ULUSLARARASI STANDARTLATIRMA ALILARINDA GELMELER Dr Necla LTER KKOLAK

ULUSLARARASI STANDARTLAŞTIRMA ÇALIŞLARINDA GELİŞMELER Dr. Necla İLTER KÜÇÜKÇOLAK (21/11/2012)

Uluslararası Standartlar AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 2

Menkul Kıymetlerin Numaralandırılması ve Uluslararası Standartlara İlişkin Çalışmaları • ISO TC 68/SC 4 – Menkul kıymetler ve finansal enstrümanlar ile ilgili uluslararası standartların oluşturulmasından ve geliştirilmesinden sorumlu komite • Komite altındaki çalışma grupları: WG-1 Numaralandırma (ISIN) WG-6 Finansal enstrümanların sınıflandırılması (CFI) WG-8 Şirketlerin Tanımlanması WG-12 Piyasa Tanımlama Kodu (MIC) WG-14 Finansal Enstrümanların Kısa Adları ve Kısaltmalar ISO TC 68 (Finansal Hizmetler) SC 4 (Menkul Kıymetler ve Finansal Enstrümanlar) ISIN (ISO 6166) CFI (ISO 10962) MIC (ISO 10383) ANNA (RA-TESCİL KURULU) AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 3

Menkul Kıymetlerin Numaralandırılması ve Uluslararası Standartlar Çalışmaları • • ISO TC 68/SC 4 Komitesi’nde Türk Standartları Enstitüsü adına Türkiye’yi Takasbank temsil etmektedir. Takasbank, Türkiye Ulusal Piyasa Çalışma Grubu’nun (MTC 43 Ayna Komitesi) başkanlığını yürütmektedir. ÜYELER 1. TÜRKIYE BANKALAR BİRLİĞİ 9. ING BANK 2. TSE 10. T. İŞ BANKASI A. Ş. 3. CITIBANK A. Ş. 11. T. C. MERKEZ BANKASI A. Ş. 4. FORTISBANK A. Ş. 12. TEB 5. HSBC BANK A. Ş. 13. TSKB A. Ş. 6. İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A. Ş. 14. TSPAKB 7. JP MORGAN CHASE BANK 15. YAPI VE KREDİ BANKASI A. Ş. 8. MERKEZİ KAYIT KURULUŞU A. Ş. 16. DEUTSCHE SECURITIES AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 4

ANNA • ISO’nun ISIN, CFI ve MIC kodları için • ANNA’ ya tam üye NNA sayısı 82’dir. Tescil Otoritesi (Registration • ANNA’ ya sınırlı üye olan kurum sayısı Authority) görevini yürütmektedir. 29’ dur. • İmzalanan yeni anlaşma ile verilen • 118 ülkede ISIN/CFI kodları hizmetlerde alınan ücretlerin maliyeti kullanılmaktadır. karşılama amaçlı olması ve tahsis edilen kodların eşsiz olması konusu Faaliyet Alanına Göre Üyeler (2012/06) değerlendirilmiştir. Takas ve Saklama Kuruluşları 48 • ANNA, altında hizmet veren tüm Borsalar 23 NNA’lerin hizmetlerinden bizzat Düzenleyici Kuruluşlar 4 sorumludur. 4 • ANNA’nın tedarik ettiği veriler piyasa Merkez Bankaları Veri Sağlayıcılar 3 tarafından yararlanabilir, okunabilir formatta ve açık bir kaynaktan Toplam 82 sağlanmalıdır. AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 5

ANNA SERVICE BUREAU (ASB) • ANNA’nın, Standard & Poor’s ve Telekurs ile ortaklaşa kurduğu hizmet bürosu • ISIN’ların dünya genelinde internet ortamında toplanması ve sunulmasından sorumlu • Takasbank ASB yönetiminde – ASB Teknik Komite Üyeliği (06/2012 yılı ANNA Olağan Genel Kurulu’nda alınan kararla ASB Yönetim Kurulu ASB Teknik Komite’ye dönüştürülmüştür) 30. 06. 2012 itibariyle Dünya* genelinde ISIN ve CFI kodları tahsis rakamları ISIN 16, 96 milyon 6, 57 milyon aktif CFI 14, 39 milyon 5, 89 milyon aktif * Türkiye’deki aktif ISIN ve CFI’lar (2012/11) Aktif TR ISINs 3336 CFIs 3356 AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 6

