UNIVERZITET U BANJOJ LUCI POLJOPRIVREDNI FAKULTET Razvoj lanaca

UNIVERZITET U BANJOJ LUCI POLJOPRIVREDNI FAKULTET Razvoj lanaca vrijednosti u agroturizmu Obuka poljoprivreda i agroturizam kao šansa za posao

Uvod • Lanac vrijednosti je niz aktivnosti koje generišu (stvaraju) neku vrijednost! • Od svih promena koje su se desile u postavkama i filozofijama menadžmenta u posljednjih 30 -ak godina možda je najveća ona koja akcijenat stavlja na pronalaženje novih načina za isporučivanje superiorne vrijednosti u očima potrošača. • Zasluga za ovaj zaokret u najvećoj meri se pripisuje harvardskom profesoru menadžmenta, Majklu Porteru. • Porter skreće pažnju menadžera i stratega na centralni značaj konkurentske pozicije u postizanju uspeha na tržištu. U tom kontekstu, kreiran je čuveni Porterov lanac vrijednosti.

Porterov lanac vrijednosti Izvor: Porter, M. (1985), Competitive advantage, Free Press, New York,

Porterov lanac vrijednosti Primarne aktivnosti su: • Ulazna logistika (Inbound Logistics) uključuje veze sa dobavljačima, kao i aktivnosti prijema, skladištenja i raspoređivanja ulaza (distribucija materijala u proizvodnju, na primer) • Operacije (Operations) podrazumijeva transformaciju ulaza u izlaz (izlazne proizvode i usluge) • Izlazna logistika ( Outbound Logistics), skladištenje i distribucija izlaza (gotovih proizvoda, na primer) • Marketing i prodaja (Marketing and Sales), informisanje kupaca o proizvodima i servisima, pridobijanje kupaca za kupovinu i podrška kupcima pri kupovini. • Servis (Service), aktivnosti koje garantuju da će proizvod ili usluga funkcionisati dobro kod kupca i posle kupovine.

izmještanje posla - “Outsourcing” • Konkurentska prednost stiče se efikasnom organizacijom i upravljanjem ovim aktivnostima unutar vrednosnog lanca. • Izvršivši ovu podijelu, neophodno je analizirati svaku aktivnost i ustanoviti da li preduzeće iz nje «crpi» vrijednost ili ne. Ako to nije slučaj, preporuka je da se ta aktivnost izmjesti (outsourcing).

Tipične aktivnosti koje se najčešće izmještaju Outsourcing preduzeća (logistička i druga poslovna polja) Najčešće se iznajmljuje Frekvencija rentiranja Upravljanje sredstvima Upravljanje skladištenjem 45 % Marketing Konsolidacija (ukrupnjavanje) isporuka 45% Izvori ponude Popunjavanje ponude 26% Pakovanje markiranje robe Montiranje proizvodnih kapaciteta 6% Transport robe 28% Distribucija Selekcija transportera 21% Kompjuterizacija sistema poručivanja Logistički informacioni sistem 32% Postprodajne usluge Povrat robe 2% Spoljno trgovinski poslovi Pregovaranje o cijenama i uslovima poslovanja 21% Upravljanje kadrovima Realizacija porudžbine 6% Izvor: Gilmore, R. "Third party logistics" u knjizi Distribution management handbook, James Tompkins & Dale Harmelink, editors in chief, Mc. Graw-Hill, Inc. New York, str. 294 -5 prema Božić V, Aćimović S. (2010), Marketing Logistika, Centar za izdavačku delatnost Ekonomskog Fakulteta, Beograd

Zaključak • Sve aktivnosti koje obavljate u vašem preduzeću čine jedan Lanac. Aktivnosti funkcionišu i daju određenu vrijednost krajnjem proizvodu. • S obzirom da je svaki lanac jak onoliko koliko je jaka i najslabija karika, poželjno je uraditi Analizu lanca vrijednosti u preduzeću. • Analizom Lanca vrijednosti dobijate jasnu sliku o kvalitetu aktivnosti koje sprovodite u preduzeću. Neke aktivnosti su slabe, slabo funkcionišu, i potrebno ih je pojačati i poboljšati. Ta pobljšanja i Unaprijeđenja u smislu bolje organizacije sprovođenja aktivnosti, ili ugrađivanje inovacije u aktivnost, ili ako toj aktivnosti dodate dimenziju rešavanja nekog društvenog problema, sve to se naziva dodavanje "nove vrijednosti“ aktivnostima. • Kada dodate novu vrijednost aktivnostima i krajnji proizvod će imati "veću vrijednost". • Kada se kaže veća vrijednost proizvoda, ne misli se na veću cijenu, već da proizvod više vrijedi i da je kupac raspoloženiji da kupi taj proizvod ili uslugu.

