UNDERWEIS NEI IN ADAPTIVE FRISIATOETS ARK FOAR IT

UNDERWEIS NEI IN (ADAPTIVE) FRISIATOETS ARK FOAR IT MJITTEN FAN TAALKENNIS Reitze Jonkman Lektoraat Meartaligens & Skriftlike Taalbehearsking Kolleezje Fakdidaktyk Frysk Ljouwert, 11 juny 2019

Kolleezje fakdidaktyk toetsing fan taalkennis Leardoelen: • ik wit wat it toetsen fan taalkennis fan it Frysk opboud is neffens de Frisiatoetsen. • Ik wit wat de ferhâlding tusken taalkennis en taalfeardigens is Learaktiviteit: • It meitsjen fan ien (of mear) Frisiatoets(en)

Hoe mjitte jo de groei fan taalkennis?

Opset kolleezje Algemien: Wat is behearsking fan it Frysk en hoe ferhâldt him dat ta de kennis fan it Frysk? Hoe kin dat yn mjitbere nivo’s útdrukt wurde? Hoe kinne dy formatyf brûkt wurde? Mjitting fan taalbehearsking en taalkennis: ERK en rr. F Gearhing tusken behearsking en kennis Fertaling nei taaleleminten Oantsjuttingen fan nivo’s: de termometer Opbou fan de adaptive Frisiatoets

Wat binne nivobeskriuwingen fan taalbehearsking? Nivo’s Europeesk Referinsjerant (ERK)/ referinsjeramt Frysk (rr. F) Ik-kin-beskriuwingen

Ik-kin-beskriuwingen A 1 en A 2

Fertroude wurden (Basiswurden) út it Ingelsk (A 1 fan Anglia)

Betingst: Taalkennis (A) is wichtich part fan taalbehearsking (B) B A

Hoe grut is it oanpart taalkennis op de taalbehearsking? • By reseptive feardichheden (harkjen en lêzen) kin in tekoart oan kennis goed makke wurde troch hark-/lêsstrategyen, mar yn literatuer wurdt 95 prosint taalkennis needsaaklik foar begryp neamd • By produktive feardichheden (praten/sprekken en skriuwen) is dat noch grutter.

Hoe gaadlike Fryske ekwivalinten te finen? Riede, redenearje en ….

Alle groepen ha har eigen nivo mei har eigen normale ferdieling

“Kersesykjen” fan wurden dy’t op in normale ferdieling útkomme

Konstruksje fan in Basis-Frisiatoets • Utgongspunt: Ik-kin-beskriuwingen en listen fan Anglia taaleigen, morfology and grammatika: 100 ekwivalente items yn it Frysk • Seleksje fan 60 items troch skalen (SPSS); stadich oprinnend yn dregens • In sterke skaal (alpha 0, 8 – 0, 9)

Taalkundige eleminten Foarbylden fan A 1 items sân, (telwurden), dyn (besitlike foarnamwurden), read (kleuren), rein (waar), skonk(lichemsdielen) moandei, moarn (wykdagen, oare tiidoantsjuttingen), wêr (fraachwurden) yt, fiskje, rinne (frekwinte ferbûgingen) kapte, wie (doetiid frekwinte tw), kertier foar twaen (kloktiden).

Foarbylden fan A 2 items brocht, fongen (mulwurden ûnregelmjittige tw) kinne-fytse, sille-ite (modale tiidwurden mei ynfinityf) skoech, stuollen, dagen ((ûn)regelmjittige meartallen) kopke, doarke (maklikste ferlytsingswurden), grutsk, oan-tiid-hawwe, tegearre, (relatyf frekwint taaleigen).

Foarbylden fan B 1 items keapje-mocht, fytst-hie, (folchoarder yn eingroep) ophâlde-mei-reinen, gie-rinnend, te-reedriden, sizzen-heard (gean-konstruksjes en sa) oerémis, besykje, ferneamd, petear (minder frekwint taaleigen), Fan ……. ôf (spesifike ferhâldingswurden)

Oprinnende dreechheidsgraden sterke skaal (alpha = 0, 91) sân wêr skonk wolle-sjen leech nij wêrom rein healweitwaen kinne-fytse meie-fytse earjuster kopke die wat fongen lake fierstente grutsk fine-kinne opwûn besykje doarke tenei boltsje tige winne-kinnen toetseboerd sizzen-heard dagen 0 2 March 2015 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110

Utkomsten Frisiatoets: Kategory, fragen, antwurden (ôfrinnend % goed) dielset A 1 (n=447) kategory (Fariabele) fragen Antwurden (fet goede antwurd) telwurden F 01 Hoefolle krúskes steane hjir: X X XXX? ien sân trije tsien F 02 Wat is de som fan 5 + 5 + 1 ? sechtich sechtjin trettjin tritich kleuren F 04 Wat wurd past der net tusken? giel grien read rest Fraachwurden F 08 _____ is it gemeentehûs? hoe wannear wêrom Persoanlike en besitlike foarnamwurden F 06 Hy komt nei ______ keamer ta. dyn do ik sy F 03 Wat wurd past der net tusken? do jimme maaie sy lichemsdielen F 14 Wat wurd past der net tusken? Ear noas mûle skonk fraachwurden F 15 Wat wurd past der net tusken? wannear wêrom wier Modale tiidwurden F 17 Hy wol gjin rommel oer de flier ______ ? seach sjend sjoen Frekwinte tiidwurden F 05 Wat wurd past der net tusken? fiskje lizze sitte stean % goed 98 98 93 93 90 85 85 83

