UNIVERSITETET I OSLO Rettskjelder til fots Avslutning 20

UNIVERSITETET I OSLO Rettskjelder til fots Avslutning 20. januar 2012 Ola Mestad Professor dr. juris Senter for europarett og Avdeling for petroleums- og energirett © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Utgangspunkt for Rettskjelder til fots • Innhaldet: • Frå målet med rettsstudiet: – ”Den viktigste ferdigheten som skal oppøves er å lære å stille, analysere og løse spørsmål etter gjeldende rett. ” – ”evnen til kritisk å vurdere hvordan rettsspørsmål bør løses” • Arbeidsmåten denne veka: – Individuell førebuing – Kollokvering – Deltaking i diskusjon med lærar og medstudentar © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Tre tema i dag • Litt systematisk rettskjeldelære • Litt oppgåveløysingsmetode • Sjølve oppgåveløysinga © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Kva for rettskjelder har vi sett på? • • • Lover og lovtekst Lovforarbeid Høgsterettsdommar Litteratur (lærebøker) Eigne vurderingar • Er alt dette rettskjelder? – Def. : Det vi byggjer på når vi tar standpunkt til rettsspørsmål. • Finst det andre rettskjelder? © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Lov og lovtekst • Lover er generelt avgjerande for løysinga på lovregulerte område • Forholdet til avtalar (kontraktar) – Lova går føre eller den vik til side • Forbrukarkjøpslova er tvingande (preseptorisk) i favør av kjøpar, jf § 3 første ledd • Sameigelova er fråvikeleg (deklaratorisk), jf § 1 andre ledd © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO System i og oppbygging av lover • Verkeområdet og definisjonar gjerne i dei første paragrafane • Lover kan vere komplekse tekstar der regelen (eller løysinga) må finnast ved å lese mange paragrafar i samanheng – T. d. forbrukarkjøpslova § 26, jf § 17, jf § 16 bokstav c) og § 18, § 33 , jf. § 52 og § 54 © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Lovtolking • Utgangspunkt: fastleggje meininga med ord og uttrykk ut frå vanleg språkbruk • Men lovtekst er omhyggeleg gjennomarbeidd • Tolking av ord – Døme: ”opplysninger” i fkjøpsl. § 16 første ledd bokstav c) – Døme: ”det økonomiske tapet” i fkjøpsl. § 52 © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Lovforarbeid • Kva finst? – Komiteutgreiing (NOU) » Ikkje alltid – Odelstingsproposisjon (Ot. prp. ), No (frå 1. oktober 2009): Prop. L. – Komiteinnstilling til Odelstinget i Stortinget (Innst. O. ) No: Innst. L. – Merknader i stortingsdebatten • Kva er viktigast? – Stort sett proposisjonen • Lovforarbeid gir rettleiing til og grunnlag for lovtolkinga © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Lovforarbeid i praksis • Ot. prp. nr. 44 2001 -2002 Forbrukarkjøpslova • ”Dersom det på den ene siden er tatt et generelt ”som den er”-forbehold, men selgeren på den annen side har bekreftet at tingen kan brukes til et bestemt formål, må det konkrete utsagnet gå foran det generelle …” (Til § 17, s. 173 sp. 1) © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Høgsterettsdommar • Nest viktigaste rettskjelde på lovregulerte område – Då gjeld dei lovtolkinga • Døme: Rt. 1992 s. 1469 Leigebil – Tolkinga av ”økonomiske tap” i skadeserstatningsl. § 4 -1 • Viktigaste rettskjelde på ulovregulerte område – Sjølvstendig grunnlag for rettsreglane • Døme: hovudreglane om skyldansvar i skadebotretten (altså utanfor kontrakt) © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Oppbygning av høgsterettsdommar • Problemstilling – Døme: “Saken gjelder en forbrukerkjøpers krav om retting av en mangel ved en videospiller. ” • • • Prosessuell historikk og litt faktum Anførslar frå ankande part Anførslar frå ankemotparten Dommarens (førstvoterandes) syn Votering frå dei andre dommarane Domsslutning © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Kva kan vi byggje på i ein dom? • Rettsoppfatninga hos den dommaren som