UPRAVLJAKO RAUNOVODSTVO Predavanja 8 Prof dr Jovica Lazi

UPRAVLJAČKO RAČUNOVODSTVO Predavanja 8. Prof. dr Jovica Lazić Biljana Lazić, asistent 1

III SISTEM OBRAČUNA PO STVARNIM TROŠKOVIMA

1. 2. Osnovna obeležja sistema obračuna po stvarnim troškovima Moguća metodološko-organizaciona rešenja u uslovima primene sistema obračuna po stvarnim troškovima

1. Osnovna obeležja sistem obračuna po stvarnim troškovima Sistem obračunavanja po stvarnim troškovima predstavlja prvi razvijeni sistem obračuna troškova. n Osnovni zadatak ovog sistema obračunavanja troškova je da omogući prikupljanje podataka o troškovima i utvrđivanje stvarne cene koštanja učinka. n Težište obračuna je, prema tome, na naknadnoj kalkulaciji stvarne cene koštanja. n U tu svrhu, obračun po stvarnim troškovima, podrazumeva objedinjavanje podataka o svim troškovima, neophodnim za utvrđivanje pune, stvarne cene koštanja. n

n Iako je težište obračuna na nosiocima troškova, odnosno kalkulaciji stvarne cene koštanja, okosnicu obračuna čine nosioci zajedno sa mestima troškova. n A realnost obračuna, između ostalog, zavisi od načina organizacije i dubine raščlanjenosti mesta troškova. n Ostvarenje navedenog osnovnog zadatka obračuna po stvarnim troškovima podrazumeva: obračun primarnih vrsta troškova, prenos primarnih vrsta troškova na mesta i nosioce, obračun sekundarnih troškova i konačan obračun stvarne cene koštanja.

Da bi se formirala puna stvarna cena koštanja obračun troškova prolazi kroz odgovarajuće obračunsko-tehničke probleme. n U pogledu utvrđivanja i ukalkulisavanja direktnih troškova u odnosu na proizvod, u pravilu nema poteškoća, jer se tačno zna koliko je direktnog materijala i rada potrebno za proizvodnju odgovarajućeg proizvoda, odnosno učinka. n Problemi se javljaju kod indirektnih, opštih troškova. n Nemogućnost direktnog ukalkulisavanja opštih troškova u cenu koštanja proizvoda ili usluga dovodi do brojnih metodoloških problema u obračunu troškova. n

n Sadržina ovih problema je ustvari iznalaženje najobjektivnijeg i najekonomičnijeg puta za slivanje opštih troškova na različite proizvode kao njihove definitivne nosioce. n Prevaljivanje opštih troškova na nosioce vezano je za korelacioni odnos između ošntih troškova koji se raspodeljuju i proizvoda koji treba da ih snose. n Ovaj odnos može biti manje ili više indirektan i stoga alokacija opštih troškova ima više ili manje stupnjevit karakter.

n n n Alokacija indirektnih troškova nikada ne može biti apsolutno tačna, ali je važno pronaći najrealniju osnovu za raspored opštih troškova i na taj način se što više približiti apsolutnoj tačnosti stvarne cene koštanja. Pronalaženje adekvatnih rešenja za alokaciju opštih troškova daje i različite pristupe u stavovima i mišljenjima u tom pogledu, posebno kad se ima u vidu da ošiti troškovi nastaju na proizvodnom i neproizvodnom funkcionalnom području. Intenzivna traženja rešenja u pogledu rešavanja problema obračuna opštih troškova u cilju utvrđivanja što realnije cene koštanja i realnog obračuna rezultata delova i celine preduzeća značajno su doprinela pronalaženju novih metoda i tehnika u obračunu troškova, odnosno determinisanju novih, savremenijih sistema obračuna troškova.

n n n Pored svojih vrednosti i svakako prednosti u odnosu na prvobitne, razvojne sisteme obračunavanja troškova, sistem obračuna po stvarnim troškovima, u svom klasičnom obliku, vremenom je ispoljio određene nedostatke i slabosti. 2 Da. bi se prevazišli nedostaci koji su se ispoljili u sistemu obračuna po stvarnim troškovima u svom klasičnom obliku, pristupilo se iznalaženju boljih rešenja. Razrađeni su novi sistemi obračunavanja troškova. Pre svega, svim novim sistemima obračunavanja troškova, koji su se kasnije teorijsko-metodološki zaokružili, u osnovi je bilo to, da je za pravilan, realan, stimulativan, informativno-perspektivno orijentisan obračun troškova, kako za potrebe kontrole i analize poslovanja, tako i za potrebe poslovne i razvojne politike preduzeća, potrebno prethodno utvrditi visinu troškova, odnosno, bilo je potrebno troškove planirati.

