Universiteti i Prishtins Hasan Prishtina Fakulteti Ekonomik FINANCAT

Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina” Fakulteti Ekonomik FINANCAT PUBLIKE Ushtrime / 22. 03. 2016 Sead Ujkani sead. ujkani@uni-pr. edu FP_2015/16 -3

KATËR PYETJET E FINANCAVE PUBLIKE - Financat Publike Studimi i rolit të duhur të qeverisë në ekonomi. Katër pyetjet e financave publike: 1. Kur duhet të ndërhyjë qeveria në ekonomi? 2. Si mund të ndërhyjë qeveria? 3. Çfarë është efekti i këtyre ndërhyrjeve në rezultatet ekonomike? 4. Pse qeveritë zgjedhin për të ndërhyrë në mënyrën që ata e bëjnë? FP_2015/16 -3

KATËR PYETJET E FINANCAVE PUBLIKE Kur duhet të ndërhyjë qeveria në ekonomi? DËSHTIMET E TREGUT • Problemi që shkakton ekonomia e tregut në pamundësi për të ndikuar në maksimizimin e efiçencës. • Papërsosmëritë e mekanizmit të tregut, që pengojnë ne arritjen e rezultateve optimale. RISHPËRNDARJA • Transferimi i burimeve nga disa grupe në shoqëri tek të tjerët. FP_2015/16 -3

KATËR PYETJET E FINANCAVE PUBLIKE Si mund të ndërhyjë qeveria? TATIMET / SUBVENCIONET Një mënyrë që qeveria mund të përpiqet për të adresuar dështimet në tregun privat është që të përdorë mekanizmin e çmimeve, ku politika e qeverisë përdoret për të ndryshuar çmimin e një të mire në një nga dy mënyrat vijuese: • Nëpërmjet tatimeve, të cilat rrisin çmimin për shitjet private apo blerjet e të mirave që janë prodhuar tepër; ose • Përmes subvencioneve, të cilat ulin çmimin për shitjet private apo blerjet e të mirave që janë prodhuar tepër. FP_2015/16 -3

KATËR PYETJET E FINANCAVE PUBLIKE Çfarë është efekti i këtyre ndërhyrjeve në rezultatet ekonomike? EFEKTET DIREKTE • Efektet e ndërhyrjeve të qeverisë që do të parashikohen nëse individët nuk e ndryshojnë sjelljen e tyre në përgjigje ndaj këtyre ndërhyrjeve. EFEKTET INDIREKTE • Efektet e ndërhyrjeve të qeverisë që lindin vetëm për shkak se individët ndryshojnë sjelljen e tyre në përgjigje ndaj ndërhyrjeve. FP_2015/16 -3

KATËR PYETJET E FINANCAVE PUBLIKE Pse qeveritë zgjedhin për të ndërhyrë në mënyrën që ata e bëjnë? • EKONOMI POLITIKE - Teoria që sqaron se si procesi politik prodhon vendimet që ndikojnë tek individët dhe në ekonomi. FP_2015/16 -3

PSE të studiojmë Financat Publike? Debatet mbi sigurimin social, kujdesin shendetësor dhe arsimin. FP_2015/16 -3

Pyetje & Diskutime FP_2015/16 -3

• Çfarë është një kurbë mundesive të prodhimit? Tregoni se si një kurbë e tillë mund të përdoret për të shpjeguar se si të mirat dhe shërbimet private duhet të sakrifikohen për të marrë të mira dhe shërbime qeveritare. FP_2015/16 -3

• Cila është kostoja reale e shpenzimeve qeveritare? Mendoni për shumën që ju paguani për obligime financiare ndaj shtetit dhe atë që ju mund të keni blerë me këto para. FP_2015/16 -3

Në kushtetutat e shumë shteteve është e specifikuar kërkesa që shteti të sigurojë nivel "adekuat" të shpenzimeve në arsim. • Cili është arsyetim ekonomik për një kërkesë të tillë? FP_2015/16 -3

Merrni parasysh katër pyetje themelore të financave publike të prezentuara në fillim të prezentimit. • Cilat nga këto pyetje janë pozitive (pyetje që mund të vërtetohen ose hedhen poshtë) dhe të cilat janë normative (pyetje të mendimit)? Shpjegoni përgjigjen tuaj. FP_2015/16 -3

• Në mënyrë që qeveria të sigurojë të mira dhe shërbime, qytetarët: a) duhet të pajtohen për rëndësinë dhe nevojën e tyre; b) duhet të bien dakord mbi një metodë të financimit; c) duhet të jenë të informuar në lidhje me kostot oportune; d) duhet të bëjnë të gjitha të mësipërmet. FP_2015/16 -3

• Cili nga këto nuk është një formulim normativ? a) Qëllimi i shoqërisë duhet të jetë arritja e të mirës më të madhe për numrin më të madh; b) Mënyra më efikase për të reduktuar emetimin e gazrave të ngrohjes globale është me anë të një sistemi të lejeve të tregtueshme; c) Një politikë e cila dëmton disa njerëz pak dhe ndihmon shumë njerëz më shumë, është një politikë që duhet të zbatohet; d) Qeveria nuk duhet të ketë rol në promovimin e moralit; e) Një shoqëri që garanton të drejtat individuale është më e mirë se një që i vë interesat e shtetit mbi interesat e individëve. FP_2015/16 -3

• Ekonomiksi pozitiv: a) nuk varet nga ndërveprimet e tregut; b) shikon vetëm në pjesët më të mira të ekonomisë; c) ekzaminon se si ekonomia në të vërtetë punon; d) është shumë subjektiv. FP_2015/16 -3

• Cili nga formulimet në vijim nuk është një formulim normativ? a) Buxheti ushtarak duhet të rritet me të njëjtin ritëm si GNP; b) Qeveria duhet të luajë një rol të kufizuar ekonomik, kryesisht duke siguruar se kontratat private janë zbatuar; c) Shkollimi i Integruar ka rritur nivelin e leximit në mesin e grupeve të pakicave. d) Një taksë mbi naftën e importuar duhet të përdoret për të reduktuar deficitin e qeverisë. FP_2015/16 -3

• Një dallim në mes analizës normative dhe pozitive është se: a) Vetëm analiza normative është e rëndësishme për zgjedhjen në mesin e opsioneve të politikës; b) Analiza pozitive merret me fakte dhe nuk mund të jetë një burim i mospajtimit; c) Analiza pozitive është përshkruese ndërsa analiza normative është vlerësuese. d) Analiza normative është injoruar nga ekonomistët, sepse ata nuk kanë ekspertizë në procesin e gjykimit të vlerave. FP_2015/16 -3

• Në një kontekst të të mirave publike, është e vështirë të matet ndikimi në të ardhurat reale sepse: a) Të mirat publike janë përgjithësisht pa pagesë për publikun; b) Ato përbëjnë një përqindje të vogël të totalit të PBB-së; c) Është vështirë të matet se si njerëzit e vlerësojmë të mirën publike. d) Inflacioni e ul vlerën e së mirës. FP_2015/16 -3

FUNDI I USHTRIMIT JU FALEMINDERIT PËR VËMENDJEN TUAJ! Me respekt, Sead Ujkani