Ustavno pravo II Oblici dravne vlasti doc dr

Ustavno pravo II Oblici državne vlasti doc. dr. Lejla Balić

Teorije o odnosima državne vlasti Polazno pitanje: Kako treba da bude organizovano vršenje državnih funkcija u odnosu na različite državne organe? o o o Oblik državne vlasti je prema tome način na koji je organizovano vršenje državnih funkcija i uspostavljen odnos među njima. Sistem vlasti se podrazumijeva ustavom uspostavljeni mehanizam odnosa zakonodavne, izvršne i sudske vlasti/funckije

Teorije o odnosima državne vlasti o o a) b) Tradicionalne teorije Teorija podjele vlasti krute podjele vlasti gipke podjele vlasti Teorija jedinstva vlasti apsolutnog jedinstva vlasti relativnog jedinstva vlasti

Organizacija vlasti i vrste političkih sistema 1. Ko bira rukovodeće političke organe 2. kako su oni organizovani i kakav im je međusobni odnso? 3. da li su i čime ograničeni? o a) b) c) d) Tradicionalne klasifikacije oblika državne predsjednički sistem utemeljen na teoriji krute podjele vlasti parlamentarni sistemi utemeljen na gipkoj podjeli vlasti i saradnji Polupredsjednički (dualni parlamentarizma) skupštinskom sistemu utemeljen na jedinstvu vlasti

Načelo podjele vlasti Platon o Aristotel o Lock o Montesque “O duhu zakona” o načelo o posebnim, odvojenim i nezavisnim vlastima - konstituiranje i kontinuirano nezavisno djelovanje od drugih vlasti o načelo ravnoteže u međusobne kontrole vlasti - postojanje odgovarajućeg sistema kočnica koje djeluju između legislative i egzekutive o

Načelo podjele vlasti – interpretacije o a) b) c) kruta podjela vlasti izolacija vlasti vlast je podijeljena u apsolutnom i mehaničkom smislu Gipka (meka) podjela vlasti Načelo saradnje i međuovisnosti vlasti Interferencija funkcija Izbjeći koncentraciju vlasti u rukama jednog državnog organa

Teorija jedinstva vlasti o o o sjedinjavanje svih funkcija državne vlasti u jednom organu izraz jedinstvo vlasti, karakterističan je za stajališta marksističke orijentacije, Temeljni stav da se vlast ne može dijeliti, njeno svojstvo jedinstvenost proizilazi iz naroda kao nosioca suvereniteta (Ruso) apsolutno jedinstvo vlasti - nezamislivo u savremenom ustavnom pravu demokratskih država relativno jedinstvo vlasti – skupštinski sistem

Predsjednički sistem o o oblik državne vlasti koji je utemeljen na načelu stroge podjele državnih funkcija (vlasti), koji omogućava maksimum nezavisnosti državnih funkcija Prvi model predsjedničkog sistema uspostavljen je u Sjedinjenim Američkim Državama Prezidencijalistički modeli - Latinska Amerika, Azija i Afrika Rusija, Turska ?

Teoretski model 1. neposredan izbor predsjednika 2. monocefalna egzekutiva 3. ne postoje ustavni mehanizimi organizacione i funkcionalne prirode između izvršne i zakonodavne vlasti 4. izolacionizam vlasti 5. djelotvoran sistem „kočnica i ravnoteža“

Temeljne insitutcije SAD Kongres o Predstavnički dom o Senat Zakonodavna funkcija Ustavotvorna funkcija Istražna funkcija Izborna funkcija Učešće u vanjskoj politici Sudska funkcija o

Temeljne insitutcije SAD o o o Predsjednik šef države šef izvršne vlasti vrhovni komandant oružanih snaga rukovodilac vanjske politke Funkcije Normativna funkcija Rukovođenje administracijom Ovlasti u vanjskoj politici Uticaj na zakonodavnu funkciju Uticaj na sudsku funkciju

Sistem “provjere i ravnoteža” b) Zakonodavna funkcija Zakonodavna inicijativa? Zakonodavni veto o Budžetska funkcija o a) b) c) o a) b) Izvršna funkcija Imenovanja i razrješenja Vanjska politika Nadzor nad administracijom Sudska funkcija Impeachment Negativni zakonodavac

Prezidencijalizam Konzularni prezidencijalizam - “autoritarni falsifikat predsjedničkog sistema“ a) Latinska Amerika b) Afrika o Parlamentarni prezidencijalizam? - dualistički parlamentarizam - polupredsjednički sistem o

Parlamentarni sistem o o o jednakost između izvršne i zakonodavna vlasti gipka” interpretacija načela podjele vlasti - saradnja vlasti mogućnost uzajamnog djelovanja jedne na drugu

Parlamentarizam o a) b) c) o a) b) Jednakost zakonodavne i izvršne vlasti Svaka vlast ima svoja ovlaštenja Vlada javnog mišljenja Saradnja vlasti Trajni dijalog između vlasti Aktivna uloga vlade na sjednicama parlamenta Kontinuirani nadzor parlamenta nad radom vlade Postojanje sredstava uzajamnog utjecaja jedne vlasti na drugu Politička odgovornost vlade pred parlamentom Pravo raspuštanja parlamenta

