UNIVERSITETI ISMAIL QEMALI VLOR MASTER SHKENCOR N INFERMIERISTIK

UNIVERSITETI "ISMAIL QEMALI” VLORË MASTER SHKENCOR NË INFERMIERISTIKË LENDA: Teknologji Informacioni dhe Komunikim i Avancuar DETYRE KURSI CA COLO-RECTAL Ph. D: EVA CIPI M. Sc kandidat: ROZETA KOTA(Minga) Viti Akademik 2011/2012

ESHTE ME LEHTE TA PARANDALOSH SEMUNDJEN SESA TA MJEKOSH ATE…

HYRJE Nga zhvillimet qe CA merr, eshte nje pathologji qe ka te beje me rritjen dhe zhvillimin ne permasa anormale te qelizave. Vetite kryesore te CA jane ekspansive dhe shkaterruese, e, natyrshem, ai instalon idene e vdekjes, friken, ankthin ndaj saj. Qellimi I punes sone eshte te bejme te ndergjegjeshem, ate pjese te popullates qe eshte me e prekshme, ne menyre qe te arrijme te kuptojme faktoret predispozues, parandalimin, prognozen, mjekimin.

ETIOLOGJIA 1. Ushqimet e pasura me proteina shtazore dhe yndyrna, dhe e varfer me perime, fruta etj. 2. Klorinimi I ujit te pijshem. 3. Koliti ulceroz dhe polipozat. 4. Profesioni (bujqesi, amianti etj). 5. Trashegimia. 6. Duhani, alkooli, kafeja. 7. Rrezatimet, lendet kimike

EPIDEMIOLOGJIA CA Colo-Rectal prek moshat e treta. Perhapja e tij ne vendin tone eshte e barabarte si ne veri dhe ne jug. Ne bote eshte e perhapur ne SHBA, ne Itali, vendet nordike, ne popullsine Hebre. Me e rrezikuar eshte rraca e bardhe. Ne rrethin e Vlores, prevalenca e kesaj semundjeje eshte 0. 051% e popullsise se rritur (2007).

PREVALENCA E CA COLORECTAL NE VLORE MOSHA E PAC. 21 -30 31 -40 41 -50 51 -60 61 -70 >70 M F M F M F 2006 1 - - 1 - 2 1 - - - 2007 - - 1 - 2 - 3 - - -

SIMPTOMATOLOGJIA n n Crregullimet dispeptike, anoreksi, renie ne peshe. Diarrhe me gjak. Dhimbje abdominale. Temperature etj.

KOMPLIKACIONET 1) 2) 3) Hemorragji. Perforacion. Obstruksion pa patur simptoma me pare.

MJEKIMI n n n Konsevativ. Kirurgjikal – heqje e kancerit perpara se te jape metastaza. Kimioterapia; radioterapia; imunoterapia; hormonoterapia.

ROLI INFERMIEROR a) b) Konsiston ne masat parandaluese: Primar – evitimi dhe eleminimi I proceseve patogjenike qe cojne ne lindjen e semundjes dhe ne vdekje, nepermjet: Zbulimit te faktoreve patogjenike Aplikimi I masave profilaktike me themelore.

- Roli im si infermiere qendron ne njohjen dhe mbajtjen ne kontroll te personave qe kane risk te larte per Ca Colo-Rectal. - Mbajtja ne kontroll e personave me gjendje prekanceroze nepermjet propagandes shendetesore, temave qe informojne epr rreziqet, edukimit higjeno-sanitar te popullates etj.

- Rekomandime ne drejtim te menyres se jeteses: 1. Jo ushqime te njeaneshme. 2. Jo yndyrna shtazore. 3. Jo pije te gazuara. 4. Po ushqime natyrale (zarzavate, fruta, sallatra). 5. Po peshk, mish pule, lengje. 6. Jo qepe te gjalle.

• Edukimi psikosocial I pacientit. Jeta sedentare ndikon negativisht ne semundjet prekanceroze, prandaj u keshillojme pacienteve aktivitetin fizik te perditshem pershtatur me gjendjen, moshen. Duke qene se jane persona ne moshe madhore, keta paciente mbartin me vete ankth, emocione te teperta, stres, te cilat ua imponon jeta e pastabilizuar ne shume aspekte, ne vendin tone dhe qe mund te manifestohen edhe me gjendje depresive. Na del detyre t’u qendrojme sa me prane.

Te gjithe keta faktore ndikojne negativisht ne peristaltiken intestinale dhe pasojat dihen. Se bashku me mjekun, me nje ndergjegje etike reflektuese ne kujdesjet tona, projektojme ndihmen qe duhet te japim. Puna do te jete me e plote nese krijojme lidhje edhe me familjaret me te cilet pacientet kalojne pjesen me te madhe te kohes.

Sekondar – Diagnostikimi I hershem I simptomave, para infiltrimit te procesit. Per kete cdo person nje here ne vit te kryeje ekzaminimin digital (50 -70 vjec) - Ekzaminimin mikroskopik te feceve (per gjak), te personat mbi 50 vjec. - Vleresimi I konstipacionit dhe diarhese. - Gjaku okult nepermjet antigeneve kanceroze. - Sigmoidoskopia cdo tre vjet pas dy skopive negative.

KONKLUZIONET 1. 2. 3. 4. Kanceri Colo-Rectal ne qytetin tone u gjet ne 0. 051% te popullsise se rritur. Ndjekja dinamike e kesaj patologjie minimizon nderlikimet dhe vonon shfaqjen e metastazave. Depistimi I hershem I gjendjeve prekanceroze eshte detyre themelore e personelit infermieror. Infermieri luan rol te rendesishem ne parandalimin deh mjekimin e semundjes. Pra, ne saje te aftesise sone profesionale, ne mund dhe duhet te japim nje kontribut dobiprures per parandalimin e Ca Colo. Rectal.

…Megjithate, une nuk mund te qetesohem vetem me shprehjen “bera gjithcka ishte e mundur”. Por, si Une, Ju dhe gjithe armata shendetesore ne Shqiperi e ne bote, gjithmone duhet te pyesim: “Cfare I dhuruam pacientit me ate qe beme? . . . ”

Ju faleminderit!