UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEA Osnovna sredstva Kapacitet UPRAVLJANJE SREDSTVIMA

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Osnovna sredstva, Kapacitet

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA SREDSTVA PREDUZEĆA Pojam i podela sredstava Preduzeće kao poslovni sistem ima svoj definisani zadatak u društvenoj reprodukciji. U uslovima tržišne privrede, organizacija koja stvara određene upotrebne vrednosti za društvo, pri čemu te upotrebne vrednosti imaju karakter robe, moraju samostalno organizovati: a) funkciju obezbeđenja svih neophodnih ulaznih elemenata (inputi), kao i b) funkciju realizacije svojih upotrebnih vrednosti, kao i izabranih funkcija (outputi).

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA U tom smislu, ekonomska stvarnost je skup privrednih manifestacija koje se odvijaju kroz proizvodnju, razmenu, raspodelu i potrošnju. Sa tog aspekta posmatrano, osnovne faze procesa reprodukcije čine: ulaganja u reprodukciju, rezultati reprodukcije, odnos između ulaganja i rezultata, faktori koji utiču na nivo ulaganja i rezultata.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Ulazni elementi (inputi) predstavljaju materijalne i nematerijalne pretpostavke za funkcionisanje preduzeća. Izlazni elementi (output) su specifični oblici rezultata reprodukcije kojima se, u datim odnosima proizvodnje, mogu zadovoljiti najraznovrsnije društvene potrebe. Dakle, pod proizvodnjom podrazumevamo proces svesnog i organizovanog delovanja čoveka na prirodu (predmete rada) pomoću sredstava za rad u svrhu stvaranja materijalnih i drugih dobara za direktno ili indirektno podmirenje njegovih potreba.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Proizvodnja ima uvek društveni karakter, jer na zajedničkom radu okuplja proizvođače koji stupaju u međusobne proizvodne odnose. Smisao proizvodnje biće društveno ostvaren ako se tim proizvodom podmire one potrebe za koje je on namenjen, a te potrebe su mnogobrojne, raznovrsne i stalno obnavljajuće. U tom smislu, obnavljanje procesa proizvodnje, da bi se sačuvao kontinuitet potrošnje, predstavlja proces reprodukcije.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Sredstva čine imovinu preduzeća. Ona su bitan i neophodan uslov njegovog organizovanja i funkcionisanja. Svako preduzeće u skladu sa predmetom poslovanja i poslovnim aktivnostima raspolaže odgovarajućom imovinom. Imovina preduzeća može biti stečena po osnovu sopstvenih i tuđih izvora. Ako se od ukupne imovine preduzeća oduzme imovina stečena po osnovu tuđih izvora dobija se neto imovina preduzeća. Iznos neto imovine iskazan u aktivi jednak je sopstvenom kapitalu (sopstvenim izvorima sredstava) iskazanom u pasivi bilansa preduzeća.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Otplatom kredita i plaćanjem obaveza prema dobavljaču imovina preduzeća se izjednačava sa kapitalom preduzeća. Sa povećanjem i smanjenjem imovine, povećavaju se i smanjuju poslovne sposobnosti preduzeća. Najčešće korišćeni aspekti klasifikovanja sredstava su: oblici u kojima se javljaju, namena, faze ciklusa reprodukcije u kojima se sredstva javljaju, vezanost za reprodukciju, funkcionalnost.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Sredstva se mogu javljati u tri oblika: stvari, novac i prava. Sredstva u obliku stvari su: građevinski objekti, mašine, materijal itd. Sredstva u obliku novca su: novac namenjen za kupovinu mašina, materijala, isplatu zarada radnika itd. Sredstva u obliku prava su: potraživanja za prodatu, a nenaplaćenu robu, dati avansi dobavljaču, patenti itd.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Sredstva prema nameni mogu biti: poslovna i neposlovna. Poslovna sredstva služe za obavljanje posla, izvršavanje zadataka preduzeća a neposlovna sredstva služe za vanposlovne aktivnosti preduzeća (rekreacije, socijalne pomoći itd. ). Prema fazama reprodukcije, sredstva se dele na: sredstva u proizvodnji i sredstva u prometu.