URBAN ECONOMICS SPRING 2008 Definitions Urban Dictionary definition

URBAN ECONOMICS SPRING 2008

Definitions • Urban: Dictionary definition: Relating to or concerned with a city or densely populated area. • Formally: A geographical area is considered urban if it contains a large number of people in a relatively small area. • For example suppose that the average population density of a particular country is 20 people per square km. If a part of the country contains 50000 people in a 20 -square km. area (i. e. population density is 2500 people per sq-km. ) it is considered an urban area.

Definitions • • • Urban Economics: Urban economics is the study of location choice of the firms and households. Other branches of economics ignore the spatial aspects of decision making, adopting the convenient but unrealistic assumption that all production and consumption take place at a single point. In contrast, urban economics examines the question of where of economic activity. A household chooses where to work and live to maximize utility. A firm chooses where to locate its factory, office, store, etc. to maximize profit. The focus on location decisions allows us to examine why cities exist, why they grow, how different activities are arranged within cities, and the spatial aspects of urban problems such as pollution, congestion, crime and poverty.

Definitions • • • The geographical areas can be classified according to different criteria. In urban economics, most of the empirical work is based on census data. U. S. Census Bureau defines a number of geographical areas. Definitions that deal with the urban population: 1. Urban place: A geographical area with at least 2500 inhabitants in a relatively small area. 2. Urbanized area: It includes at least one large central city (a municipality) and the surrounding area with population density exceeding 1000 people per square mile (1 mile: 1. 609 km: 387 people). To be an urbanized area, the total population of the area must be at least 50000. The urbanized area outside the central city is called the urban fringe. In the US, number of urbanized areas were 396 in 1990 and 731 in 2000. 3. Urban population: The Census Bureau defines the nation’s urban population as all people living in urbanized areas plus people outside urbanized areas who live in urban places. In 1990, ¾ of US population lived in urban areas.

Definitions • • Definitions that deal with the municipalities and metropolitan areas: 1. Municipality is an area over which a municipal corporation exercises political authority, providing local government services such as sewerage, crime protection and fire protection. Sometimes, municipality and city are used interchangeably. 2. A metropolitan area is defined as an area containing a large population nucleus and the nearby communities that are integrated, in an economic sense, with the nucleus. The nucleus is either a central city or an urbanized area. To be designated as a metropolitan area, the area in and around an urbanized area must have either a central city with a population greater than 50000 or a total population of at least 100000.

Definitions that deal with the different types of metropolitan areas: • If the population of a metropolitan area exceeds one million, the metropolitan area may be divided into two or more primary metropolitan statistical areas (PMSAs). Then the metropolitan area is called a consolidated metropolitan statistical area (CMSA). Definitions that deal with the locations within a particular metropolitan area: • The largest municpality in each metropolitan area is designated a central city.

Source: U. N. Population Division, World Urbanization Prospects

Turkey • • • • • Kır-Şehir Ayırımında Kullanılan Kriterler 1. Yerel Yönetim Kriteri Yerel yönetim terimi belediye yönetim organizasyonunu ifade eder. Bazı araştırıcılar belediye teşkilatı bulunan yerleşmelerin şehir sayılması gerektiğini kabul ederler. Kuşkusuz belediye hizmetlerin verilmediği bir yerleşme şehir sayılmaz. Bununla birlikte belediye teşkilatının tek başına varlığı bir yerleşmenin şehir olarak kabul edilebilmesi için yeterli değildir. 2. Planlama Kriteri Şehir teriminden aynı zamanda planlı bir yerleşme ve bu yerleşmenin belli bir plan dahilinde gelişmesi, büyümesi anlaşılır. Bu görüş temelde doğrudur. Çünkü dikey ve yatay büyüme planlı olmalıdır. Şehiriçi arazi kullanılışı bakımından konut bölgeleri, ulaşım, park ve yeşil alana ayrılmış sahalar, ihtiyaca uygun olarak planlanmıştır. Yani bir yerleşmenin planlı gelişmesi de ona şehir niteliği kazandıran faktörlerdendir. Ancak pekçok gelişmekte olan ülkelerle birlikte Türkiye'de de plansız gelişen, gecekondularla apartmanların iç içe bulunduğu şehirler mevcuttur. Diğer taraftan, Türkiye'de ilk gelişme planı 1923 yılında Ankara için yapılmış, bütün belediyelerin imar planı yapma zorunluluğu ise ancak 1930 yılında getirilmiştir. O halde, 1930 öncesinde plansız gelişen (çağdaş anlamda) yerleşmeleri ve bugünün plansız gelişen yerleşmelerini şehir saymayacakmıyız? Böylece anlaşılıyor ki, bir yerleşmenin şehir kabul edilebilmesinde planlama kriteri de tek başına yeterli değildir

