UNED 1 Gwybodaeth Continwwm Iechyd Ffitrwydd Ymarfer Gwybodaeth

UNED 1 - Gwybodaeth Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer Gwybodaeth/ Trafodaeth Bydd y math o weithgaredd corfforol y bydd unigolyn yn dewis cymryd rhan ynddo yn dibynnu ar anghenion personol a chanlyniadau a ddymunir: Buddion Iechyd neu Fuddion Perfformiad Penodol. Cymhwysiad Ymarferol Ymarfer Ffitrwydd Corfforol Cysylltau Diagram/Tabl Iechyd Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Gwybodaeth Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer Ffitrwydd Corfforol • “Set o briodoleddau sydd naill ai yn gysylltiedig ag iechyd neu’n gysylltiedig â pherfformiad (sgìl). Mae ffitrwydd sy’n gysylltiedig ag iechyd yn cynnwys y cydrannau hynny o ffitrwydd sy’n dangos y berthynas â statws iechyd. Mae ffitrwydd sy’n gysylltiedig â pherfformiad / sgìl yn cynnwys cydrannau o ffitrwydd sy’n galluogi gwaith optimaidd neu berfformiad ym myd chwaraeon”. • “Y diffiniad o ffitrwydd corfforol sy’n galluogi gwaith dewisol ar berfformiad ym myd chwaraeon i gynnwys agweddau modern sy’n gysylltiedig ag iechyd”. • “Mae ffitrwydd corfforol yn eich galluogi i gyflawni gweithgareddau beunyddiol a wynebu straen corfforol ac emosiynol yn ystod adegau o ddwysedd uwch. ” Gwybodaeth/ Trafodaeth Cymhwysiad Ymarferol Cysylltau Diagram/Tabl Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Gwybodaeth Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer Iechyd Gwybodaeth/ Trafodaeth Cymhwysiad Ymarferol • “Cyflwr o les corfforol, meddyliol a chymdeithasol cyflawn. ” • “Cyflwr dynol â dimensiynau corfforol, cymdeithasol a seicolegol. ” • “Cyflawnir iechyd drwy gyfuniad o les corfforol, meddyliol a chymdeithasol. ” Cysylltau Diagram/Tabl Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Gwybodaeth Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer Y Triongl Iechyd Lles corfforol Gwybodaeth/ Trafodaeth Lles meddyliol Cymhwysiad Ymarferol Cysylltau Lles Corfforol Meddyliol Cymdeithasol Ymdopi â gofynion bywyd pob dydd Ymdopi â phwysau emosiynol– agwedd gadarnhaol ar fywyd Datblygu perthnasoedd da – teimlad o berthyn ac o fod o werth Diagram/Tabl Gweithgaredd Lles cymdeithasol Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Gwybodaeth Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer • ‘Mae ymarfer yn fath o weithgaredd corfforol amser hamdden sydd fel arfer yn cael ei wneud dro ar ôl tro dros gyfnod estynedig gydag amcan allanol penodol fel gwella ffitrwydd, perfformiad corfforol neu iechyd. ’ • Ni ellir ystyried person i fod yn iach oni fydd yn gorfforol ffit. Mae hyn yn golygu bod YMARFER yn darparu’r cyswllt a’i fod yn hanfodol i iechyd person. • Gall person fod yn FFIT ond nid yn IACH. Rhaid datblygu’r agweddau cymdeithasol a meddyliol yn ogystal â’r corfforol. Gwybodaeth/ Trafodaeth Cymhwysiad Ymarferol Cysylltau Diagram/Tabl Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Gwybodaeth Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer Ffordd Iach o Fyw ‘Mae ffordd iach o fyw yn gydbwysedd da o waith a chwarae, deiet cytbwys iachus a maint priodol o weithgaredd corfforol a gorffwys. ’ Gwybodaeth/ Trafodaeth ‘Mae ffordd iach o fyw yn ymwneud â lles corfforol a meddyliol mewn cyd-destun cymdeithasol. ’ Cymhwysiad Ymarferol Cysylltau Diagram/Tabl Gweithgaredd ‘Mae ffordd iach o fyw yn fwy na bod yn rhydd o afiechyd ond mae’n adlewyrchu ansawdd o fywyd neu deimlad o fod yn dda. ’ ‘Mae’r gallu i wneud penderfyniadau gwybodus am fyw’n iach yn dibynnu ar unigolyn yn deall canlyniadau’r dewisiadau y mae’n eu gwneud. ’ FFORDD GYTBWYS AC IACH O FYW yn erbyn FFORDD EISTEDDOG O FYW Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Gwybodaeth Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer BUDDION CORFFOROL CYMRYD RHAN MEWN GWEITHGAREDD CORFFOROL Cryfhau Cyhyrau