dei andre dommarane sluttar seg til • Skal faktum vere likt med vår sak? • Er det nok å finne ei generelt formulert rettssetning? • Kva kan vi bruke anførslane til? • Korfor er det riktig å leggje vekt på ein dom i etterfølgjande saker? • Ein høgsterettsdom om ei liknande sak er svært tungtvegande © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Samspel mellom rettskjelder i rettsutviklinga • I Ot. prp. nr. 44 2001 -2002 Forbrukarkjøpslova er det vist til Rt. 1998 s. 774 Videospelar (s. 165 sp. 2) • Til § 15 andre ledd om normalforventning: lovfesting av det som Høgsterett uttalte i videospelardommen • Om den vidare tolkinga av den nye lovteksten: – ”I tråd med det Høyesterett uttaler i Rt. 1998 s. 774 på s. 781782, vil departementet fremheve at også svikt som er påregnelig, vil kunne være selgerens risiko. ” © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Er lærebøker (rettsvitskapen) rettskjelder? • Ja, ei rettleiande rettskjelde • Men særleg viktig som hjelpemiddel til å finne fram i og forstå det som framgår av dei viktigaste rettskjeldene: lov, forarbeid, høgsterettsdom, folkerettslege plikter • Viktig konsekvens for studieteknikken: gå inn i dei viktigaste rettskjeldene – Og gjer det med energi © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Vurderingar i rettsbruken • Kan ein leggje vekt på kva som er rimeleg? • Ja, innanfor det som dei bindande og tungtvegande rettskjeldene tilseier. • Og på område der det er lite rettleiing å finne frå ”objektive” rettskjelder • Men vurderinga av kva som er rimeleg må høve med verdivurderingar som ligg i rettssystemet • I tillegg: Bruk vurderingar for å teste om det resultatet du har kome fram til er godt – Og ta eventuelt ein ny runde © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Litt oppgåveløysingsmetode ved praktiske oppgåver • Rydde opp i faktum • Systematisere framstillinga etter – Partar – Krav – Anførslar/grunnlag (rettsleg grunnlag) » Her kjem drøftinga – Konklusjon © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Heilt praktisk til drøftinga • Ta først det som logisk eller kronologisk kjem først – Ein struktur bør vere enkel • Tenk at du er advokat for den eine sida, så for den andre sida, så dommar • Prøv å bruke alle faktiske opplysningar • Er du i tvil, så sei det (men systematiser og ordn først) © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Oppgåva • • • Kva for tvistar? Hallvard og Tina – Gabriel Hallvard – Tina Hallvard og Tina – Guten (og foreldra? ) Tina (og Hallvard? ) - Mor © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Hallvard og Tina - Gabriel • Kva er partsforholdet? – Hallvard og Tina er sameigarar 50/50 – Sameigelova § 2 første ledd ”like stor part kvar” • Krava mot Gabriel – Betal for kretskortet (2. 500) – Betal Falken-rekninga (1. 200) – Betal flybillettane (6. 000) © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Hallvard og Tina - Gabriel • Kva slags krav? – Erstatning (skadebot) / retting? • Kva slags kontrakt – Kjøp – Forbrukarkjøpslova nr 34 2002 • Vilkåra for erstatning/retting • § 26? – ”Dersom det foreligger en mangel …, kan forbrukeren …” © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Hallvard og Tina - Gabriel • Så blir det vanskeleg • Mangelsreglane • Tidspunktet for vurderinga: § 18, jf § 14 – Levering, pluss 6 månader (bevisbyrderegel) • Så, for å finne kva som utgjer ein mangel: § 15, § 16 eller § 17? Eller avtalen og det som elles blir sagt? • Lese nøye innleiinga til kvar paragraf og halde det saman med faktum © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Hallvard og Tina - Gabriel • Det avtalte og situasjonen verkar saman med lovreglane • § 17 om ting seld ”som den er” – § 17 a) ”dårligere stand … med rimelighet hadde grunn til å forvente … forbeholdet, kjøpesummens størrelse, forholdene elles, ” – § 17 b), jf § 16 første ledd b eller