Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocawiu instytut nauk ekonomicznych i

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych Prof. dr hab. Barbara Kutkowska Przemiany w rolnictwie dolnośląskim po integracji z Unią Europejską Wrocław, 29 listopada 2013 r.

Plan wystąpienia: 1. Warunki przyrodnicze i ekonomiczne produkcji rolniczej 2. Przemiany strukturalne w zakresie: • liczby i powierzchni gospodarstw • powierzchni użytków rolnych • powierzchni zasiewów • pogłowia zwierząt • struktury produkcji globalnej i towarowej 3. Finansowe wsparcie rolnictwa w ramach WPR w woj. dolnośląskim 4. Dynamika nakładów inwestycyjnych 5. Zmiany wartości środków trwałych 6. Podsumowanie

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

Na przemiany strukturalne w rolnictwie dolnośląskim wpływ miały: 1. Procesy globalizacyjne ( WTO i sytuacja na światowych rynkach rolnych) 2. Integracja Polski z UE i wsparcie finansowe w ramach WPR

Rys. 1. Polski handel zagraniczny ogółem Źródło: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa

Rys. 2. Polski handel zagraniczny artykułami rolno-spożywczymi Źródło: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa

2000 Lp. 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Wyszczególnienie % Eksport 1 8, 4 8, 0 8, 4 8, 7 9, 9 11, 7 11, 2 11, 1 6, 5 6, 8 6, 5 5, 9 6, 1 6, 8 6, 4 6, 8 7, 0 8, 6 8, 1 8, 3 Import 2 Udział handlu artykułami rolno-spożywczymi w handlu zagranicznym Polski Źródło: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa

Skumulowana wartość wsparcia finansowego w ramach WPR w woj. dolnośląskim Wg stanu 30. 09. 2013 r. Lp. 1 2 3 4 5 6 Wyszczególnienie Płatności bezpośrednie PROW 2007 -2013 PROW 2004 -2006 SAPARD SPO „Rolnictwo” Razem Źródło: ARi. MR – DOR we Wrocławiu Wartość mln zł 5 550, 7 2 599, 9 510, 4 146, 1 186, 9 8 994, 0

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych Woj. dolnośląskie dysponuje 6, 2% areałem UR w kraju i zajmuje 8. lokatę w kraju pod względem areału gruntów rolnych

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

• Po roku 2000 nastąpił w woj. dolnośląskim systematyczny spadek liczby gospodarstw rolnych. PSR 2010 wykazał, że w stosunku do PSR 1996 było ich o 28% mniej. • Największą dynamikę spadku obserwuje się wśród gospodarstw najmniejszych (do 1 ha -19%, 1 -5 ha -16%). • Znacząco wzrosła liczba gospodarstw największych o powierzchni powyżej 50 ha ( o 49%) i powyżej 100 ha (99%). • W roku 2010 ogólna liczba gospodarstw wynosiła 107, 3 tys. , w tym gospodarstw powyżej 1 ha UR – 62, 9 tys.

• Obserwuje się proces koncentracji gruntów rolnych. W gospodarstwach powyżej 50 ha znajduje się obecnie 52% użytków rolnych województwa. • Koncentracja gruntów jest korzystna z punktu widzenia lepszego wykorzystania czynników produkcji: pracy i sprzętu rolniczego, a także możliwości wykorzystywania ekonomicznych efektów skali produkcji. • Integracja Polski z UE wpłynęła na wzrost cen gruntów rolnych i stawek czynszu dzierżawnego, co przyczyniło się do spotęgowania procesu koncentracji ziemi rolniczej w gospodarstwach obszarowo większych i pogłębiło niechęć rolników do wyzbywania się gruntów rolniczych (Berbeka 2012). • Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w województwie dolnośląskim wzrosła o 30%, z 8, 1 ha w roku 1996 roku do 10, 5 ha w 2010, w tym 11, 06 ha UR dla gospodarstw prowadzących działalność rolniczą. (w kraju przeciętna powierzchnia gospodarstwa wynosi 7, 95 ha UR)

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

• 80% gospodarstw dolnośląskich prowadzi działalność rolniczą ( więcej o 16%), w tym 72% działalność wyłącznie rolniczą. • 20% gospodarstw nie prowadzi działalności rolniczej. • W latach 2002 -2010 o 16% zwiększyła się liczba gospodarstw prowadzących działalność rolniczą, natomiast o 8% zmniejszyła się liczba gospodarstw nie prowadzących działalności rolniczej, • Spadła również liczba gospodarstw łączących działalność rolniczą z pozarolniczą (o 7, 6%).