Gwybodaeth/ Trafodaeth Cynyddu Dwysedd Esgyrn Cadw Cymalau’n Hyblyg Cymhwysiad Ymarferol Cysylltau Datblygu’r System Gardiofasgwlaidd Gostwng Pwysedd Gwaed a Cholesterol Cynyddu Cryfder a Dygnwch y Corff Gwella Ffurfiant Cyhyrol Diagram/Tabl Gweithgaredd Edrych yn Dda/ Teimlo’n Dda Datblygu’r System Gardioresbiradol Llai Tueddol o Gael Anaf Cynyddu’r Gyfradd Resbiradol Gwella Siâp y Corff Llosgi Braster Corff Dros Ben Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Gwybodaeth Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer Clefydau sy’n datblygu yn rhannol oherwydd diffyg ymarfer Clefydau Cardiofasgwlaidd Diabetes math 2 Gwybodaeth/ Trafodaeth Cymhwysiad Ymarferol Cysylltau Diagram/Tabl • • • Gorbwysedd Lefelau colesterol Angina Atherosglerosis Thrombosis Poen cefn ac osteoporosis Poen cefn Rhai canserau Gordewdra Gweithgaredd Anhwylderau sy’n gysylltiedig â phryder Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Gwybodaeth Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer BUDDION CYMDEITHASOL CYMRYD RHAN MEWN GWEITHGAREDD CORFFOROL Hwb i Hyder Cyfeillgarwc h Her Gwybodaeth/ Trafodaeth Cyflawniad Cymysgu â phobl newydd Cymhwysiad Ymarferol Datblygu gwaith tîm a chydweithredu Cysylltau Hunanwerth / Parch Diagram/Tabl Amrywiaeth Cymhelliant Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Gwybodaeth Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer BUDDION MEDDYLIOL CYMRYD RHAN MEWN GWEITHGAREDD CORFFOROL Cyffro Gwybodaeth/ Trafodaeth Ffactor teimlo’n dda Gall leddfu straen, tensiwn, ymosodedd Rheoli emosiynol Gwella hunanbarch Ysgogiad Cymhwysiad Ymarferol Llawenydd Mwynhad Boddhad Llwyddiant Cysylltau Heriau Diagram/Tabl Gweithgaredd Anghofio problemau Agweddau cadarnhaol Rhan o rywbeth mind-and-body-can-worktogether-to-fight-depression Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Gwybodaeth Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer CYFLAWNI FFORDD IACH O FYW Gwneud Dewisiadau Cywir Gwybodaeth/ Trafodaeth Cymhwysiad Ymarferol Gosod Nodau Cysylltau Diagram/Tabl Cadw Cymhelliant Strategaeth Ymlyniad Gweithgaredd NHS should use term fat instead of obese, says minister Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 – Cymhwysiad Ymarferol Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer GWEITHGAREDDAU CORFFOROL SY’N GALLU CYFRANNU AT FFORDD IACH GYTBWYS O FYW Gwybodaeth/ Trafodaeth Cymhwysiad Ymarferol Galwedigaethol Adloniadol Cystadleuol Cysylltau Diagram/Tabl Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 – Cymhwysiad Ymarferol Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer 1) Pa gyfleoedd sydd i ymwneud â gweithgaredd corfforol mewn amrywiaeth o rolau? • • Gwybodaeth/ Trafodaeth Ddosbarth Datblygu Diagram Corryn Cymhwysiad Ymarferol Cysylltau 2) Diagram/Tabl Ydy OED yn effeithio ar ffordd iach gytbwys o fyw? • Trafodaeth Ddosbarth Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 – Cymhwysiad Ymarferol Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer 3) Trafodaeth Ddosbarth Beth yw effeithiau cadarnhaol gweithgaredd corfforol a ffordd FYWIOG o fyw? Gwybodaeth/ Trafodaeth Cymhwysiad Ymarferol Effeithiau cadarnhaol FFORDD FYWIOG O FYW Cysylltau Diagram/Tabl Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 – Cymhwysiad Ymarferol Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer DEALL IECHYD CORFFOROL. MEDDYLIOL A CHYMDEITHASOL 4) Yn y blwch priodol isod, trafodwch ystyr iechyd corfforol, meddyliol a chymdeithasol yn eich barn chi: Iechyd Corfforol Iechyd Meddyliol Iechyd Cymdeithasol Gwybodaeth/ Trafodaeth Cymhwysiad Ymarferol Cysylltau Diagram/Tabl Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 – Cymhwysiad Ymarferol Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer 5) Rhannwch y Siart Cylch fel y bydd yn dangos pa agweddau ar iechyd – corfforol, meddyliol, a