Ustavno ureenje sloenih drava Prof Dr Kasim Trnka

Ustavno uređenje složenih država Prof. Dr. Kasim Trnka

OBLICI DRŽAVNOG UREĐENJA U teoriji države i ustavnom pravu razlikuju se dva osnovna oblika državnog uređenja: Ø unitarna država, i Ø federacija. n Ova podjela se temelji na odnosu centralnih i nižih organa državne vlasti. n

Unitarna država predstavlja oblik državnog uređenja u kojem centralni organi vlasti raspolažu svim državnim nadležnostima i ne dijele ih sa drugim državnim organima. n Centralni organi, pritom, vlast mogu vršiti: Ø neposredno, ili Ø putem detaširanih organa. n Detaširani organi su neposredno odgovorni centralnoj vlasti pri čemu poslove vlasti obavljaju u ime centralnih organa. n

n n U unitarnim državama postoji samo jedan ustav. U okviru unitarne države različit stepen centralizacije, odnosno decentralizacije vlasti. Unitarne države sa većim stepenom decentralizacije približavaju se federativno uređenim državama. Međutim, postoji kvalitativna razlika između decentralizovanih i federativno uređenih država.

q. Primjer unitarne države je Francuska. n zastava n grb

Susjedna Hrvatska je također unitarno uređena država n zastava n grb

Federalna država je složena država koju čine federalne jedinice i savezna država. Osnovni kriteriji razlikovanja federalnih država od decentralizovanih unitarnih država su slijedeći: 1. 2. 3. 4. 5. Podjela nadležnosti između federalnih jedinica i savezne države izvršena je ustavom. U unitarnim državama nadležnost decentralizovanih organa uređuje se zakonom kojeg donose centralni organi. Pa samim tim mogu i mjenjati nadležnost decentralizovanih organa. Federalne jedinice imaju svoj ustav, a oblici decentralizacije nemaju takav akt. U federacijama centralni organi mogu vršiti samo kontrolu ustavnosti i zakonitosti akata federalnih jedinica, a u unitarnoj državi centralni organi mogu vršiti i kontrolu cjelishodnosti kao i ustavnosti i zakonitosti akata decentralizovanih organa. Federalne jedinice imaju samostalne nadležnosti u okviru kojih vrše ustavotvornu i zakonodavnu vlast. Oblici decentralizacije to nemaju. Federalne jedinice imaju zajamčene oblike učešća u vršenju vlasti savezne države. Oblici decentralizacije to nemaju.

Neke od najrazvijenijih europskih država uređene su na federalnom principu. Npr. Njemačka, n zastava n grb

kao i Austrija, itd n zastava n grb

n n Austrija je savezna republika i dijeli se na devet saveznih država (Bundesländer). To su: 1 - Gradišće (Burgenland) 2 - Koruška (Kärnten) 3 - Donja Austrija (Niederösterreich) 4 - Gornja Austrija (Oberösterreich) 5 - Salzburg 6 - Štajerska (Steiermark) 7 - Tirol 8 - Vorarlberg 9 - Beč (Wien)

n n n Konfederacija nije država već savez država koji nastaje konfederalnim ugovorom kao međunarodnim ugovorom. Države članice konfederacije zadržavaju svoj suverenitet i međunarodno-pravni subjektivitet. Na njih se primjenjuje međunarodno pravo. Konfederacija u pravilu ima samo jedan organ –konfederalno vijeće u kojem su sve članice jednako zastupljene. Historijski gledano, konfederacije su najčešće prethodile nastanku federacija kao što je slučaj sa Njemačkom,

Švajcarskom, n zastava n grb

i SAD. n zastava n grb

n n n Personalne i realne unije su danas prevaziđeni oblici povezivanja nezavisnih država. U personalnoj uniji dvije nezavisne i suverene države povezane su samo posredstvom ličnosti šefa države – monarha. U realnoj uniji države zadržavaju suverenost i vlastitu organizaciju državne vlasti, ali u pojedinim poslovima nastupaju zajednički, naročito u oblasti vanjskih poslova, odbrane, finansija i sl.

2. FEDERALIZAM I FEDERACIJA n 1. 2. 3. 4. 5. 6. Svim federacijama su zajednički slijedeći elementi: Federaciju čine dvije vrste subjekata, građani i federalne jedinice; Ustav je konstitutivni akt federacije; Savezna država i federalne jedinice imaju strukturu državnih organa koji ostvaruju dodijeljene im nadležnosti; Dominacija ustava federacije nad svim ostalim aktima savezne države i federalnih jedinica; Federacija je međunarodno-pravni subjekt u punom kapacitetu, i Državljanstvo federacije

n 1. 2. 3. Iz prethodnog proizlaze tri osnovna principa na kojima počiva svaka federacija: Suprematija federalne države; Autonomija federalnih jedinica, i Participacija federalnih jedinica u ostvarivanju nadležnosti federacije.

n n n - Federalne države mogu nastati integracijom ili devolucijom. - Integracija podrazumijeva udruživanje samostalnih država u federaciju, što je slučaj sa SAD, Švicarskom, Njemačkom itd. - Devolucijom unitarno uređene države preoblikuju svoje uređenje u federativno (Bi. H, Brazil, Argentina itd. ).

n n n Federalne jedinice su konstitutivni elementi federacije. Javljaju se pod različitim imenom – kantoni, zemlje, entiteti. Bez obzira na razlike u veličini, ekonomskoj snazi, broju stanovnika itd. federalne jedinice su ustavno-pravnopravne. Jedno od njihovih najvažnijih svojstava jeste pravo na samoorganizovanje koje se ostvaruje kroz donošenje vlastitog ustava. Taj ustav mora biti u skladu sa ustavom federacije.

n n n Jedno od najosjetljivijih pitanja svake federativne države je pitanje podjele nadležnosti između savezne države i federalnih jedinica. Federalni ustavi pri podjeli nadležnosti postupaju na dva načina: U prvom slučaju polazi se od pretpostavke nadležnosti u korist federalnih jedinica, i Pretpostavka nadležnosti u korist federacije, u drugom slučaju. Međutim, često puta se u nekoj materiji preklapaju nadležnosti i tada govorimo o konkurentnoj nadležnosti.

n n 1. 2. 3. 4. Za razliku od unitarnih država, gdje su regionalni i lokalni organi u cijelosti podređeni centralnoj vlasti, u federalnim državama federalne jedinice imaju pravo participacije i kooperacije u vršenju državne vlasti. Tako, federalne jedinice: učestvuju u ustavotvornoj vlasti federacije; jednako su predstavljene u gornjem domu federalnog parlamenta; često imaju pravo zakonodavne inicijative, i učestvuju u izvršnoj i sudskoj vlasti federacije.

HVALA NA PAŽNJI !