Turkey • • • • • • 3. Nüfus Kriteri Üzerinde çok durulmuş olan bir kır-şehir ayırımı kriteridir. Ülkemizde 442 sayılı Köy Kanunu, ancak 2000'den fazla nüfuslu yerleşmeleri şehir kabul eder. Oysa nüfusu 2000'i çok aşan, ancak fonksiyonları bakımından şehirsel karakter kazanmamış pekçok yerleşme birimimiz vardır. Bu nedenle pekçok araştırıcının, ortak kanısı, ülkemiz için 10. 000 kişilik sınırın kır-şehir ayırımında alt limit olabileceği yönündedir. Nüfus kriteri pratik olması ve karşılaştırma imkanı sağlaması bakımından sık kullanılmaktadır. Buna rağmen tek başına şehir ile kırı ayırmada yeterli olmamaktadır. 4. Fonksiyon Kriteri Bir şehrin büyüklüğü, yani barındırdığı nüfusun giderek artması, onun tarım dışındaki sektörlere daha fazla sahip olmasına zemin hazırlar. Gerçekten 10. 000 vedaha fazla nüfuslu şehirlerimizde tarım sektöründe çalışan nüfus, faal nüfusun %10'unu pek aşmazken, nüfusun artmasına bağlı olarak başta sanayi ve genel hizmetler olmak üzere tarım dışı faaliyetler daha fazla önem kazanır. O halde bir yerleşmenin şehir sayılabilmesi için çalışan, faal nüfusun en azından %50'sinden fazlasının geçimini tarım dışı sektörlerden sağlıyor olması beklenir. Başka kelimelerle şehirli nüfus büyük ölçüde topraktan kopmuş olmalıdır. Sonuçta şehrin genel bir tanımını yapmak gerekirse; "Şehir, bir plan dahilinde kurulmuş ve gelişen, onbinlerce insanı barındıran ve insanların geçiminde tarım dışı kaynakların hakim olduğu, toplu ve en büyük yerleşme birimidir" denilebilir.

Turkey • • Şehirlerin Sınıflandırılması Şehirler, kuruluş dönemi, kapladığı alan, nüfusu veya fonksiyonları gibi pek çok kriter kullanılarak sınıflandırılabilir. Ancak coğrafi yönden yapılan sınıflandırmalarda çoğu kez nüfus ve fonksiyon kriterleri kullanılmaktadır. 1. Nüfuslarına Göre Şehirlerin Sınıflandırılması Nüfus miktarlarına göre ülkemiz şehirleri şu şekilde sınıflandırılabilir; • • • Şehir Nüfusu Tanımı 10. 001 - 100. 000 Küçük şehir 100. 001 - 1. 000 Büyük şehir 1. 000. 001 - 10. 000 Metropolitan / Metropol (uydu kentleri vardır) 10. 001 + Megakent • • 2. Fonksiyonlarına Göre Şehirlerin Sınıflandırılması Fonksiyon kriterine göre yapılan sınıflandırmada ise tarım, sanayi, kültür, idari yapı ve askeri özellikler dikkate alınır ve bazen bu özelliklerden (fonksiyonlardan) biri ağır basarken, bazen birden fazla fonksiyon ön plana çıkabilir. a) Tarım Şehirleri Bu şehirler genellikle nüfusu 100. 000'i aşmayan, tarımsal etkinliklerin ön plana çıktığı şehirlerdir. Bu şehirlerde çoğunlukta tarıma dayalı küçük sanayi kolları da bulunur. Örnek olarak; Karadeniz'de Giresun, Rize, Düzce, Bafra, Niksar, Erbaa, Marmarabölgesinde Kırklareli, İnegöl, Lüleburgaz, Ege'de alüvyal ovalarda kurulmuş bulunan Akhisar, Bergama, Turgutlu, Salihli, Alaşehir, Ödemiş, Bayındır, Söke ve Tire, Akdeniz'de Kadirli, Ceyhan, Burdur ve Mut, İç Anadolu'da Karaman, Aksaray, Akşehir, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde, Doğu Anadolu'da Iğdır, Bayburt, Erzincan, Ağrı, Kars ve Muş, Güneydoğu Anadolu'da ise hemen tüm şehirlerdenbahsedilebilir. • •

