Urineonderzoek Urine Wordt doorlopend gevormd van voor de

Urineonderzoek

Urine • Wordt doorlopend gevormd van voor de geboorte tot de dood • Zorgt voor de uitscheiding van afvalproducten en voor de homeostase van lichaamswater en zouten • Voornaamste bestanddelen: – Water – Ureum – Natriumchloride (zout)

Urine • Gemiddelde dagelijkse urineproductie: Diersoort Referentiewaarde Paard 3 - 6 l/dag Rund 6 - 12 l/dag Schaap en geit 0, 5 - 1 l/dag Varken 2 - 4 l/dag Hond 25 - 41 ml/kg lichaamsgewicht per dag Kat 22 - 30 ml/kg lichaamsgewicht per dag Mens 1 – 1, 2 l/dag

Nieren • Urine wordt geproduceerd in de nieren • Elke nier heeft +/- 10⁶ nefronen • Het nefron heeft 2 delen: – De glomerulus – De tubulus

Glomerulus • Glomerulus = verzameling haarvaten • Filtratieproces: water samen met kleine moleculen (bijv ureum, zouten, glucose, enz) worden uit het bloed gefilterd. Geen grote eiwitten en bloedcellen!!! • Filtraat wordt opgevangen in een “trechter” = Kapsel van Bowman • Primaire urine

Nefron

Tubulus • Tubulus = “de steel van de trechter” • De tubulus wordt omgeven door haarvaten grootste deel water en voedingsstoffen (bijv glucose en zouten) worden weer opgenomen in het bloed (specifieke reabsorptie) • Afvalstoffen (bijv ureum) + teveel aan zouten en water uitgescheiden via verzameltubuli ureter blaas urethra

Nefron

• https: //www. bing. com/videos/search? q=werk ing+nieren&&view=detail&mid=FD 6 D 5 C 02 D 3 CC 7 CB 29146 FD 6 D 5 C 02 D 3 CC 7 CB 29146&FORM =VRDGAR

Urineonderzoek Doel • Diagnostiek: – Urineweginfectie – Blaasstenen / -gruis – Stofwisselingsstoornis – Slechte werking van een bepaald orgaan

Verzamelen urinemonster • Eigenaar: – Hond: steelpannetje, pollepel, bakje – Kat: weinig strooisel in de bak, aluminiumfolie, opzuigen met spuitje, plastic korrels (katkor) • Dierenarts: – Manueel ledigen van de blaas – Katheteriseren – Blaaspunctie (cystocentese)

Verzamelen urinemonster • Belangrijk: – Urine opvangen in een schoon potje • Kunststof wegwerppotjes • Reinigen met zeep en naspoelen met water – Gegevens patiënt en eigenaar + datum op etiket vermelden

Bewaren urinemonster • Voorkeur: vers urinemonster (binnen 30 min) • Koelen (0 -4°C) gedurende maximaal 12 uur • Langer bewaren: conserveringsmiddel toevoegen • Langer bewaren dan 24 -48 uur: invriezen onderzoek urinesediment niet meer mogelijk

Verzenden urinemonster • • Goede verpakking (niet lekken) Ingevuld aanvraagformulier Verzenden mag niet te lang duren Koeling urinemonster

MAAK VRAAG 1 T/M 11

Fysisch urineonderzoek • Kleur: – Normale kleur: licht- tot donkergeel, maar. . – Afhankelijk van: diersoort en voedingsgewoonten, concentratie van de urine – Afwijkende kleuren: • Rood/roodbruin: bloed in urine (hematurie of hemoglobinurie) • Geelbruin/geelgroen (+ geelgekleurd schuim): galkleurstoffen in urine (bilirubinurie)

Fysisch urineonderzoek Hematurie Bilirubinurie

Fysisch urineonderzoek • Helderheid: – Vers geloosde urine is meestal helder, uitzondering paard, konijn – Oorzaken troebeling: • • • Erytrocyten Leukocyten Epitheelcellen Bacteriën Neergeslagen/uitgekristalliseerde zouten Verontreiniging

Fysisch urineonderzoek • Geur: – Karakteristiek voor de diersoort; sexeverschillen – Afwijkende geuren: • Ammoniakgeur: urineweginfectie • Rotte eieren: ernstige urineweginfectie • Aceton: ernstige vorm van diabetes mellitus

Fysisch urineonderzoek • Schuimvorming: – Bij schudden altijd wat schuim – Blijft schuim staan, duidt op eiwit in urine – Schuim geelbruin/geelgroen kan duiden op galzouten/leveraandoening