c • § 16 første ledd c – ”ikke svarer til opplysninger som selgeren i sin markedsføring eller elles har gitt om tingen og dens bruk, … ha innvirket. . ” – Selvig/Lilleholt, Kjøpsrett om opplysninger: ”noenlunde konkretiserte uttalelser” (s. 250) © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Hallvard og Tina - Gabriel • Er det ein mangel? – ”Dersom det på den ene siden er tatt et generelt ”som den er”forbehold, men selgeren på den annen side har bekreftet at tingen kan brukes til et bestemt formål, må det konkrete utsagnet gå foran det generelle …” (Proposisjonen til § 17, s. 173 sp. 1) • • • Smln med Rt. 1998 s. 774 Videospelar. 5 år for nytt utstyr Brukt bil, låg pris Burde Hallvard og Tina fått ein garanti inn i avtalen? Har Gabriel ved å reparere gratis innrømt at det er mangel? Konklusjon usikker - etter mitt syn ikkje mangel © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Hallvard og Tina - Gabriel • • • Dersom mangel (subsidiær drøfting): Krav på dekning av kretskortet? Retting § 29 – objektivt krav § 30 ”Avhjelp skal skje uten kostnad …” Men Hallvard har alt betalt? Men med atterhald. Gabriel må erstatte kostnaden ved kretskortet. © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Hallvard og Tina - Gabriel • Falken-rekninga • Det er ein annan type kostnad enn sjølve rettingskostnaden • Men § 30 ”uten kostnad” må nok tolkast slik at den òg omfattar denne typen kostnad. Det følgjer av forarbeida at lova skal takast på ordet. © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Hallvard og Tina - Gabriel • Flybilletten • Erstatning • § 33 objektivt ansvarsgrunnlag (ikkje krav om skyld hos Gabriel) • § 52 ”det økonomiske tapet” – ”påført ved kontraktsbruddet” • Kva er økonomisk tap – Rt. 1992 s. 1469 Leigebil – Selvig/Lilleholt, Kjøpsrett s. 149 også ”kostnader for å unngå …ergrelser, bryderi og ulemper av ikke-økonomisk art” kan tenkjast dekka. © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Hallvard og Tina - Gabriel • Tap som ein ”med rimelighet kunne ha forutsett som en mulig følge av kontraktsbruddet”, jf § 52 første ledd andre punktum • Tapsavgrensingsplikt, jf § 54 første ledd – Billige flybillettar • Nettotapet – Sparte bensinkostnader • Konklusjon: fell vel utanfor det ein kunne føresett? © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Hallvard - Tina • • • Krav: Hallvard skal betale 40. 000 og få bilen Følgjer det av sameigelova eller avtale? Nei Kva har Tina krav på? Dekning av skaden på bilen? Dersom ikkje guten eller foreldra betaler (eller betaler delvis) • Hallvard er ansvarleg på ulovfesta grunnlag dersom han har vore aktlaus – Å la nøkkelen stå i bilen – ”skal fara fint med sameigetingen”, sameigel. § 8 første ledd © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Hallvard - Tina • Konklusjon: Hallvard må bøte hennar tap – Reparere bilen – Eller dekkje hennar tap om dei sel bilen © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Hallvard - Tina • Flybilletten (3. 000) • Heilt grunnlaust krav © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Andre spørsmål • Guten – Skjønnsmessig ansvar etter skadeserstatningsl. § 1 -1 – Bør han selje mopeden? – Ikkje reduksjon på grunn av medverknad frå Hallvard • Foreldra – Ansvar for 5. 000 etter § 1 -2 nr. 2 • Forholdet Hallvard - Tinas mor – Kan ho krevje han for 20. 000? – Fullmakt for Tina – Sjølve situasjonen © DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET I OSLO Avslutning • Oppgåver til eksamen er litt annleis enn denne • Oppsummer veka: Les § 2 i Knophs oversikt • Les bøkene heretter med rettskjeldeinnfallsvinkel – Og les rettskjelder! De har lært å finne dei • Fokusér på gode spørsmålsstillingar og analysar av spørsmåla – Då kjem svara ganske lett • No har du snakka med ein lærar: Bruk henne/han • Lykke til med resten av semesteret og studiet © DET JURIDISKE FAKULTET