URKOVI STRAHINJA NEZAVISNOST I NEPRISTRASNOST SUDIJSKE FUNKCIJE MISLI

ĆURKOVIĆ STRAHINJA NEZAVISNOST I NEPRISTRASNOST SUDIJSKE FUNKCIJE

MISLI POZNATIH PRAVNIKA I FILOZOFA PRAVA • Aristotel: “Ići sudiji znači ići pravdi – sudija treba da bude tako reći oličenje pravednosti” • Dimitrije Matić: “Pravda se oživotvoruje kroz pravednost kao čovjekovu vrlinu”. Bez sudije nema prava, a bez prava život nema nikakve vrednosti. Sudija je oživotvoreni zakon-zakon u njemu svoju ličnost i svoj život dobija. Stoga je sve što je zakonito istovremeno i pravedno i što je pravedno istovrlemeno je i zakonito”

SLOBODAN PEROVIĆ • “Sudije uopšte vršeći svoju dužnost izjašnjavaju se o životu, slobodama, pravima, dužnostima i imovini ljudi i njihovih asocija. To znači da oni sprovode u stvarnosti opšte norme pozitivnog i prirodnog prava i samim tim učestvuju u upravljanju pravdom. Veće dužnosti od ove nema. Sudija više nego drugi, svojom savesnošću i svojom stručnošću i mudrošću primenjuje pravo tako da njegova reč ostaje da preživi vreme jer funkcija suđenja i presuđenja dolazi do izražaja onda kada su prava koja se štite osporena ako se dovedu u pitanje ili se bar misli da je tako. Na ovaj način ta prava dobivaju svoju punu vrednost pošto njihova nepoštovanja u redovnom ponašanju imaju za posledicu nakon provedenog postupka odluku iza koje u krajnjem stoji mogućnost potpunog izvršenja sankcija za povređena i ugrožena prava”.

ULPIJAN • “Honeste vivere alterum non laedere, suum cuique tribuere” – pošteno živjeti, drugoga ne vređati, svakome dati ono što mu pripada. • Monteskje: Za sudije će reći da su to “Usta koja izgovaraju reči zakona” • U Jevanđelju po Jovanu stoji da: “Sudija ne treba da gleda ko je ko kad sudi, nego pravedno da sudi”. • Valtazar Bogišić: “Sudija koji samo čitati zakon znade nije sudija”.

BEKON • “Sudija treba da utvrdi koja su svjedočenja vjerodostojna, da skrati opširnost, ponavljanja i beznačajnosti govora, da ponovi, prebere i sravni glavne tačke onoga što je bilo rečeno i da ukaže na zakonski propis i donese presudu”.

MEĐUNARODNI STANDARDI • Univerzalna deklaracija o nezavisnosti sudstva donesena u Montrealu 1983. godine (Montrealska), • Osnovna načela Ujedinjenih nacija o nezavisnosti sudstva iz 1985. godine (Osnovna načela), • Preporuka Komiteta ministara država članica o nezavivnosti, efikasnosti i ulozi sudija iz 1994. godine, • Evropska povelja o Zakonu za sudije iz 1998. godine, • Bangalorški principi iz 2001. godine, revidirani 2002. godine u Hagu, • Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda iz 1950. godine.

SUDSKA NEZAVISNOST • Institucionalna nezavisnost – podrazumijeva nezavisnost sudstva kao cjeline i sudije kao pojedinca, • Nepristrasnost – podrazumijeva odnos sudije prema konkretnom slučaju i strankama u postupku, • Finansijska nezavisnost – dužnost države da obezbijedi potrebna sredstva za plate sudija i rad sudova, • Individualna nezavisnost sudije – 1. Stalnost sudijske funkcije, 2. Nepokretnost sudijske funkcije, • Nepristrasnost sudije – obuhvata dva elementa: subjektivnu nepristrasnost – koja se podrazumijeva dok se ne dokaže suprotno i objektivnu nepristrasnost koja se sastoji u tome da se utvrdi da li sudija pruža dovoljno garancija da se isključi svaka sumnja u njegovu nepristrasnost.

Garancije sudijske nezavisnosti • Postupak imenovanja sudije – da se vrši od nezavisnog tijela čija je bar polovina članova sastavljena od sudija izabranih od strane samih sudija, • Da se biraju najstručniji kandidati – obuhvata stručno usavršavanje – podrazumijeva upoznavanje sa pozitivnim pravnim propisima i sudskom praksom, • Stalnost sudijske funkcije i nepokretnost sudijske funkcije, • Napredovanje u karijeri: 1) zasnovano na radnom iskustvu (senioritetu) i 2) na zasluzi.

MATERIJALNIPOLOŽAJ SUDIJA • “Sudija mora imati platu od koje može normalno da živi i da ima riješenno stambeno pitanje kako bi mogao biti u cijelosti koncentrisan na vršenje svoje funkcije” – Mikeš • “Materijalna primanja sudija treba da odgovaraju ugledu i značaju funkcije koju obavljaju. Ona moraju biti unaprijed određena i ne mogu se smanjivati. To je način da se sudovi zaštite od korupcije” - Trnka

ODGOVORNOST • Disciplinska: • Prvostepena disciplinska komisija – tri člana od kojih su dva članovi VSTS, • drugostepena disciplinska komisija – tri člana VSTS, • VSTS odlučuje po žalbi na odluke drugostepene disciplinske komisije, • Sud BIH odlučuje o žalbi ako je izrečena mjera razrješenja sudije ili tužioca, • Ustavni sud BIH po apelaciji.