2. Moguća metodološko-organizaciona rešenja u usloviada primene sistema obračuna po stvarnim troškoviša n n U skladu s uslovima konkretnog privrednog subjekta, opredeljenosti za odtovarajući sis-tem obračuna troškova, a primereno ciljevima koji su pred obračun troškova postavljeni, organizaciono se postavlja odgovarajuće računovodstvo troškova. Za efikasno funkcionisanje računovodstva troškova i po tom osnovu obezbeđenje blagovremenih, odgovaj rajućih i kvalitetnih podataka i informacija neophodno je, izmeau ostalog, izvršiti kvalitetno kreiranje knjigovodstvene dokumentacije i obezbediti njeno adekvatno kretanje, odnosno cirkulaciju. Kvalitetna knjigovodstvena dokumentacija i hodogram dokumentacije imaju poseban značaj u ispunjenju zadataka i ciljeva koji su postavljeni pred računovodstvo uopšte, a posebno pred računovodstvo troškova. 3

n n Pri kreiranju dokumentacije i pri utvrđivanju njenog kretanja moraju se uvažiti konkretni uslovi poslovanja privrednog subjekta, imajući posebno u vidu njegovu organizacionu strukturiranost, ekonomske i tehničkotehnološke karakteristike. Pri tom, ulogu i značaj ima kontni plan uopšte i posebno analitički kontni plan. U metodološkim rešenjima koja slede korišćen je analitički kontni plan koji predstavlja jednu mogućnost u okviru propisanog kontnog okvira, a prilagođen je potrebama primene različitih sistema obračuna troškova. Pored iznetog, iako nije predmet razmatranja u ovom radu, treba istaći mesto i značaj primene informacionih tehnologija u računovodstvu i obračunu troškova. Jer, njihova primena u računovodstvu i obračunu troškova omogućuje brže, lakše i kvalitetnije ispunjavanje zadataka i ciljeva koji se pred njih postavljaju.

2. 1. Obračun po stvarnim troškovima u uslovima masovne fazne proizvodnje Zadatak sa rešenjem n Preduzeće "Rubin" proizvodi proizvod "X" u dve faze koje se javljaju kao mesta troškova osnovne delatnosti. n U okviru pomoćne delatnosti je mesto troškova radionice za održavanje. n U okviru neproizvodne delatnosti opšti troškovi se usmeravaju na dva mesta troškova i to na mesto opštih troškova izrade (OTI) i na mesto opštih troškova uprave (OTU). n Kao posebna kalkulativna kategorija izdvaja se amortizacija.

PODACI O TROŠKOVIMA 1. Materijal za izradu I faza 12. 000 2. II faza 8. 000 2. Zarade (plate izrade) I fazа 4. 000 II fazа 2. 000 20. 000 6. 000 Indirektni troškovi 3. Troškоvi radionиce za održavаnje 5. 100 4. Amortizacija 4. 000 5. Opšti тroškоvi иzrade - tehničke uprave - koji terete zalihe - koji tеrеtе rashodе pеrioda 6. Opšti тroškоvi uprave Ukupni troškovi 1. 440 80 1. 520 3. 960 40. 580

n 1. 2. 3. 4. 5. 6. n n Kroz dnevnik i konta glavne knjige proknjižiti: Primarne troškove na mesta troškova. Primarne troškove perioda na rashode perioda. Preneti troškove I faze na II fazu srazmerno završenoj proizvodnji. Procenat završenosti proizvodnje I faze je 50%. Preneti troškove pomoćne delatnosti (radionica za rdržavanje) u celini na OT izrade. Preneti amortizaciju na osnovnu delatnost. Rasporediti OT na osnovnu delatnost (I i II faza). Osnov za raspored predstavljaju plate izrade. Vrednost nedovršene proizvodnje na kraju obračunskog perioda utvrđena popisom i procenom prema stepenu dovršenosti u završnoj P fazi osnovne delatnosti iznosi 2. 000 dinara. Celokupna vrednost proizvodnje iz početne I faze osnovne delatnosti nalazi se u nedovršenoj proizvodnji. 8. Završeno je 2. 000 komada proizvoda "X" i predato u magacin po planskoj ceni koštanja od 11, 90 dinara. Izvršiti obračun stvarnih i planskih troškova završene proizvodnje i proknjižiti odstupanja. Izraditi kalkulaciju cene koštanja.

RB. : 1. OPIS Duguje Potražuje Materijal za izradu osnovne delatnosti I faze 9300/1 12. 000 Materijal za izradu osnovne delatnosti II faze 9300/2 8. 000 Zarade (Plate) izrade osnovnedelatnosti 1 faze 9301/1 4. 000 Zarade (Plate) izrade osnovne delat. II faze 9301/2 2. 000 Radionica za održavanje 9221 5. 100 Propisana amortizacija 9420 4. 000 Opšti troškovi izrade - tehničke uprave zaliha 9210 1. 440 Opšti troškovi izrade - tehničke uprave koji u celini terete rashode 9211 80 Opšti troškovi uprave 940 Račun za preuzimanje troškova________ 902 Preuzimanje troškova iz finansijskog knjigovodstva 3960 _____ 40. 580

