Universiteti i Prishtins Fakulteti Ekonomik Studimet pasdiplomike Master

Universiteti i Prishtinës Fakulteti Ekonomik Studimet pasdiplomike / Master Lënda: Mikroekonomi e avancuar Tema (08): Srukturat e tregut – maksimizimi i fitimit (vazhdim)

Tiparet e formave të tregut - Monopoli Karakteristikat Numri i firmave Llojet e produkteve Kushtet e hyrjes Kurba e kërkesës së firmës Profiti afatgjatë Konkurrenca e plotë Monopoli Konkurrenca monopolistike Oligopoli Shumë Një Shumë Disa Homogjene Të diferencuar Dif. jodifer. E lehtë E pamundur Relativisht e lehtë E vështirë Horizontale E pjerrtë Zero Po Zero varesisht

2. Maksimizimi i fitimit në firmën monopol n Në kushtet e monopolit firma është çmim-përcaktuese, por për të analizuar problemin e përcaktimit të çmimit do të paramendojmë se si monopolisti së pari zgjedh nivelin e prodhimit (Q) që do ta shet, pastaj varësisht nga kërkesa e tregut të përcaktojmë çmimin P(Q). Kurba e kërkesës për firmën monopol Çmimi Konk. e plotë P 0 10 7 A Monopoli 12$ B C A Q Q+1 B 2 5 Niveli prodhimit 12 Niveli prodhimit

E ardhura marxhinale dhe elasticiteti kërkesës lidhur me çmimin për kurbën e kërkesës lineare P a Monopolisti nuk ka kurbë oferte Zona elastike ( < -1), MR > 0 Elasticiteti njësi (unitar) ( =-1), MR=0 Zona joelastike (0> >-1), MR<0 MR a/2 b D a/b Q

Kur P=7, Q= 5, TR=35$ P 35$ TR P 12 Q 10 ΔP AR = P x Q / Q = P= kërkesa e tregut 7 2 ΔQ 2 MR 5 6 D=AR Q

Të ardhurat totale, kostot totale dhe fitimi për firmën monopol Q P TR TC π 0 12 0 0 0 1 11 11 0. 50 10. 50 2 10 20 2. 00 18. 00 3 9 27 3. 00 22. 50 4 8 32 8. 00 24. 00 5 7 35 12. 50 22. 50 6 6 36 18. 00 7 5 35 24. 50 10. 50 8 4 32 32. 00 0 9 3 27 40. 50 13. 50 10 2 20 50. 00 -30. 00 Monopolisti maksimizon fitimin në nivelin e prodhimit Q= 4 milion njësi, kur MR=MC. Për sasi më të vogla MR>MC, për sasi më të mëdha MR<MC.

TR, TC, π TC a) Maksimizimi I fitimit arrihet në Q=4 milion njësi 24$ Fitimi P TR 4 Q MC b) Maksimizimi I fitimit arrihet kur MR=MC. MR 4 MR dhe MC ndërpriten kur fitimi total arrin maksimumin. D Q

Kushti i maksimizimit të fitimit për monopolistin P 12 MC Maksimizimi i fitimit në Q=4 milion. Kjo sasi do të shitet me çmimin 8$. TR=Px. Q apo sipërfaqja B+E+F. A 8 AC B Fitimi i monopolistit është B+E+F – F= B+E 4 E 2 MR F 0 Kostot totale të monopolistit janë AC x Q apo sipërfaqja F. D 4 Q

Monopoli natyror Çdo nivel prodhimi më pak se 10. 000 njësi mund të prodhohet më lirë nga një firmë e vetme. Psh. Një firmë prodhon 9000 njësi me AC prej 1$ për njësi. Dy firma që prodhojnë nga 4500 njësi do të kenë AC prej 1. 20 $ për njësi. Dy firma do të prodhojnë edhe 12. 000 njësi me kosto totale më të ulët, por nuk do të jetë profitabil sepse çmimi P 12 me të cilin do të kërkohen 12. 000 njësi është më i ulët se niveli minimal i AC. P 1. 2 AC 1 D P 12 4. 5 6 9 10 12 Q ( në 000 njësi)

5. Diskriminimi i çmimit • Diskriminimi i çmimit të shkallës së parë • Diskriminimi i çmimit të shkallës së dytë • Diskriminimi i çmimit të shkallës së tretë

5. 1. Diskriminimi i çmimit të shkallës së parë Çdo njësi shitet tek ai individ që e vlerëson atë më shumë, me çmimin maksimal që ai është i gatshëm të paguajë për të (çmimi i rezervimit). Nuk ka asnjë tepricë konsumatore në një treg të tillë. E gjithë teprica shkon te prodhuesi. Monopolisti që diskriminon plotësisht çmimin duhet të prodhojë në një nivel produkti ku P=MC. Nëse P>MC atëherë ndonjë individ do të paguante më shumë se sa kushton prodhimi i njësisë shtesë të prduktit dhe monopolisti do të prodhonte këtë njësi shtesë. P 20 11 Diskriminimi i plotë i çmimit nga një monopolist shpie në një rezultat Pareto-efiçient. MC 2 9 18 D 20 P=MC Q