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Sredstva u proizvodnji su angažovana za odvijanje procesa proizvodnje. Sredstva u prometu su angažovana za nabavka potrebnih elemenata i za završnu fazu reprodukcije (gotovi proizvodi i prodaja). Sa aspekta vezanosti za reprodukciju sredstva se dele na: slobodna i vezana. Slobodna su novčana sredstva, jer se, bez obzira na vezanost po nameni za reprodukciju, mogu upotrebiti i za nereprodukcione svrhe. Vezana su sredstva u raznim materijalnim oblicima. Njihova upotrebljivost je ograničena konkretnom namenom.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Sa stanovišta funkcionalnosti, tj. sa stanovišta izvršavanja funkcije u reprodukciji, sredstva se dele na: sredstva u funkciji i van funkcije. Sredstva se angažuju radi ispunjenja određene funkcije u reprodukciji. Ona, međutim, mogu izgubiti funkciju u kružnom kretanju tj. biti van funkcije. Ispadanje sredstava iz funkcije može biti privremeno i trajno. Privremeno ispadanje sredstava iz funkcije nastaje pri svakom zastoju u kružnom kretanju sredstava, a trajno kad se više ne mogu koristiti za prvobitnu namenu.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Uticaj poslovnih sredstava na kvalitet ekonomije dolazi do izražaja u njihovom angažovanju, trošenju i reprodukovanju. U tom pogledu razlikuju se osnovna i obrtna sredstva, koja su međusobno povezana i uzajamno uslovljena. Zadatak izučavanja osnovnih i obrtnih sredstava je upoznavanje njihove suštine da bi se ostvarili najbolji efekti njihovim korišćenjem.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Osnovna sredstva Pojam i podela osnovnih sredstava Osnovna ili stalna sredstva su novčani iznos sredstava u reprodukciji koji je angažovan u materijalnim pretpostavkama reprodukcije, koje imaju dužu upotrebu od jedne poslovne godine i sredstva za reprodukovanje utrošenog dela ovih materijalnih elemenata. Materijalni elementi koji imaju upotrebu dužu od jedne godine su: sredstva za rad, građevinski objekti, dugogodišnji zasadi, stado, zemljište itd. Reprodukovanje utrošenih materijalnih sredstava se vrši iz amortizacionih sredstava.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Osnovna sredstva čine stalna sredstva preduzeća i predstavljaju njegovu trajnu materijalnu osnovu. Kao deo poslovnih sredstava ona su duže prisutna u procesu poslovanja. Finansijski deo sredstava, unetih u proizvodnju u sredstvima za rad predstavljaju osnovna sredstva.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Osnovne karakteristike osnovnih sredstava su: vek trajanja duži od godinu dana, koeficijent obrta manji od jedan, postepeno se troše u toku veka trajanja i samo utrošene vrednosti prenose na nov proizvod. Osnovna sredstva se mogu posmatrati sa aspekata: pojavnih oblika, namene, faza, vezanosti i funkcionalnosti.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Sa stanovišta pojavnih oblika, osnovna sredstva se dele na: osnovna sredstva u materijalnom obliku, novčanom obliku i u obliku prava. Materijalni oblici osnovnih sredstava su: građevinski objekti, transportna sredstva, mašine i oprema, zemljište, dugogodišnji zasadi, osnovno stado. Novčani oblici osnovnih sredstava su novac dobijen po osnovu kredita za dugoročno investiranje, akumulacija za proširenje materijalnih oblika osnovnih sredstava i amortizacija. Osnovna sredstva u obliku prava su: potraživanja po osnovu unapred plaćenih materijalnih oblika osnovnih sredstava.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Po nameni ili ulozi u reprodukciji, osnovna sredstva u materijalnom obliku se dele na: sredstva koja služe neposrednom izvršavanju proizvodnje kao što su mašine i razna mehanička sredstva i sredstva koja predstavljaju tehnički ili opšti uslov rada, kao građevinski objekti, infrastrukturni objekti (putevi, električna i PTT mreža itd. ).

