URBANI SISTEMI ta su urbani sistemi Teorije lokacije

URBANI SISTEMI Šta su urbani sistemi? Teorije lokacije Diferencijalna urbanizacija Evolucija urbanih sistema Centričnost gradova Svetski gradovi 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 1 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Šta su to urbani sistemi? • Svaki grad je deo jednog unutar sebe povezanog urbanog sistema, koji je sa druge strane deo regionalnog, nacionalnog i internacionalnog urbanog sistema. Na taj način gradovi čine kompleksnu međusobno povezanu mrežu. • Urbani sistemi organizuju prostor kroz hijerarhiju gradova različitih veličina i funkcija. Mnogi od ovih hijerarhijski organizovanih urbanih sistema pokazuju zajedničke osobine u zavisnosti od relativne veličine i prostora na kojima se gradovi nalaze. 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 2 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Ekonomske teorije prostora (teorije lokacije) • Prostorne dimenzije: – barataju serijama diskretnih veličina nezavisnih od prostora – barataju sa kontinuumom prostora – razdvajaju tržišta • • prostorni monopoli prostorna kompeticija promena cene sa promenom udaljenosti udaljenost postaje marketinški trošak 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 3 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Ekonomske teorije prostora (teorije lokacije) – Uvode zavisnost udaljenosti od vremena – Uvode zavisnost prostora od tehnološke razvijenosti – Uvode faktor atraktivnosti lokacije – Uvode faktor troškova prostora i aglomeracione ekonomije 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 4 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Ekonomske teorije prostora (teorije lokacije) 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 5 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Teorije lokacije: Određuju lokaciju društvenih i ekonomskih aktivnosti u prostoru Fon Tunenov model Von Thünen Lešova teorija Lösh Teorija centralni mesta (Kristalerova teorija) Christaller Teorija urbanih sistema Bourne & Simmons 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 6 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Fon Tunenov model Predpostavke: • Svaki grad predstavlja posebno tržište (pijaca!) • Okruženje je kontinualni prostor • Zatvoreni sistem • Linearni transportni troškovi: udaljenost i težina! 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 7 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Lešov model Konus potražnje Uspostavljanje centralnih mesta sa strane potražnje Predpostavke: • Ekonomija obima favorizuje centralizaciju proizvodnje • Transportni troškovi favorizuju decentralizaciju U homogenoj ravni krug je idealno tržište Idealna predstava tržišta kojom se smanjuju troškovi je heksagon 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 8 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Teorija centralnih mesta Christaller, 1933. Uspostavljanje centralnih mesta sa strane ponude Analizira relativnu veličinu i geografski prostor gradova kao funkciju ponašanja potrošača. Predpostavke: • Postoji tendencija da centralna mesta budu organizovana u hijerarhijski sistem; • Najmanje naselje unutar urbanog sistema može da ponudi samo ona dobra i usluge koje zadovoljavaju svakodnevnu potrošnju; • Potrošači nisu spremni da putuju predaleko kako bi došli do ovih dobara i usluga; • Zbog toga će ova mala naselja biti relativno blizu jedna drugima 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 9 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Teorija centralnih mesta Funkcije i njihov rang, sa brojem stanovnika koje se opslužuju 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 10 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Teorija centralnih mesta Christaller, 1933. Hijerarhija urbanih centara • Postoji čitav niz malih gradova koji su međusobno blizu i udaljenije centralno mesto kome oni gravitiraju • gradovi približno iste veličine razvijaju se na međusobno podjednakoj udaljenosti (južna Nemačka) • Christaller je predložio mogući model rasporeda centralnih mesta, koji se bazira na geometrijskim figurama (obično heksagonima ili trouglovima), koji predstavljaju površinu opsluživanja naselja. 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 11 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Teorija centralnih mesta 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 12 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Teorija centralnih mesta Christaller, 1933. · Koncept centralnog mesta kao naselja koje pruža određene usluge ljudima koji žive u okruženju tog naselja; · Koncept funkcija, koje predstavljaju tipove usluga koje se pružaju i njihovog ranga, · Koncept minimalne populacije, koji se odnosi na minimalni broj stanovnika potreban da bi ostvarivanje funkcije bilo ekonomično, · Koncept ranga dobara ili usluga, odnosno najmanje razdaljine koju stanovnici prelaze kako bi nabavili dobra ili usluge koje nudi centralno mesto, · Koncept hijerarhije, koji podrazumeva organizaciju centralnih mesta prema njihovom rangu. 17. Decembar 2004. Urbani sistemi Kompetitivnost centralnih mesta! INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 13 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Teorija centralnih mesta Christaller, 1933. 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 14 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Tri principa uređenja hijerarhije centralnih mesta ·marketinški princip (K=3 sistem), ·transportni princip (K=4 sistem) i ·administrativni princip (K=7 sistem). Nedostatak: statička prezentacija dinamičkog sistema! 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 15 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Primena Kristalerove teorije centralnih mesta na gradove u južnoj Nemačkoj 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 16 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Urbani sistem Irske Pokušajte da na primeru Irskog urbanog sistema iz 1996. Godine proverite osnovne postavke Teorije centralnih mesta. 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 17 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Urbani sistem Evrope 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 18 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