chymdeithasol – sydd bwysicaf yn eich barn chi. Ysgrifennwch sail resymegol fer, yn cyfiawnhau eich canrannau. Gwybodaeth/ Trafodaeth Cymhwysiad Ymarferol Cysylltau Ysgrifennwch eich diffiniad eich hun o iechyd Diagram/Tabl Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 – Cymhwysiad Ymarferol Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer 6) Trafodaeth Ddosbarth Gwybodaeth/ Trafodaeth I ddangos gwybodaeth a dealltwriaeth o’r ffactorau sy’n effeithio ar berfformiad, cyfranogiad a darpariaeth mewn materion chwaraeon a materion iechyd e. e. risgiau sy’n gysylltiedig â ffordd eisteddog o fyw, materion rhyw a rôl yr ysgol mewn hybu iechyd a ffitrwydd. Cymhwysiad Ymarferol Cysylltau Diagram/Tabl Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Cysylltau Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer Gwybodaeth/ Trafodaeth Cymhwysiad Ymarferol System Gardiofasgwlaidd System Gardioresbiradol Systemau Cyhyrol/ Sgerbydol Deiet/ Maeth – Tanwydd ar gyfer Ymarfer Cymhelliant Ymlyniad Gosod Nodau Perfformiad, Darpariaeth, Cyfranogiad (Adran A) Cysylltau Diagram/Tabl Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Gweithgaredd Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer 1) Diffiniwch y termau ‘iechyd’ a ‘ffitrwydd’. 2) Eglurwch y berthynas rhwng iechyd a ffitrwydd. Gwybodaeth/ Trafodaeth 3) ‘Gellir disgrifio iechyd da fel cyflwr o les corfforol, meddyliol a chymdeithasol cyflawn. ’ Cymhwysiad Ymarferol Eglurwch yn llawn sut mae ymarfer a chymryd rhan mewn gweithgaredd ym myd chwaraeon yn gallu helpu lles corfforol, meddyliol a chymdeithasol person. Cysylltau Diagram/Tabl 4) ‘Iechyd yw’r cyflwr o les corfforol, meddyliol a chymdeithasol cyflawn. ’ 5) Gweithgaredd Rhowch dri rheswm i egluro pam mae cymryd rhan mewn gweithgaredd ym myd chwaraeon yn gallu helpu lles meddyliol person. Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Gweithgaredd Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer 5) Iechyd yw… Ffitrwydd yw… Ymarfer yw… Lles yw… Gwybodaeth/ Trafodaeth 6) (i) A allwch chi fod yn ffit ond nid yn iach? Cymhwysiad Ymarferol Cysylltau Diagram/Tabl Gweithgaredd 7) (ii) A allwch chi fod yn iach heb fod yn ffit? 7) Mae ffitrwydd yn cynnwys cydrannau sy’n gysylltiedig ag iechyd a chydrannau sy’n gysylltiedig â sgìl. 8) Nodwch gydrannau o ffitrwydd sy’n gysylltiedig ag iechyd a chydrannau sy’n gysylltiedig â sgìl. 8) Ydy ymarfer yn gorfod bod yn egnïol i gynhyrchu buddion iechyd – yr egwyddor ‘dim poen, dim ennill’ ‘no pain, no gain’? Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 - Gweithgaredd Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer 9) Archwiliwch y berthynas rhwng Iechyd, Ffitrwydd Corfforol ac Ymarfer. 10) Archwiliwch ganlyniadau Ffordd Eisteddog o Fyw ar gyfer eich Iechyd. Gwybodaeth/ Trafodaeth Cymhwysiad Ymarferol Cysylltau Diagram/Tabl Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 – Ffeithiau Allweddol/Geirfa Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer Iechyd Gwybodaeth/ Trafodaeth Cymhwysiad Ymarferol Ffitrwydd Corfforol Triongl Iechyd Lles Corfforol Cysylltau Diagram/Tabl Lles Meddyliol Lles Cymdeithasol Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN

UNED 1 – Ffeithiau Allweddol/Geirfa Continwwm Iechyd – Ffitrwydd - Ymarfer Gwybodaeth/ Trafodaeth Cymhwysiad Ymarferol Cysylltau Diagram/Tabl • Ffordd Gytbwys ac Iach o Fyw yn erbyn Ffordd Eisteddog o Fyw • Rolau Allweddol – Ymarfer a Deiet • Clefydau sy’n gallu datblygu drwy ddiffyg ymarfer • Buddion ymarfer: Corfforol, Cymdeithasol, Meddyliol • Dewisiadau – Nodau – Cymhelliant – Ymlyniad – Strategaethau • Cydrannau o Ffitrwydd sy’n Gysylltiedig ag Iechyd a Chydrannau o Ffitrwydd sy’n Gysylltiedig â Sgìl • Cyfyngiadau ar ddewis ffordd iach o fyw Gweithgaredd Adolygu TGAU Addysg Gorfforol ADRAN B PRIF DDEWISLEN