Razvoj lokalnih lanaca vrijednosti Ciljevi: • Strateško repozicioniranje u dugom roku. • Pružanje informacija i vodiča za starteško i održivo repozicioniranje konkretnog sektora kako bi se povećala njegova konkurentnost na lokalnom i međunarodnom tržištu. • Preporuke za brze pobede koje zainteresovane strane mogu u kratkom roku sprovesti i koje im donose povraćaj na ulog.

Šta je razvoj lanaca vrijednosti ? • Unaprijeđenje saradnje između zainteresovanih strana u konkretnom sektoru i koordinacija aktivnosti u različitim nivoima lanca vrijednosti Analitička sredstva za analizu i razvoj lanaca vrijednosti: - Efikasnost sistema - Kvalitet proizvoda i specifikacija - Konkurentnost proizvoda-diferencija - Standardi - Funkcije podrške

Obuhvat lanca vrijednosti u turizmu RESORT Turističko mesto TURISTIČKA DESTINACIJA odredište turističkog putovanja koje svojom opremljenošću omogućava prihvat i boravak turista TURISTIČKO MESTO organizaciona i funkcionalna cjelina sa formiranom turističkom ponudom, prirodnim vrijednostima, kulturnim dobrima i drugim znamenitostima značajnim za turizam, komunalnom, saobraćajnom i turističkom infrastrukturom, kao i objektima i drugim sadržajima za smeštaj i boravak turista Turistička destinacija Turistički lokalitet Turistički subjekti • Turistička atrakcija III TURISTIČKA LOKACIJA uža, saobraćajno povezana i infrastrukturno opremljena prostorno-tehnološka celina, koja sadrži jednu ili više turističkih atrakcija TURISTIČKA ATRAKCIJA naročito privlačno obeležje turističke destinacije, prirodnog ili društvenog karaktera u okviru turističkog prostora

Lanac vrijednosti turističke destinacije Destinacija se smatra lancem, odnosno nizom povezanih aktivnosti koje su potrebne da bi se stvorila i ponudila na tržištu vrijednost koja je superiorna u odnosu na onu koju nudi konkurencija. Neophodno je identifikovati subjekte i aktivnosti koje učestvuju pri stvaranju i dodavanju vrijednosti koja će ličiti na konačnu ponudu određene turističke destinacije Sa stanovišta nosilaca turističkog proizvoda, lanac vrijednosti predstavlja koordiniranu aktivnost različitih subjekata od upravljača destinacijom i atraktivnostima, doputničkih agencija i prevoznika, davalaca usluga smeštaja, ishrane, zabave, rekreacije, trgovine, vodiča, proizvodnje i prodaje suvenira i lokalnih proizvoda, bankarskih i menjačkih usluga, održavanja automobila, zdravstvenih usluga, informacione i komunikacione tehnologije i dr. Sa stanovišta turista, lanac vrijednosti obuhvata različite aktivnosti koje turista obavlja od pripreme za putovanje, preko putovanja i boravka na destinaciji, do povratka kući i naknadne brige o gostu

Interesne grupe lanca vrijednosti turističke destinacije TURISTI ODMOR TURISTIČKI SUBJEKTI ORGANIZACIJE I ZAJEDNICE PRUŽAOCI USLUGA SMEŠTAJA I ISHRANE ZADOVOLJSTVO POSREDNICI POSAO POSETA RODBINI I PRIJATELJIMA ATRAKCIJE LOKALNA ZAJEDNICA OKRUŽENJE NIVOI UPRAVLJANJA LOKALNA SAMOUPRAVA NEVLADINE ORGANIZACIJE NACIONALNI DRUŠTVA ZA ZAŠTITU I KONZERVACIJU REGIONALNI AGENCIJE ZA ZAŠTITU ŽIVOTNE SREDINE LOKALNI OSTALO AGENCIJE UDRUŽENJA GRAĐANA POSLOVNA UDRUŽENJA TRANSPORT RADNE GRUPE MEDIJI OSTALO SINDIKALNA UDRUŽENJA OSTALO