Dnevnik preduzeća “X”, Novi Sad 2. 3. 4. Troškovi perioda Opšti troškovi izrade - tehničke ulrave koji u celini terete rashode Opšti troškovi uprave Prenos troškova perioda 982 4. 040 Materijal za izradu osn. del. II faze Plate izrade osnovne delat. II faze Materijal za izradu osnovne delatnoš I faze Zarade (Plate) izrade I faze Prenos troškova dovršene proizvodnje 9300/2 9301/2 9300/1 9301/1 6. 000 2. 000 Opšti troškovi izrade - tehničke uprave zaliha Radionica za održavanje Prenos troškova pomoćne na osvnovnu delatnost 9210 5. 100 9211 80 3. 960 940 6. 000 2. 000 9221 5. 100

nastavak 5. Amortizacija u osnovnoj delatnosti 9302 Propisana amortaacija 4. 000 9420 4. 000 Prenos amortizacije na osnovnu delatnost 6. Nedovršena proizvodnja 957 13. 513 Prenos troškova završenih učinaka 9509 23. 027 Prenos troškova na učinke Prenos dovršene i nedovršene proizvodnje 9309 36. 540

nastavak 7. Gotovi proizvodi 960 23. 800 Prenos troškova završenih učinaka 9509 23. 027 Odstupznje u troškovima gotovih proizvoda 969 773 Prenos gotovih proizvoda na zalihe 8. Prenos troškova na učinke 9309 23. 027 Materijal za izradu osnovne delatnosti II faze 9300/2 12. 881 Plate izrade osnovne del. II faze 9301/2 3. 680 Amortizacija u osnovnoj delatnosti 9302 2. 454 Opšti troškovi izrade - tehničke uprave zaliha 9210 4. 012 Razduženje za troššve zzvršene proizvodnje

Glavna Knjiga D 9300/1 Materijаl za iзrаdu osnоvнe dеlztnosтi. Ifaze P D 9300/2 Materijаl za iзrаdu osnоvнe dеpatnosтi II faze P 8. 000 6. 000 12. 881 8. 12. 000 6. 000 3. 1. 3. D 9301/1 Plate izrаdе osnоvнe dеlatno-sтi I faze P D 9301/2 Plate izrаdе osnоvнe dеlatnosтi II faze P 1. 4. 000 2. 000 3 1. 3. 2. 000 3. 680 2. 000 8. D 9221 Radionиca zз održavаnje P D 9420 Propisanа аmortizacиjа P 1. 5. 100 4. 1. 4. 000 5.

GLAVNA KNJIGA-nastavak D 9210 OTI -tehničke uprave zаliha P D 92110 TI - tehničke uprave koji u celiniterete rashode 1. 440 5. 100 4. 012 8. 1. 80 80 D 940 Opšti troškoai uprave P D 902 Račun za preuzimanje troškova 1. 3. 960 2. D 982 Трошкс 2. P 4. 040 D 957 Nedovršenz proizvodnja 6. D ви периодз P 13. 513 9309 Prenos 8. 40. 580 D 23. 027 36. 540 2. ' P 1. P 5. 4. 000 2. 454 5. D 9509 Prenos nezavršenih troškova učinaka P 6. trošgava na učinke 9302 Amortizac u osnovnoj delatnoti P P D 6. 7. 23. 027 960 Gotоvi proizvodi 23. 800 7. P

1. Amortizacija I фаза = 2. 000 * 66, 67 1. 333 = 100 4. 000 х 66, 67 100 2. 0 pštitroškoviizradezaliha 2. 667 = 2. ОООх 109 = 100 2. 180 4. 000 x 109 100 3. Opšti тroškоvi иzrade rashoda 4. Opšti тroškоvi uprave = 4: 360 2. 000 * 1, 33 = 100 4. 000 x 1, 33 100 = 2. 000 * 0, 66 100 4. 000 x 0, 66 100 II фаза 26, 67 53, 33 = 1320 2640

n Raspored (alokacija) opštih troškova može se vršiti i putem koeficijenata. U sušti-ni postupak je isti. Izostale bi sve računske operacije sa 100, odnosno ne bi se koristili procenti već koeficijenti. U ovom slučaju, na primer, za raspored amortizacije mogao se koristiti i koeficijent 0, 6667. Efekti bi bili

Kalkulacija cene koštanja završene i nezavršene proizvodnje Red. Br. 1. Materijal za izradu 6. 000 14. 000 20. 000 2. Plate izrade 2. 000 4. 000 6. 000 3. Amortizacija 1. 333 2. 667 4. 000 4. Opšti troškovi izrade tehničke uprave zaliha 2. 180 4. 360 6. 540 5. Ukupni stvarni troškovi - Stvarna cena koštanja proizvoda 11. 513 25. 027 36. 640 6. Cena koštanja nedovršene proizvodnje 11. 513 2. 000 13. 513 7. Cena koštanja završene proizvodnje 23. 027 8. Planska cena koštanja završene proizvodnje 23. 800 9. Odstupanje od cena proizvodnje - sniženje cene koštanja 773 10. Završena proizvodnja - 2. 000 jedinica proizvoda X 11. Stvarna cena koštanja po jedinici 11. 51 12. Planska cena koštanja po jedinici 11. 90

HVALA NA PAŽNJI