Yndieling fan taalkennisnivo’s Frisiatoets op basis fan behelle somskoares groep 8 Trajekt somskoare % Frysktalige learlingen groep 8 helle (n=25) rr. F-nivo (bij Taal en Rekkenjen) 0 -14 100 < A 1 (Under minimum) 15 -27 92 A 1 (Minimum) 28 -41 80 A 2 (Fûnemintiel) 42 -53 48 B 1 (Bestribbe) 54 -60 4 B 1+ (Ekspert)

Konstruksje fan mear Frisiatoetsen foar spesifike groepen Frisiatoetsen (n items) Nivo (skoaltype) A 1. 1 Top (24) A 1. 2 A 2 B 1(+) B 2 Post-akademysk Nei (30) HBU-WU Midden (50) X X X Basis (60) X X X Foar (25) X X X Opstap (24) X C 1(+) C 2 X X X Twadde-faze Groep 7/8 – klasse 3 Groep 5/6 Groep 4

Nivo eksamenkandidaten twadde-faze 2019 (n=43) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 < B 2. 1

It ”tempen” fan it taalkennisnivo op grûn fan Frisiatoets(en) Hy komt nei DYN keamer ta. It is kertier foar. TWAEN

Probleem: > 100 items om alles te mjitten: hokker toets ynsette? A 1 A 2 B 1 B 2 C 1 C 2

Adaptiviteit: dregens item wiist nivo learling oan

Hoe komme beide by inoar: taalkennis en dregens item? A 2 Taalkennis B 1 Dregens item

Ut de itembank adaptive Frisia rr. F Itemnamme B 1. 2 Daken (B 12. 11) Fraachomskriuwing Ofwikende meartalsfoarm Domein Subdomein Morfology Haadwurdsfoarmen B 1. 2 Tsjinstelling mei bywurden fan Snoad (B 12. 12) yntinsiteit Meiinoar (tegearre) (B 12. 13) Tsjinstelling mei-inoar-tegearre Taaleigen Sprektaaleigen B 1. 2 Net (tige) (B 12. 14) Ofwikend bywurd Taaleigen Sprektaaleigen B 1. 2 Uzes (B 12. 15) Besitlik foarnamwurd selsstannich B 2. 1 Hjitfolge (B 21. 01) Ferâldere-dichterlik tiidwurd Taaleigen Skriuwtaaleigen B 2. 1 Utkard (B 21. 02) Ferâldere tiidwurd Taaleigen Skriuwtaaleigen B 2. 1 Tebekskrilje B 21. 03) Utdrukking mei bywurd Taaleigen Skriuwtaaleigen B 2. 1 Geantestudearjen (B 21. 04) N-foarm nei te-konstruksje Morfology Tiidwurdsfoarmen B 2. 1 Preaunen (B 21. 05) Doetiidsfoarn fan priuwe Morfology Skriuwtaaleigen

Oersjoch itembank adaptive Frisia rr. F Tal items (n=115) A 1. 1 10 A 1. 2 10 Taalkundige kategoryen Basiswurden Foarnamwurden + basistiidwurden notiid Bywurden + tiidwurden doetiid + haadwurdfoarmen + tiidwurdfoarmen Sprektaaleigen + bywurden foar tiidsbepaling A 2. 1 A 2. 2 10 10 B 1. 1 15 B 1. 2 B 2. 1 B 2. 2 C 1 15 10 10 13 Sprektaaleigen + tiidwurdsfoarmen + tiidwurden Sprektaaleigen + foarnamwurden + haadwurdfoarmen + tiidwurdsfolchoarder Skriuwtaaleigen + tiidwurdfoarmen Skriuwtaaleigen + haadwurdfoarmen + Tiidwurdfolchoarder skriuwtaaleigen C 2 12 skriuwtaaleigen

Opienfolgjende stappen nei 4 makliker of 4 dregere items Noarm: 75% goed Utein-items Makliker items B 1. 1 B 1. 2 B 2. 1 Dregere items

Stân fan saken no Fiif diel-Frisiatoetsen Opstap (yn ûntwikkeling), Foar, Basis, Midden, Nei en Top Doel Synteze fan gâns items om ien adaptive toets mei in lyts tal items te meitsjen Dêrnei Oardering nivo learmaterialen op basis fan empiryske útkomsten

Kolleezje fakdidaktyk toetsing fan taalkennis Leardoelen: • ik wit wat it toetsen fan taalkennis fan it Frysk opboud is neffens de Frisiatoetsen. • Ik wit wat de ferhâlding tusken taalkennis en taalfeardigens is Learaktiviteit: • It meitsjen fan ien (of mear) Frisiatoets(en): • https: //testmoz. com/class/13905

UNDERWEIS NEI IN ADAPTIVE FRISIATOETS Tankewol!