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Po fazama reprodukcije, osnovna sredstva se dele na: sredstva u fazi pripreme, (novac namenjen za ulaganja u osnovna sredstva), fazi proizvodnje (svi materijalni i prelazni oblici osnovnih sredstava, angažovani u fazi proizvodnje) iu fazi realizacije (građevinski objekti i oprema za uskladištenje i čuvanje gotovih proizvoda i nerealizovanih proizvoda).

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Po vezanosti osnovna sredstva, kao i uopšte sredstva, mogu biti vezana (razni materijalni i prelazni oblici) i slobodna novčana sredstva. Po funkcionalnosti, osnovna sredstva mogu biti u funkciji i van funkcije. Sredstva van funkcije su angažovana i prouzrokuju alikvotni iznos troška, a ne daju rezultat, te nepovoljno deluju na kvalitet ekonomije.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Struktura osnovnih sredstava Posmatra se sa različitih aspekata ali je najinteresantnija tehnička struktura osnovnih sredstava materijalnog oblika. Utvrđuje se kao učešće pojedinih materijalnih oblika u ukupnim osnovnim sredstvima materijalnog oblika. Posebna pažnja se poklanja učešću opreme u osnovnim sredstvima.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Ovo iz razloga što je oprema presudna za obavljanje rada, odnosno efikasnost poslovanja. Učešće opreme je uslovljeno objektivnim i subjektivnim činiocima. Objektivni činioci strukture, odnosno učešća opreme su: priroda delatnosti, tehnološki proces, nivo tehničke opremljenosti itd. Različite delatnosti imaju različito učešće opreme, jer se razlikuju procesi rada. Na primer, industrija ima veće učešće opreme nego poljoprivreda, a poljoprivreda veće učešće zemljišta.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Različiti tehnološki procesi za proizvodnju iste vrste proizvoda se razlikuju, između ostalog i po tome što zahtevaju korišćenje različite opreme. Nivo opremljenosti rada sredstvima može biti različit. Sa naučno tehničkim progresom menjaju se objektivni činioci strukture. Promena strukture se kreće u pravcu povećanja učešća opreme.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Stvarna struktura sredstava može biti različita pod uticajem subjektivnih činilaca i to nepovoljno. To se ispoljava u smanjenju učešća opreme u strukturi sredstava u odnosu na objektivno neophodno učešće. Poremećaj strukture sredstava može nastati u fazi pripreme proizvodnje, odnosno investicija u toku, i u fazi korišćenja sredstava. U fazi pripreme proizvodnje, kad se vrši investiranje, dokazuje se opravdanost ulaganja, a među ranim pitanjima je i struktura sredstava.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA U toku korišćenja struktura se menja. Promene u odnosu na početnu (investicionu) strukturu mogu biti pozitivne ili negativne. Pored tehničke strukture sredstava, interesantna je i struktura osnovnih sredstava prema istrošenosti (otpisanosti). Ona se utvrđuje kao učešće neotpisanog iznosa vrednosti osnovnih sredstava preduzeća u ukupnoj vrednosti osnovnih sredstava ili kao učešće amortizacije u nabavnoj vrednosti svih materijalnih oblika osnovnih sredstava.

Učešće neotpisane vrednosti se utvrđuje stavljanjem u odnos sadašnje vrednosti sa nabavnom vrednošću sredstava tj. :

UČEŠĆE AMORTIZACIJE ILI STEPEN OTPISANOSTI UTVRĐUJE NA SLEDEĆI NAČIN: SE

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA gde je: Amu - ukupna amortizacija do momenta utvrđivanja stepena otpisanosti. Stepen otpisanosti pokazuje starost sredstava, odnosno njihovu proizvodnu sposobnost, jer se ista smanjuje sa starenjem.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Vrednost osnovnih sredstava se iskazuje u novcu. Vrednost sredstava iskazana u novcu zove se cena sredstava. Vrednost se evidentira u knjigovodstvu preduzeća. Između knjigovodstvene i tržišne vrednosti osnovnih sredstava može postojati razlika u slučaju kad se menjaju tržišne cene sredstava u odnosu na cene u momentu njihove nabavke.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Postoji više pojmova vezanih za vrednost osnovnih sredstava i to: nabavna vrednost, sadašnja vrednost, otpisana vrednost i reprodukciona vrednost. Nabavna vrednost – Vos, je ona vrednost po kojoj je osnovno sredstvo nabavljeno. Utvrđuje se kao zbir fakturne cene - Fc , troškova dopreme ili transporta Tt , troškova montaže - Tmo i zavisnih troškova - Tz , u koje spadaju troškovi utovara, pretovara, istovara i osiguranja u transportu. Nabavna vrednost je: Vos= Fc+Tt+Tmo+Tz