Turkey • • • • • b) Sanayi Şehirleri Şehrin gelirinde sanayi ürünlerinin payının önemli olduğu yerleşmeler bu gruba girerler. Söz konusu yerleşmelerdeki sanayi tesisleri, şehre olduğu gibi, aynı zamanda ülke ekonomisine de ciddi katkı sağlarlar. Örnek olarak, İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa, İzmir, Denizli, Gaziantep, Adana, Batman, Karabük, Karadeniz Ereğlisi, Kırıkkale, Seydişehir ve İskenderun verilebilir. c) İdari Şehirler Ülkemizin en büyük idari şehri Ankara'dır. Nitekim Ankara'nın büyüyüp gelişmesinde başşehrimiz olması önemli rol oynamıştır. Şehirde pek çok resmi kuruluşun yanı sıra yabancı ülkelerin elçilikleri, konsolosluklar bulunmaktadır. Ankara'da yaşayan yüzbinlerce memur, şehre aynı zamanda kültür ve ticaret fonksiyonlarını da getirmiştir. d) Ticaret Şehirleri Ticaret şehirlerin ana fonksiyonlarından biridir. Ancak ticaretin şehirde baskın bir karakter kazanması için şehrin önemli ulaşım yolları üzerinde de bulunması gerekir. Bunun yanı sıra yerleşmede ticari değeri olan üretim de yapılmalıdır. Ülkemizde ana yol güzergahında bulunan ve hinterlandı geniş olan bazı şehirlerimiz ticaret fonksiyonu sayesinde ön plana çıkmışlardır. Örnek olarak İstanbul, İzmir, Trabzon ve Samsun verilebilir. Bu şehirler hem limana sahiptir hem de önemli karayollarının bağlantısı üzerinde bulunurlar.

Turkey • • • • • e) Askeri Şehirler Bazı şehirlerimizde veya yakın çevrelerinde büyük askeri birlikler ve binlerce asker bulunmakta ve bu duruma bağlı olarak şehrin üretim ve tüketiminde önemli artışlar olmaktadır. Askeri birlikler aynı zamanda o şehirlerdeki diğer sektörlerin canlanıp ilerlemesine de sebep olurlar. Sarıkamış, Erzurum, Erzincan, Konya ve Malatya şehirlerinin gelişmelerinde askeri fonksiyonun da çok önemli payı mevcuttur. f)Kültürel Şehirler Büyük şehirlerimizden İstanbul, Ankara, İzmir, Adana ve Bursa aynı zamanda kültürel faaliyetlerin, çeşitli eğitim ve sağlık kuruluşlarının, basın-yayın tesislerinin de yoğunlaştığı şehirlerdir. Söz konusu kültürel etkinlikler şehrin gelişmesinde önemli rol oynarlar. g) Turizm Şehirleri Bazı şehirlerimiz gelirini önemli ölçüde turizmden sağlarlar. Turizm öyle bir sektördür ki, ulaşım, ticaret, inşaat gibi pekçok diğer sektörü de canlandırır. Turizm aynı zamanda şehrin yanısıra bölge ve ülke kalkınmasına da katkı yapar. İstanbul, İzmir, Antalya, Alanya, Kuşadası, Marmaris, Çeşme, Bodrum, Nevşehir, Göreme, Fethiye ve Bursa ülkemizin önemli turistlik şehirleri arasındadır.