i normativima zaštite na radu od buke u radnim prostorijama ( Sl. list SRJ, broj 21/92).

Ispitivanje buke Tabela I: Rezultati mjerenja buke R. br. Naziv pozicije Vrijednosti Izmjerena ukupna buka (d. B) Dozvoljeni nivo buke (d. B) Ocjena, kategorizacija patološkog dejstva buke Dopušteno vrijeme izlaganja na dan (h) 1. Ulaz u Elektranu 73 60 1, 21 8 2. Mašinska hala, prekid rada agregata br. 3 81 75 1, 08 8 3. Mašinska hala, agregati nijesu u fazi rada 77 75 1, 03 8 4. Komanda Elektane, agregati nijesu u fazi rada 71 60 1, 18 8 5. Turbinski prostor, agregati nijesu u fazi rada 97 75 1, 29 1, 5 6. Šinske veze 71 75 0, 95 8 7. Turbinski prostor, iznad turbine br. 3, koja je u radu 100 75 1, 33 1 8. Turbinski prostor, iznad turbine br. 1, koja je u radu 100 75 1, 33 1

9. Turbinski prostor, iznad turbine br. 2, koja je u radu 102 75 1, 36 0, 5 10. Komanda Elektane, agregati su u fazi rada 74 60 1, 23 8 11. Mašinska hala, kod agregata br. 1, agregati su u fazi rada 88 75 1, 17 4 12. Mašinska hala, kod agregata br. 2, agregati su u fazi rada 87 75 1, 16 6 13. Mašinska hala, kod agregata br. 3, agregati su u fazi rada 87 75 1, 16 6 14. Kompresorska stanica 86 75 1, 15 6 15. Vodostan-gornji 89 75 1, 19 6 16. Vodostan-donji 92 75 1, 23 3 17. Drenaža brane 89 75 1, 19 6 18. Razvodno postrojenje 58 75 0, 77 8 19. Ispred razvodnog postrojenja u momentu ispada rastavljača 90 75 1, 2 4 20. Unutar razvodnog postrojenja u momentu ispada rastavljača 90 75 1, 2 4

Mjerenje buke je vršeno na ukupno 20 pozicija. Od tog broja na 18 imamo prekoračenje dozvoljenog nivoa buke. Maksimalno izmjeren nivo buke je 102 d. B. Prilikom ocjene kategorizacije rizika patološkog dejstva buke, utvrđeno je da taj indeks iznosi iznad jedinice, izuzimajući svega dvije pozicije, pri čemu je dopušteno vrijeme izlaganja od 0, 5 do 8 h. Na poslednjem sistematskom pregledu u HE “ Piva ”od 70 pregledanih radnika njih 28 su imali oštećenja sluha u rasponu od 10 -34%. Tabela II: Poređenje izmjerene buke u mašinskoj hali i turbinskom prostoru Max. P (db) L 5 (db) L 95 (db) Leq (db) vrijeme mjerenja mašinska hala, agregati ne rade 92, 7 79, 2 75, 8 77, 3 16 minuta turbinski prostor, agregat A 2 u radu 123, 5 102, 4 96, 5 101, 8 16 minuta gdje je : Max. P - maksimalni pik , L 5 - nivo koji prelazi 5% mjernog vremena , L 95 - nivo koji prelazi 95% mjernog vremena, Leq - ekvivalent nivoa buke.

Uticaj mikroklime Mikroklimu radne sredine čini skup meteoroloških faktora : temperatura , vlažnost i strujanje vazduha, koji utiču na toplotno stanje organizma. Normativi za mikroklimu određeni su u zavisnosti od: -vrste rada, -izvora toplote, -vremenskog perioda. Ispitivanjima i mjerenjima utvrđuje se stvarno stanje navedenih parametara mikroklime i poredi se sa normativima koji su propisani pravilnikom. Ispitivanje mikroklime Ispitivanja mikroklime u HE “Piva” vršena su u ljetnjem i zimskom periodu na ukupno 40 pozicija. U tabelama III i IV date su vrijednosti dobijenih mjerenja za djelove postrojenja sa minimalnim i maksimalnim odstupanjima od dozvoljenih vrijednosti.