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych Powierzchnia zasiewów w woj. dolnośląskim stanowi 7% zasiewów w kraju. Pod zasiewami znajduje się 80% ziemi rolniczej, a 3% jest ugorowanej ( w kraju odpowiednio- 67% i 3%)

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych 13% udział dolnośląskiego w uprawie rzepaku i 2. lokata po wielkopolskim

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych W woj. dolnośląskim w latach 2002 2010 o 70% zwiększyło się zużycie nawozów mineralnych

119. 0 120. 0 110. 0 104. 0 100. 0 91. 1 80. 0 70. 0 87. 8 82. 0 77. 5 77. 2 Polska Dolnośląskie 66. 3 60. 0 50. 0 80. 2 54. 3 Bydło Trzoda chlewna Owce Konie Drób ogółem Wykres 3. Dynamika pogłowia zwierząt gospodarskich w 2010 r. [%] (2002=100)

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

W latach 2004 -2013 rolnicy w woj. dolnośląskie otrzymali 5, 5 mld złotych dopłat bezpośrednich = 100%

Zróżnicowanie wsparcia finansowego w ramach WPR wg powiatów Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 23 24 25 26 Powiat bolesławiecki Powiat dzierżoniowski Powiat głogowski Powiat górowski Powiat jaworski Powiat jeleniogórski Powiat kamiennogórski Powiat kłodzki Powiat legnicki Powiat lubański Powiat lubiński Powiat lwówecki Powiat milicki Powiat oleśnicki Powiat oławski Powiat polkowicki Powiat strzeliński Powiat średzki Powiat świdnicki Powiat trzebnicki Powiat wałbrzyski Powiat wołowski Powiat wrocławski Powiat ząbkowicki Powiat zgorzelecki Powiat złotoryjski Dopłaty bezpośrednie razem zł % ogółu 192 707 666, 07 3, 5 174 532 180, 64 3, 1 156 494 159, 89 2, 8 197 167 793, 24 3, 6 243 917 572, 11 4, 4 108 090 266, 61 1, 9 73 426 535, 63 1, 3 280 581, 53 5, 1 294 155 895, 43 5, 3 105 161 588, 71 1, 9 147 046 371, 97 2, 6 145 216 864, 08 2, 6 117 298 357, 58 2, 1 284 512 770, 64 5, 1 222 668 998, 56 4 142 465 522, 40 2, 6 320 070 769, 87 5, 8 281 177 046, 06 5, 1 333 470 984, 56 6 264 586 267, 47 4, 8 75 315 588, 06 1, 4 158 063 634, 20 2, 8 616 653 737, 94 11, 1 294 297 513, 59 5, 3 111 110 372, 17 2 207 810 771, 05 3, 7 Razem woj. dolnośląskie 5 550 699 809, 99 Powiat Źródło: Materiały ARi. MR DOR we Wrocławiu 100

W latach 2004 -2013 rolnicy w woj. dolnośląskie otrzymali 3, 4 mld złotych w ramach, SAPARD, SPO, PROW = 100%

Wsparcie finansowe rolnictwa dolnośląskiego w latach 2004 -2013 (SPO, PROW 2004 -2006, PROW 2007 -2013) Lp. Powiat 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 23 24 25 bolesławiecki dzierżoniowski głogowski górowski jaworski jeleniogórski kamiennogórski kłodzki legnicki lubański lubiński lwówecki milicki oleśnicki oławski polkowicki strzeliński średzki świdnicki trzebnicki wałbrzyski wołowski wrocławski ząbkowicki zgorzelecki złotoryjski 26 Razem woj. dolnośląskie Źródło: Materiały ARi. MR DOR we Wrocławiu % wsparcia wojewódzkiego (100=3, 3 mld zł) 9 2, 2 3, 3 4, 5 3, 6 3, 4 3, 3 8, 6 4, 7 2, 0 3, 6 3, 3 4, 9 2, 6 3, 3 2, 9 3, 4 3, 9 5, 4 2, 5 3, 5 9, 9 4, 3 1, 7 3, 0 100, 0

ii świdnicki strzeliński MAPA 3. Skumulowana wartość wsparcia finansowego: dopłaty bezpośrednie, SAPARD, SPO Rolnictwo, PROW 20042006, PROW 2007 -2013 w zł /1 ha UR ( 30. 09. 2013 r. ) ARi. MR DOR we Wrocławiu

legnicki wrocławski MAPA 4. Skumulowana wartość wsparcia finansowego: dopłaty bezpośrednie, SAPARD, SPO Rolnictwo, PROW 2004 -2006, PROW 2007 -2013 w zł /1 gospodarstwo ( 30. 09. 2013 r. ) ARi. MR DOR we Wrocławiu

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

Podsumowanie § Na przemiany strukturalne w rolnictwie dolnośląskim wpływ miały : integracja Polski z UE i wsparcie finansowe w ramach WPR oraz procesy globalizacyjne § Obserwuje się powolny proces koncentracji gruntów rolnych w gospodarstwach o areałach powyżej 50 i 100 ha UR § Zwiększa się liczba gospodarstw prowadzących działalność rolniczą § Zasoby gospodarstw rolnych przesunęły się w stronę produkcji roślinnej, zwłaszcza rzepaku i zbóż, produkcja zwierzęca ulega ograniczaniu (czy to jest korzystne z punktu widzenia rolnictwa zrównoważonego? ) § Dzięki wsparciu finansowemu z UE zwiększyła się dynamika nakładów inwestycyjnych i ograniczony został proces deprecjacji wartości majątku trwałego w rolnictwie. § Duże zróżnicowanie subregionalne poziomu wsparcia finansowego w ramach WPR pociąga za sobą konieczność łączenia instrumentów polityki rolnej i polityki spójności.

Dziękuję za uwagę