Fysisch urineonderzoek • Soortelijke massa (s. m. of s. g. ): – Soortelijk gewicht, dichtheid – Het getal dat aangeeft hoeveel gram 1 ml van een vloeistof weegt – Soortelijke massa van water is 1, 000 urine heeft altijd een s. m. > 1 (waarom? ? ? ) – Sterk geconcentreerde urine (veel opgeloste stoffen) grote s. m. – Maat voor het concentrerend vermogen van de nieren

Fysisch urineonderzoek • Referentiewaarden soortelijke massa: Diersoort Referentiewaarde Paard 1, 025 – 1, 060 Rund 1, 025 – 1, 045 Schaap 1, 015 – 1, 045 Varken 1, 010 – 1, 030 Hond 1, 020 – 1, 045 Kat 1, 020 – 1, 040

Fysisch urineonderzoek • Bepaling soortelijke massa: – Zakrefractometer – Teststrips

Gebruik refractometer 1. Open het afdekplaatje en pipetteer 2 -3 druppels water op het prismaplaatje. 2. Sluit het afdekplaatje voorzichtig zodat de druppels water een dun laagje op het prismaplaatje vormen. 3. Lees door het oculair bij de grenslijn de s. m. op het schaalgedeelte af. Controleer of de meter inderdaad 1, 000 aangeeft. 4. Droog de zakrefractometer. 5. Breng 2 -3 druppels homogene urine op het prismaplaatje. 6. Sluit het afdekplaatje. 7. Lees de s. m. af en corrigeer zo nodig. 8. Spoel de zakrefractometer af onder de kraan en droog hem met een tissue.

Altijd aanvullend onderzoek!!!

Chemisch urineonderzoek • Definitie: – Het kwalitatief en/of kwantitatief bepalen van allerlei chemische stoffen in urine, die mogelijk een indicatie zijn voor bepaalde ziektebeelden – Kwalitatief: alleen de aanwezigheid van bepaalde stoffen aantonen – Kwantitatief: geeft ook de hoeveelheid van een stof aan

Chemisch urineonderzoek • Enkelvoudige teststroken: bijv albustix, hemastix • Multiteststroken: bijv combur 9 -test, multistix 10 SG

Teststroken • • Let op de vervaldatum Voorgeschreven afleestijd hanteren Dop op flacon Testuiteinde niet aanraken Teststrook kort in urine dompelen Aflezen bij goed licht Foutpositieve of foutnegatieve uitslagen Bewaren bij kamertemperatuur

MAAK VRAAG 12 T/M 16

Zuurgraad (p. H) • p. H-schaal: 0 – 14 – p. H = 7 neutraal (water) – p. H < 7 zuur (bijv zoutzuur) – p. H > 7 alkalisch (bijv ammoniak) • De p. H van urine is afhankelijk van het dieet: – Plantaardige voeding alkalische urine – Vlees, eiwitrijke graansoorten zure urine

Zuurgraad (p. H) • Bacteriële omzetting van ureum urine wordt alkalisch – Urineweginfectie – “Oude” urine • Eiwitbepaling alleen betrouwbaar in neutrale of zure urine herbivoren eerst aanzuren!!!

Leukocyten • De aanwezigheid van leukocyten duidt op een urineweginfectie • Intacte leukocyten zijn waar te nemen in het urinesediment

Nitriet • Aanwezigheid nitriet is een aanwijzing voor een urineweginfectie • Nitriet wordt gevormd door Colibacteriën • Colibacteriën zijn belangrijke veroorzakers van blaasontsteking (cystitis) • Nitur-test

Eiwit • Eiwit in de urine = proteïnurie • Normaal geen of een spoortje eiwit in urine • Oorzaken eiwit in urine: – Beschadiging glomerulus – Bloedingen of ontstekingen in de urinewegen – Koorts / zware inspanning • Albym-test, Albustix • Alkalische urine eerst aanzuren!!!