Interesne grupe lanca vrijednosti turističke destinacije

Primeri lanaca vrijednosti u agroturizmu • Kružna tura- integracija lokalnih proizvoda i smeštaja • Žig garancije kvaliteta- kreiranje dodate vrijednosti • Manifestacije- instrument promocije • Degustacioni centri- instrument prodaje i promocije

Čarobni turistički prsten TURISTIČKI BROD BAJINA BAŠTA VIŠEGRAD TURISTIČKI AUTOBUS TURISTIČKI VOZ MOKRA GORA

Primjer čarobnog turističkog prstena • Bajina Bašta • Hotel Zepter • Polupansion Smeštaj 1 Autobus • Bajina Bašta • Perućac • Turističko vođstvo • Perućac- Višegrad • Ručak • Animacija učesnika Brod Grizzly 2 Obilazak • Andrićgrad • Animacija • Most na drini

Primjer čarobnog turističkog prstena • Višegrad • Mokra Gora Turistički voz Obilazak • Drvengrad • Osveženje • Mokra Gora • NP Tara • Bajina Bašta Autobus Smeštaj • Bajina Bašta • Hotel Zepter • Polupansion

Žig garancije kvaliteta lokalnih proizvoda i usluga

JEDINSTVENI PRODAJNI PREDLOZI Tematski meniji bazirani na lokalnim proizvodima – u ponudi ruralnih domaćinstava, hotela i , , gastro kornera ‘’

AMBALAŽA

MEĐUNARODNI FESTIVAL VOĆNIH RAKIJA “ŽESTIVAL” O manifestaciji: • Afirmacija, promocija i unapređenje proizvodnje i plasmana tradicionalnih proizvoda ovoga kraja • Sastoji se: od promotivne i edukativne komponente • Edukativni karakter manifestuje se organizacijom kreativnih radionica i predavanja eminentnih stručnjaka iz oblasti proizvodnje, promocije i plasmana alkoholnih pića • Promotivni aspekt teži da kroz uparivanje rakije i tradicionalnih proizvoda kreira njihovu komplementarnost u konzumaciji čime će se omogućiti njihova adekvatna valorizacija na turističkom tržištu.

SALON VINA • Održava se u avgustu, u hotelu Mona • Prethodne godine učestvovale renomirane vinarije iz Srbije i okruženja • Organizatori salona i predavači na radionicama: SERSA (srpska asocija somelijera), udruženje somelijera vojvodine i asocija somelijera šumadije • ZUS učestvovalo na 2 radionice: • Vino i koza- uparivanje vina i lokalnih kozijih sireva • Vino i perun- uparivanje domaćih vina i specijaliteta restorana perun, hotelmona

ETNO SAJAM HRANE I PIĆA • Regionalna razvojna agencija Zlatibor je u okviru štanda zapadne Srbije i na centralnom štandu „Etno dvorište”, organizovala dve prezentacije lokalnih tradicionalnih proizvoda u okviru zvaničnog programa sajma: • PLANINSKA ČAJANKA na štandu Privredne komore Srbije- zapadne Srbije degustacija čajeva od lekovitog bilja u kombinaciji sa proizvodima od heljde i džemova od jagodastog voća sa planina i dolina prekograničnog područja • Na centralnom štandu „Etno dvorište“, OKUSI PLANINU- pripremu, prezentaciju i degustaciju „etno klasik koktela“ (lokalni proizvodi u klasik koktelima) i planinskih zalogaja (kačamak sa kajmakom i koprivom, priganice sa plevaljskim sirom i zlatiborskom pršutom, heljdin kolač sa malinom iz doline Lima)

DEGUSTACIONI CENTRI • Šansa za proizvođače tradicionalnih proizvoda da prošire svoju inicijalnu delatnost i postanu deo lokalne turističke ponude, ali i deo turističke ponude tranzitnog turizma Srbije • Objedinjena ponuda tradicionalnih proizvoda, proizvođača i degustacionih centara http: //tradicionalniproizvodi. com/

Da li ste prepoznali svoje mjesto i ulogu u lancu vrijednosti vaše turističke destinacije? ? ?