5. 2. Diskriminimi i çmimit të shkallës së dytë njihet ndryshe edhe rasti i çmimit jolinear, përderisa kjo do të thotë që çmimi për njësi produkti nuk është I pandryshueshëm, por varet nga sasia që blejmë. Konsumatori paguan për një sasi të produkteve një çmim, kurse për sasinë tjetër të produkteve me çmim tjetër e kështu me radhë (block tariff). Shembull: • P = 100 - Q • MC = AC = 10 Le të jetë Q 1 sasia e parë më e madhe në të cilen vendoset çmimi. Kështu p 1(Q 1) = 100 - Q 1. Le të jetë Q 1 sasia e dytë më e madhe në të cilen vendoset çmimi kështu që çmimi vendoset mes Q 1 dhe Q 2 kështu që p 2(Q 2) = 100 - Q 2

P P 100 D D 450 70 1012. 5 55 450 40 2700 10 0 30 2025 450 60 100 Q 0 1012. 5 45 MR MC 100 Q Diskriminimi i çmimit të shkallës së dytë mund të bëhet edhe sipas shfytëzimit të një shërbimi dhe abonimit psh. te shërbimet e telefonit.

5. 3. Diskriminimi i çmimit të shkallës së tretë Monopolisti shet tek njerëz të ndryshëm me çmime të ndryshme, por tek një grup i caktuar njerëzish çdo njësi e mallit shitet me çmim të njejtë. Shembull kishin me qenë uljet e çmimit për të moshuarit për barnat mjekësore, uljet e çmimit për studentët etj. P Tregu 2 Tregu 1 120 Kërkesa 1 80 60 Kërkesa 2 50 20 0 MR 1 100 Q 0 20 MR 240 Q

Humbja neto dhe kritikat ndaj monopolit APc. B - teprica konsumatore në konkurencë të plotë) APm. C- teprica konsumatore në monopol) Pm. CEPc - fitimi ekonomik për monopolistin CEB – humbja neto A Pm C Humbja neto B Pc S=ΣMC(konkurenca e plotë) ACm=MCm(monopol) E MR Qm D=AR Qc

Tiparet e formave të tregut- Konkurrenca monopolistike Karakteristikat Numri i firmave Llojet e produkteve Kushtet e hyrjes Kurba e kërkesës së firmës Profiti afatgjatë Konkurrenca e plotë Monopoli Konkurrenca monopolistike Oligopoli Shumë Një Shumë Disa Homogjene Të diferencuar Dif. jodifer. E lehtë E pamundur Relativisht e lehtë E vështirë Horizontale E pjerrtë Zero Po Zero varesisht

6. Maksimizimi i fitimit në konkurrencë monopolistike: Ekuilibri në periudhë afatshkurtër P P>AC 43$ sës D e k r ë k e e kurbën ë pikën m n t r e a h u o h q d a llaf duke pro n i Firma ba n fitimin m i o t z i i f m n i o s z k i a im m dhe maks Kështu, çmimi që ë është m r i f o d. ç C ëna të zojmë se ku MR=M h o d p u e s t e e s m i. Në n nën çm i është 43$ t i f r uilibër a k u e z i ë n m i ë s t k e j duke ma dhimit o r egu do të r p t , e ë r n i e l j t ë C në nive A rivalëve t > P e s p rtë se jera do t afatshku t a m r i F jësi. onomik. k e m prej 57 n i t i f degës. . alizon ë e t r r a ë d m a r i u f Pra hyrë në k ë t r ë p n të nxite MC AC MR 57 D Q

Maksimizimi i fitimit në konkurrencë monopolistike: Ekuilibri në periudhë afatgjatë P s kurrencë n o k e n ndoset në tregu e a j v e h r z ë s t ë e m e firmav ës së fir alizon n s e r e e j k r a r y ë m h r k i e f e , M afatgjatë ke, kurba i r t ë s i b l i in 47. l o i s p u a o k s e e ë h mon N d D në D’. prej 20$ e a n i g n m i , s m a ç t j gjente m në n ma a h t d ë o t d h n s n. Kjo esës D’ ë kurrencë k n r o ë k k zero fitim e e m a ikë, kurb gjashëm është p N k. ë u t e n r ë a k s t ë a ë s s N tove me a e kërke s b o r k u kurrenca e k n e n o s ë k ë e t t h kurb e s ë C sikurs A r dallimi o ë t p , e l ë t a o l m ep ikën mini p ë n e t n tangje e plotë. 43$ 20 AC D’ 47 57 D Q

Çështje për diskutim n n n Duke iu referuar paraqitjeve grafike të ekuilibrit aftashkurtër në monopol dhe në konkurrencën monopolistike, të diskutohen dallimet mes tyre lidhur me kurbën e kërkesës dhe elasticitetin e tërthortë të kërkesës (e A, B). Duke iu referuar paraqitjeve grafike të ekuilibrit afatgjatë në konkurrencën monopolistike dhe konkurrencën e plotë, të diskutohen dallimet mes tyre lidhur me çmimin (P) dhe koston mestare afatgjatë (LAC) si dhe me koston marxhinale afatgjatë (LMC).

n Çështjet e trajtuara gjenden në krerët: 9, 10, 12 dhe 13 në librin: “Microeconomics: An Integrated Approach” nga autorët: David A. Besanko dhe Ronald R. Braeutigam.