Bloed • Bloed in urine is altijd pathologisch • Hematurie: erytrocyten in urine – Macrohematurie: met het blote oog waarneembaar – Microhematurie: alleen microscopisch waarneembaar – Erytrocyten kunnen langs de gehele tractus urogenitalis in de urine komen – Erytrocyten microscopisch waar te nemen in sediment • Hemoglobinurie: vrij hemoglobine in de urine tgv kapot gaan (hemolyse) erytrocyten • Sangur-test, Hemastix

Glucose • Oorzaken glucosurie: – Diabetes mellitus – Alimentaire glucosurie (met name humaan) – Renale glucosurie – Stress, angst, opwinding, shock • Glucotest, Clinistix, Diaburtest, Diastix • (Denk om verwarring door niet goed omgespoelde jampotjes)

Ketonen • Ketonen (aceton, acetylazijnzuur) worden in de lever gevormd bij afbraak van vetzuren • Oorzaken ketonurie: – Diabetes mellitus – Vasten/onvoldoende voedselopname – (Te) hoge energievraag • Aceton-geur urine • Acetest, Keturtest, Ketostix

Urobilinogeen / Bilirubine • Normaal geen bilirubine in de urine, behalve bij de hond • Oorzaken bilirubinurie: – Obstructie galwegen (alleen bilirubine) – Verhoogde afbraak erytrocyten – Beschadiging levercellen • Urobilistix, Ictotest, Bilurtest, Bilugentest • Bepalingen direct uitvoeren!!!

HUISWERK VOOR VOLGENDE WEEK: VRAAG 17 T/M 23

Microscopisch urineonderzoek • • Buisje urine centrifugeren Afschenken urine Druppel ‘sediment’ op voorwerpglaasje Onderzoek onder microscoop

Microscopisch urineonderzoek Georganiseerd sediment Ongeorganiseerd sediment Leukocyten Kristallen Erytrocyten Amorf materiaal Epitheelcellen Slijmdraden Gistcellen Verontreiniging Cilinders Micro-organismen Spermacellen

Microscopisch urineonderzoek Cellen Erytrocyten - rode bloedcellen • Veel kleiner dan leukocyten • Wijzen op bloeding in nieren / urinewegen Leukocyten - witte bloedcellen • Sterk gegranuleerde, vrij ronde cellen • Kunnen duiden op urineweginfectie

Microscopisch urineonderzoek Leukocyten

Microscopisch urineonderzoek Erytrocyten

Microscopisch urineonderzoek Epitheelcellen Plaveiselepitheel Overgangsepitheel

Microscopisch urineonderzoek Gistcellen

Microscopisch urineonderzoek Cilinders • Langwerpige, enigszins doorzichtige structuren in het sediment • Wijzen op eiwituitscheiding van de niertrechtertjes, bestaan uit eiwit • Ernstige beschadiging van de nieren • In zure urine

Microscopisch urineonderzoek Cilinders Korrelcilinder Erytrocytencilinder Hyaliene cilinder

Microscopisch urineonderzoek Micro-organismen • Verse urine is steriel, dus bacteriën altijd afwijkend • Maar …. . het potje waar urine in bewaard wordt, is vaak voedingsbodem voor bacteriën • Kan met andere ‘producten’ (denk aan leuko’s ed) wijzen op urineweginfectie

Microscopisch urineonderzoek Micro-organismen

Microscopisch urineonderzoek Spermacellen

Microscopisch urineonderzoek Kristallen • Vaak in combinatie met erytrocyten • Vaak blaasgruis en stenen bij hond en kat

Calciumoxalaatkristallen • Meestal ‘envelopvorm’; soms afwijkende vormen • Zuur reagerende urine

Struviet • ‘Doodskistvorm’, zeer ongelijk van grootte • Komt veel voor bij hond en kat • Alleen aanwezig bij alkalisch reagerende urine

Urinezuurkristallen • Alleen in zuur reagerende urine • Geel tot bruinrood in diverse vormen • Kunnen aanwijzing zijn voor jicht (ontsteking in gewricht)

Microscopisch urineonderzoek Amorf materiaal / Verontreiniging Amorfe zouten • In alkalische urine witgeel en vormloos • In zure urine baksteenrood en vormloos • Geen betekenis Toevallige verontreinigingen • Bijv glassplinters, stuifmeel(pollen), talkpoeder, luchtbellen, etc • Voorkomen door schoon potje te gebruiken

Microscopisch urineonderzoek Amorf materiaal

Microscopisch urineonderzoek Verontreiniging Haar Vetdruppels Luchtbellen

Microscopisch urineonderzoek • In urine van gezonde dieren komen alle typen cellen en kristallen regelmatig voor; echter in zeer kleine aantallen

Bacteriologisch urineonderzoek • Normale urine is steriel • Dipslidetest (uricult), laboratorium • Bepaling kiemgetal: aantal bacteriën per ml urine