Tabela III: Ispitivanja mikroklime u ljetnjem režimu rada R. b Pozicija T (ºC) Tdoz (ºC) Rv (%) Rvdoz (%) W (m/s) Wdoz (m/s) 1. Vodostan-donji 13 20 -23 99 30 -60 0. 4 0. 2 -0. 5 2. Turbinski prostor 2 16 20 -23 87 30 -60 0. 4 0. 2 -0. 5 3. Razvodno postrojenje 16 20 -23 87 30 -60 0. 4 0. 2 -0. 5 4. Kompresorska stanica 18 20 -23 85 30 -60 0 0. 2 -0. 5 5. PPZ 24 20 -23 74 30 -60 0. 4 0. 2 -0. 5 6. Mašinska hala 22 20 -23 76 30 -60 0. 4 0. 2 -0. 5 7. Šinske veze 20 20 -23 74 30 -60 0. 4 0. 2 -0. 5 8. Komanda elektrane 23 20 -23 60 30 -60 0, 2 0. 2 -0. 5 Tabela IV : Ispitivanja mikroklime u zimskom režimu rada R. b Pozicija T (ºC) Tdoz (ºC) Rv (%) Rvdoz (%) W (m/s) Wdoz (m/s) 1. Vodostan-donji 10 17 -19 100 30 -60 0. 4 0. 2 -0. 5 2. Turbinski prostor 2 15 17 -19 66 30 -60 0. 6 0. 2 -0. 5 3. Razvodno postrojenje 3 17 -19 88 30 -60 0. 4 0. 2 -0. 5 4. Kompresorska stanica 10 17 -19 70 30 -60 0. 4 0. 2 -0. 5 5. PPZ 24 17 -19 46 30 -60 0 0. 2 -0. 5 6. Mašinska hala 11 17 -19 60 30 -60 0. 7 0. 2 -0. 5 7. Šinske veze 12 17 -19 52 30 -60 0. 4 0. 2 -0. 5 8. Komanda elektrane 24 17 -19 43 30 -60 0, 2 0. 2 -0. 5

Od 40 mjernih pozicija, samo jedna pozicija -komanda elektrane i to u ljetnjem režimu je u dozvoljenim granicama. Pozicije koje djelimično zadovoljavaju - PPZ , mašinska hala , šinske veze u ljetnjem režimu i komanda elektrane u zimskom režimu. Postoje velike razlike u temperaturama i vlažnosti u okviru samog postrojenja. Tako u ljetnjem režimu temperaturne razlike su i do 10 (ºC), a razlike u relativnoj vlažnosti idu i do 36(%). U zimskom režimu te razlike su još drastičnije i kreću se do 21(ºC) , odnosno do čak 57(%) relativne vlažnosti. Brzina strujanja vazduha uglavnom zadovoljava i kreće se u rasponu od 0 do 0, 7 m/s. Dijagrami br. 1 i 2 pokazuju variranja temperature i vlažnosti po mjernim pozicijama i to zimskom režimu rada. Dijagram br. 1 Dijagram br. 2

Zaključak U HE "Piva" faktori koji nepovoljno utiču na zdravlje zaposlenih su dodatno izraženi jer je ona smještena u kanjonu , a čitavo postrojenje se nalazi pod zemljom. Pogled iz komande elektrane Da bi se uticaji buke i mikroklime ublažili, preduzimaju se određene mjere zaštite:

- Nabavka moderne i kvalitetne HTZ opreme, -Samom organizacijom rada pokušava se smanjiti dnevna izloženost radnika , uticajima buke i mikroklime, -Uvođenje sistema upravljanja zaštitom zdravlja i bezbjednosti na radu ISO 18000, kao i sistema upravljanja kvalitetom životne sredine-ISO 14000, -Početak modernizacije HE “ Piva ”. Nova oprema koja će se ugraditi smanjiće u znatnoj mjeri potrebu da radnici puno vremena provode u postrojenju, -Donošenje Akta o procjeni rizika, koji sadrži opis procesa rada sa procjenom rizika od povreda ili oštećenja zdravlja na radnom mjestu i kojim se utvrđuju mjere za otklanjanje ili smanjenje rizika u cilju poboljšanja bezbjednosti i zaštite zdravlja na radu.

HVALA ZA PAŽNJU !