Parlamentarizam – opšta obilježja o o o plod evolucije odnosa između kralja i parlamenta u Engleskoj u političkoj praksi država postoje brojne varijante parlamentarizma parlamentarne vlade odlikuje ga prožimanje egzekutive i legislative. parlament kao težišnu institucija političkog sistema

Parlamentarizam - organizacija egzekutive o o o bicefalna egzekutiva - šef države i vlada monarhije i republike šef države politički neodgovoran, ali sa limitiranim nadležnostima osnovna funkcija šefa države usklađivanje dvije aktivne i efektivne vlasti, vlade i parlamenta politička uloga šefa države je manje aktivna, a više dekorativna dominantna uloga šefa vlade (premijera)

Oblici parlamentarnog sistema o o a) b) o Parlamentarizam poremećene ravnoteže u korist zakonodavne vlasti Parlamentarizam poremećene ravnoteže u korist izvršne vlasti Dvostranački sistemi (Velika Britanija) Racionalizirani sistemi (Njemačka) Savremeni dualistički parlamentarizam = Polupredsjednički sistem = Parlamentari prezidencijalizam ?

Dualistički parlamentarizam – polupredsjednički sistem Prvi model Wimarska Njemačka (1919. – 1933. ) Savremeni modeli Francuska (Ustav 1958. ) Austrija, Portugal, Island, Finska Opšta obilježja o izbor šefa države na opštim izborima o relativno velika ovlaštenja šefa države o većinski parlamentarizam o koincidencija između političke orijentacije parlamentarne većine i političke orijentacije šefa države kao faktor koji određuje karakter sistema o manje ovlasti premijera

Predsjednica Republike Hrvatske Članak 94. (1) Predsjednik Republike Hrvatske predstavlja i zastupa Republiku Hrvatsku u zemlji i inozemstvu. (2) Predsjednik Republike brine se za redovito i usklađeno djelovanje te za stabilnost državne vlasti. (3) Predsjednik Republike odgovara za obranu neovisnosti i teritorijalne cjelovitosti Republike Hrvatske.

Predsjednik Francuske o o o “garant teritorijalnog integriteta, nacionalne nezavisnosti, poštivanja međunarodnih ugovora” “stara se o poštovanju Ustava, obezbjeđuje redovno funkcionisanje javnih vlasti i kontinuitet države” Predsjedava Vrhovnim savjetom nacionalne odbrane i vrhovni komandant je oružanih snaga ima pravo da pojedine zakone samostalno bez supotpisa iznese na referendum Također vrši i imenovanja civilnih i vojnih časnika bez ratifikacije, imenuje dio članova Ustavnog svajeta. vodi međunarodne pregovore i potpisuje ugovore, prima i otprima opdgovorajauće diplomatske predstavnike

Predsjednik Francuske i vlada o Predsjednik kontroliše izvršnu vlast, imenuje prvog ministra o Za sve akte vlade daje supotpis o Predsjedava Ministarskim savjetom

Predsjednik Francuske i Nacionalna skupština o o dekretom otvara i zaključuje vanredna zasjedanja parlamenta ima ovlaštenja da donese odluku o raspuštanju parlamenta i to prema vlastitoj diskrecionoj ocjeni, i raspisivanje vanrednih parlamentarnih izbora, a uz prethodnu konsultaciju sa prvim ministrom i predsjednicima domova ima velika ovlaštenja u vanrednim okolnostima (sve osim da mijenja Ustav): kada se ispune dva uslova 1. ugroženost na težak i direktan način institucija Republike, nezavisnost, integritet i izvršavanje međunarodnih obaveza, 2. prekid redovnog funkcionisanja javnih vlasti o

Vlada o o 1. 2. o o o prema ustavu vlada „određuje i vodi politiku zemlje“ Vlada faktički radi u dva sastava kabinet kojeg čine premijer i ministri Ministarski savjet koji saziva i kojem predsjedava predsjednik Francuske ministri su ravnopravni članovi sa pravom glasa vlada ima zakonodavnu inicijativu, ustavom utvrđeno da vlada praktički utvrđuje i dnevni red može usvojiti budžet dekretom ukoliko to Skupština ne uradi u zakonskom roku. odgovornost vlade pred parlamentom donosi derivativne uredbe, podzakonski akti koje donosi prvi ministar i koji služe za provođenje određenih zakona

Skupštinski sistem o o o o Skupštinski sistem se zasniva na principu jedinstva vlasti u korist zakonodavnog tijela Autoritarni sistemi demokratskim jedinstvo vlasti konventski sistem - u vrijeme Konvencije (1793 – 1795) Francuski ustavi 1849. i 1971. u organizaciji Pariške komune socijalističke države Švicarska (1848. , 1974. , 2000. ) – Direktorijalni sistem ?

Skupštinski sistem o o o o Različiti modeli, teško izdvojiti opšta obilježja Osnovne karakteristike skupštinskog sistema su: kolektivni oblik egzekutive imenovanje egzekutive od strane zakonodavnog tijela mogućnost razrješenje egzekutive od strane skupštine pravo skupštine da poništi odluke egzekutive Za opći model izvršni organi su organizaciono i funkcionalni podređeni skupštini