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Nabavna vrednost osnovnog sredstva je osnovica za utvrđivanje otpisa sredstava. Centralno pitanje nabavne vrednosti jeste realnost sa stanovišta mogućnosti obezbeđenja realne zamene sredstva po isteku veka upotrebe, o čemu će kasnije biti više reči.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Sadašnja vrednost je neotpisani iznos vrednosti osnovnog sredstva, koji se utvrđuje kao razlika između nabavne vrednosti i ukupno otpisane vrednosti (ukupne amortizacije) do momenta utvrđivanja sadašnje vrednosti. Vs= Vos - Vo Otpisana vrednost je deo vrednosti osnovnog sredstva koji je prenet na proizvod stvoren upotrebom sredstava. Otpisana vrednost je jednaka sumi amortizacije, od početka otpisa do momenta utvrđivanja njenog iznosa.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Reprodukciona vrednost osnovnog sredstva , ili reprodukciona cena treba da obezbedi prosto reprodukovanje osnovnog sredstva. Ukoliko se cene ne bi menjale u periodu amortizovanja, veku trajanja sredstava, reprodukciona cena bi bila jednaka nabavnoj ceni. Ukoliko cene rastu, reprodukciona cena sredstava je veća od početne cene (nabavna cena), odnosno ukoliko cene padaju reprodukciona cena je manja od nabavne.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Sa stanovišta reprodukovanja sredstava, najbolja je cena koja bi važila u momentu zamene sredstava, jer bi se na osnovu te cene vršili otpisi, te bi suma amortizacije po isteku veka trajanja sredstava bila jednaka ceni sredstava. Utvrđivanje tržišne cene za budući period je, međutim, veliki problem, što praktično znači da je teško primenjiva.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Amortizacija osnovnih sredstava Označava proces postepenog trošenja i prenošenja vrednosti sa osnovnih sredstava na proizvod koji nastaje korišćenjem sredstava. Istovremeno pojam amortizacije se koristi za označavanje sume otpisane vrednosti sredstava (troška) kojom se tereti cena koštanja proizvoda. Među brojnim pitanjima amortizacije posebno su značajna dva: uzročnici i način obračuna.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Sredstvo se troši fizički i ekonomski. Fizičko trošenje sredstava je trošenje u naturalnom obliku. Ono je kod osnovnih sredstava manje – više nevidljivo, jer sredstvo ne menja oblik. Uzroci fizičkog trošenja su funkcionisanje sredstava (upotreba) i proticanje veka trajanja. Fizičko trošenje pod uticajem funkcionisanja sredstava se zove habanje, a pod uticajem protoka veka trajanja zove se starenje

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Intenzitet fizičkog trošenja zavisi od: upotrebe, održavanja i tehničkih svojstava sredstava. Vremenski period u kome se sredstvo može fizički koristiti zove se fizički vek sredstava. Ekonomsko trošenje sredstava je trošenje vrednosti sredstava. Ono može nastati ne samo u slučaju fizičkog trošenja, nego i u slučaju kad se sredstva fizički ne troše, a gube, iz određenih razloga svoju upotrebnu vrednost. Ekonomsko trošenje sredstava, bez fizičkog trošenja, zove se još moralno trošenje ili moralno zastarevanje ili ekonomsko zastarevanje.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Vremenski period u kome konkretno sredstvo za rad može ekonomski celishodno da se koristi, zove se ekonomski vek sredstava. Ovaj vek se ne poklapa, po pravilu, sa fizičkim vekom. Kad se ne poklapaju, uzima se onaj vek koji je kraći. Ukoliko sredstvo ekonomski zastari pre fizičke istrošenosti, javlja se trošak zastarevanja. Troškovi zastarevanja povećavaju cenu koštanja proizvoda, te slabe konkurentsku sposobnost preduzeća.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Način obračuna amortizacije zove se sistem amortizacije. Postoje dva sistema amortizacije: vremenski i funkcionalni. Vremenski sistem amortizacije se zasniva na vremenu otpisa ili amortizacionom periodu. Amortizacioni period je jednak veku trajanja sredstava. Na osnovu veka trajanja utvrđuje se amortizaciona stopa podelom procenta sa vekom trajanja - Vt:

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA a' = 100% Vt Amortizacija u jednom vremenskom periodu, obično godina dana, se izračunava primenom stope amortizacije na osnovicu za amortizaciju - Oam. Za osnovicu amortizacije može se uzeti jedna od reprodukcionih cena sredstava. Amortizaciona kvota - Amq, kao amortizacija za određeni vremenski period, izračunava se po obrascu:

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Amq = Oam x a‘ 100 Amortizacija po periodima u godini utvrđuje se podelom godišnje amortizacije sa brojem tih perioda u godini. Amortizacija po proizvodu se utvrđuje podelom amortizacione kvote sa brojem (količinom) proizvoda ostvarenih u periodu za koji je određena kvota amortizacije.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Vremenski sistem amortizacije može da se primenjuje u tri varijante, koje se zovu metodi amortizacije. Metodi se razlikuju po tome da li obezbeđuju jednakost ili različitost amortizacionih kvota u veku upotrebe sredstava. Tri metode vremenskog sistema amortizacije su: ravnomerni, degresivni i progresivni metod.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Po ravnomernom metodu, kvote amortizacije su iste. To se postiže primenom iste stope na istu osnovicu u amortizacionom periodu. Ovaj metod se zasniva na pretpostavci da se sredstva ravnomerno troše u svom veku i da im je ravnomerna proizvodna sposobnost. Degresivni metod se zasniva na pretpostavci da sredstvo nema istu proizvodnu sposobnost u svom veku, nego da se ista smanjuje sa starenjem sredstva. Zbog toga je potrebno da amortizacione kvote budu degresivne, tj. da opadaju.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Progresivni metod amortizacije se zasniva na pretpostavci da proizvodna sposobnost sredstva raste sa upotrebom, jer se, po ovom shvatanju, sredstvo uhodava i razrađuje. Potrebno je da amortizacione kvote prate rastući obim proizvodnje. Degresivni i progresivni metod amortizacije su manje u upotrebi nego ravnomerni metod.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Funkcionalni sistem amortizacije polazi od funkcije (upotrebe) sredstava u određivanju amortizacionih kvota. Amortizacija je srazmerna ostvarenom učinku. Obračun amortizacije po ovom sistemu se sastoji u množenju ostvarene količine proizvoda sa amortizacijom po proizvodu: Am = Qn x amq

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Količina proizvoda bilo kog perioda - Qn se evidentira i u obračun uzima iz raspoložive dokumentacije preduzeća. Amortizacija po proizvodu - amq je obračunska prosečna veličina, koja se utvrđuje podelom osnovice za amortizaciju sa ukupno mogućim ili predviđenim učinkom u veku upotrebe sredstava ΣQ , tj. : amq = Oam ΣQ Ovaj sistem amortizacije primenjuje se kod onih sredstava kod kojih funkcionisanje (upotreba) određuje vek trajanja (kamioni, lokomotive, avioni i itd. ).