ZEMLJIŠTE (resursi, potencijal) Nivo 1: poljoprivreda Nivo 2: ekstraktivna industrija Nivo 3: prerađivačka industrija Nivo 4: trgovina Nivo 5: servisi Nivo 6: rekreacija Nivo 7: kulturne aktivnosti Nivo 8: religiozne aktivnosti Nivo 9: javna organizcija LJUDI (potrebe, mogućnosti) 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 19 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Koncept diferencijalne urbanizacije 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 20 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Faze diferencijalne urbanizacije 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 21 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Centričnost gradova u nekim Evropskim zemljama Španija Nemačka Italija 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 22 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Centričnost gradova u nekim zemljama u tranziciji 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 23 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Svetski (globalni) gradovi • u njima se nalazi većina robe, investicionog kapitala, međunarodne razmene, kreditnog potencijala; • svetski gradovi poseduju lance specijalizovanih, tehnološki naprednih poslovnih servisa, posebno onih koji su po svojoj nameni međunarodni i koji su povezani sa finansijama, računovodstvom, marketingom, vlasničkim odnosima i pravnim poslovima; 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 24 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Svetski (globalni) gradovi • to su gradovi u kojima su koncentrisana rukovodstva velikih korporacija i to ne samo međunarodnih, već i važnijih nacionalnih i velikih stranih firmi; • u svetskim gradovima smeštena su sedišta nacionalnih i međunarodnih trgovinskih i profesionalnih asocija; • u svetskim gradovima smeštene su i mnoge uticajne nevladine organizacije i međuvladine organizacije (Svetska zdravstvena organizacija, Ujedinjene Nacije, UNESCO, Međunarodna organizacija rada, itd); 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 25 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Svetski (globalni) gradovi • to su takođe gradovi u kojima svoje sedište imaju mnoge moćne i međunarodno uticajne medijske kuće (uključujući novinske, izdavačke kuće i satelitske televizijske mreže), novinski i informativni centri i kulturna industrija (uključujući umetnost i dizajn, modnu industriju, film i televiziju); • konačno, zbog svog velikog značaja i izloženosti, to su gradovi koji su česte mete terorističkih akata. 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 26 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Panregionalni gradovi Njihove funkcije svetskih gradova šire se preko sva tri glavna “kruga” globalne ekonomije: Američkog, Evropsko - Afričko - Srednje Istočnog i Azijskog London, Njujork Majami, Hong Kong, Singapur Pariz, Brisel, Tokio, Johanesburg 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 27 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Svetski urbani sistem Evropa Njujork Severna Amerika Majami London Brisel Severoistočna Azija Tokio Pariz Hong Kong Frankofonska Afrika Latinska Amerika Japan Srednji Istok Afrika Singapur Jugoistočna Azija Okeanija Johanesburg Panregionalni centri 17. Decembar 2004. Urbani sistemi Vodeći regionalni centri Regionalni centri INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 28 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Centričnost svetskih gradova prikazana preko indeksa avio putovanja između 1977. i 1995. godine 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 29 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Globalna hijerarhija svetskih gradova na osnovu “vrednosti neophodnosti gradova” A. ALFA SVETSKI GRADOVI 12: London, Pariz, Njujork, Tokio 10: Čikago, Frankfurt, Hong Kong, Los Anđeles, Milano, Singapur B. BETA SVETSKI GRADOVI 9: San Francisko, Sydnej, Toronto, Cirih 8: Brisel, Madrid, Meksiko Siti, Sao Paolo 7: Moskva, Seul 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 30 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Globalna hijerarhija svetskih gradova na osnovu “vrednosti neophodnosti gradova” C. GAMA SVETSKI GRADOVI 6: Amsterdam, Boston, Karakas, Dalas, Dizeldorf, Ženeva, Hjuston, Džakarta, Johanesburg, Melburn, Osaka, Prag, Santjago, Taipej, Wašington 5: Bangkok, Peking, Rim, Stokholm, Varšava 4: Atlanta, Barselona, Berlin, Buenos Aires, Budimpešta, Kopenhagen, Hamburg, Istanbul, Kuala Lumpur, Manila, Majami, Mineapolis, Montreal, Minhen, Šangaj 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 31 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Globalna hijerarhija svetskih gradova na osnovu “vrednosti neophodnosti gradova” D. Svetski gradovi u formiranju D I Postoji relativno mnogo dokaza o formiranju 3: Okland, Dablin, Helsinki, Luksemburg, Lion, Bombaj, Nju Delhi, Filadelfija, Rio de Žaneiro, Tel Aviv, Beč D II Postoje evidentni dokazi o formiranju Bogota, mingem, atislava, Atina, Almati, Dabi, Abu 2: Brisbejn, Bukurešt, Kairo, Klivlend, Keln, Detroit, Dubai, Ho Ši Min Siti, Kijev, Lima, Lisabon, Mančester, Montevideo, Oslo, Roterdam, Rijad, Sietl, Štutgart, Den Hag, Vankuver D III Postoji vrlo malo dokaza o formiranju elaida, 1: Bolonja, Brasilija, Kalgari, Kejptaun, Kolombo, Kolambus, Drezden, Edinburg, Đenova, Glazgov, Geteborg, Kvangčou, Hanoj, Kanzas Siti, Lids, Lil, Marsej, Ričmond, Sankt Petersburg, Taškent, Teheran, Tihuana, Torino, Utreht, Welington INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA 17. Decembar 2004. Urbani sistemi DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 32 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.

Modifikacija Kristalerove teorije 17. Decembar 2004. Urbani sistemi INDUSTRIJSKI OBJEKTI I URBANIZACIJA DEO 1: URBANIZACIJA I ODRŽIVI RAZVOJ 33 ©Prof. dr Slobodan Milutinovic, 2004.