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Kapacitet sredstava Kapacitet predstavlja proizvodnu moć ili proizvodnu sposobnost nekog sredstva. Najčešće se vezuje za ostvarene učinke. Kapacitet se može različito posmatrati i izražavati. Prema predmetu (objektu) posmatranja postoji kapacitet: jednog sredstva, grupe sredstava, pogona, celog preduzeća.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA U zavisnosti od vremenske dimenzije u kojoj se ispoljava proizvodna sposobnost osnovnog sredstva, razlikuje se: dnevni, nedeljni, mesečni i godišnji kapacitet.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Zavisno od uslovljenosti ili kriterijuma određivanja, postoje razne vrste kapaciteta i to: tehnički, radni (realni), optimalni, ostvareni i minimalni. Tehnički ili maksimalni kapacitet je određen tehničkim karakteristikama sredstava tzv. ugrađeni teorijski kapacitet. On se ispoljava korišćenjem sredstava bez zastoja. U praksi ovaj kapacitet se retko ostvaruje, pa se zato naziva teorijski ili idealni.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Radni ili realni kapacitet izražava realnu mogućnost proizvodnje, uzimajući u obzir neophodne tehničke prekide u radu i funkcionalnost sredstava, koja se smanjuje sa starenjem. Optimalni kapacitet je najpovoljniji kapacitet sa aspekta ekonomije poslovanja. On obezbeđuje najniže troškove po jedinici proizvoda. Ostvareni kapacitet je realizovana proizvodna sposobnost tj. iskorišćen kapacitet. Iskazuje se preko proizvedene količine proizvoda.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Utvrđuje se kroz stepen korišćenja kapaciteta - Kk stavljanjem u odnos ostvarenog - Ko sa realnim kapacitetom - Kr, odnosno: Kk = Ko x 100 Kr Korišćenje kapaciteta uslovljavaju: Objektivni i Subjektivni faktori.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Objektivni ili spoljni faktori deluju van preduzeća i na njih članovi radnog kolektiva ne mogu uticati, ili je njihov uticaj neznatan. Najvažniji su: tržište, kvalitet predmeta rada, usklađenost osnovnih i obrtnih sredstava i dr. Korišćenje kapaciteta uslovljeno je i mnogim unutrašnjim faktorima. Radi se o subjektivnim faktorima, pre svega organizacionog karaktera. To su: organizacija poslovanja, stanje zaposlenosti, efikasnost rada nabavne i prodajne službe i dr.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Minimalni kapacitet može biti određen kao tehnički i ekonomski kapacitet. U tehničkom pogledu, minimalni je onaj kapacitet sa kojim sredstvo počinje da funkcioniše. U ekonomskom pogledu, minimalan je onaj kapacitet na kome preduzeće prihodima pokriva rashode.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Merenje kapaciteta Veličina kapaciteta je značajan podatak za poslovno odlučivanje, funkcionisanje preduzeća i za ocenu ostvarenih rezultata i kvaliteta ekonomije. Kapacitet se može meriti na različitim nivoima preduzeća, pogona, osnovnih sredstava, sredstava za rad itd. Što je nivo viši, problem merenja je veći. U merenju kapaciteta preduzeća nailazi se na problem neusklađenih kapaciteta ili grla proizvodnje. To je faza u proizvodnom procesu koja ima najmanji kapacitet. Kapacitet preduzeća je određen kapacitetom grla proizvodnje, tj. najmanjom propusnom moći kapaciteta u proizvodnom procesu.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Korišćenje kapaciteta je značajno pitanje poslovne politike preduzeća, jer bitno utiče na kvalitet ekonomije. Faktori korišćenja kapaciteta su brojni. Objektivni, subjektivni, unutrašnji i spoljni. Korišćenje kapaciteta utiče na kvalitet ekonomije preko uticaja na rezultate – proizvod, ukupan prihod i dobit. Najčešća je veza između korišćenja kapaciteta i obima fizičkog proizvoda. Povećanjem korišćenja kapaciteta smanjuju se troškovi po proizvodu, odnosno povećava se masa dobiti.

UPRAVLJANJE SREDSTVIMA PREDUZEĆA Pored uticaja na rezultate, korišćenje kapaciteta utiče i na promenu ulaganja i reprodukciju. Time se menja kvalitet ekonomije, tj. odnos rezultata i ulaganja. Promene u korišćenju kapaciteta, mogu biti nekad češće i veće, a nekad ređe i manje. U prvom slučaju, privređivanje preduzeća je nestabilno, a u drugom stabilno. Velike oscilacije u korišćenju kapaciteta se događaju zbog neblagovremenog i neadekvatnog reagovanja na tržišne zahteve. Ispoljava se u smanjenju dobiti u odnosu na moguću, ne samo pri smanjenju korišćenja kapaciteta, nego i pri povećanju.