Standartlar • • ISIN (International Security Identification Number)–ISO 6166 Country Codes-(ISO 3166) CFI (Classification of Financial Instruments) – ISO-10962 MIC (Market Identification Code)-ISO-10383 BIC (Bank Identifier Code)-ISO-9362 IBAN (International Bank Account Number)-ISO-13616 LEI (Legal Entity Identifier)–Draft ISO-17442 AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 7

ISIN KODU - I (ISO 6166) • ISIN : 1980’li yıllardan itibaren uluslararası düzeyde artan sermaye piyasası işlemleri menkul kıymetlerin sadece ilgili menkul kıymete has bir kod ile tanımlanması ihtiyacını doğurmuştur. 1989 yılında G-30 ülkelerinin ISIN kodu kullanımını benimsemeleri sonucu ise kodun yaygınlığı artmıştır. • 12 haneden oluşan bu kod 3 kısımdan oluşur: 1 - İlk 2 hane ülke kodu (Ülke kodu-ISO 3166) 2 - Genellikle 9 haneden oluşan alfa- nümerik kısım 3 - Kontrol Hanesi AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 8

ISIN - II (ISO 6166) Standardında Yer Alan Revizyonlar- I • Standartta Tecil Otoritesi (ANNA) ismi yer almayacak bunun yerine ISO Online adresi yer alacaktır. • Komiteler, Tescil Otoritesi hizmetlerine katılamaz/dahil olamaz. • Tescil Otoriteleri tarafından verilebilecek hizmetler (numaralandırma, sınıflandırma vs. ) standartta listelenecektir. • Tescil Otoritesi seçimi ve onaylanmasına ilişkin süreçlere standartta yer verilmeyecektir. • Tescil Otoritelerinin sorumluluklarının bir kısmını veya tümünü paylaştığı ya da delege ettiği NNA’lere ilişkin veriler yer almayacaktır. • Standart yalnızca doğrudan Tescil Otoritesi fonksiyonlarına ilişkin hususları içerecektir. AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 9

ISIN - IV TR ISIN Tahsis Sistematiği • Türk menkul kıymetleri için 3 adet ISIN Kodu Tahsis Sistematiği mevcuttur. 1) DIBS ISIN Kodu Tahsis Sistematiği 2) Özel Sektör Borçlanma Menkul Kıymetleri ISIN Kodu Tahsis Sistematiği. 3) Hisse Senedi ve Diğer Menkul Kıymetler ISIN Kodu Tahsis Sistematiği. AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 10

ISIN - V DİBS Kodu Tahsis Sistematiği T R T 3 1 1 2 1 5 T 1 6 T R T 3 1 1 2 1 5 A 1 6 T R T 3 1 1 2 1 5 K 1 5 T R T 3 1 1 2 1 5 F 1 4 T R T 3 1 1 2 1 5 P 1 4 T R T 3 1 1 2 1 5 C 1 2 T R B 3 1 1 2 1 5 T 1 3 T R B 3 1 1 2 1 5 F 1 1 ISO 3166 Ülke Kodu Menkul Kıymet Türü T : Devlet Tahvili B: Hazine Bonosu G : GOS D: Kira Sertifikası Gün, ay, yıl (GGAAYY) şeklinde itfa tarihini ifade etmektedir. İhraç para birimi ve kıymetin detayını içerir. A, P: Anapara C, K: Kupon T, F : Tüm Menkul Kıymet AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 Kontrol Hanesi İhraç sırasını gösteren hanedir. İtfa tarhi aynı güne denk gelen ihraçlarda öncelik sırasına göre sıralanır. 11

ISIN - VI ÖSB Araçları Menkul K. ISIN Kodu Tahsis Sistematiği T R S T I S B 3 1 7 T R S T I S B 3 1 3 2 5 T R Q A K Y B 5 1 3 2 6 T R F Y K B K A 1 2 1 5 ISO 3166 Ülke Kodu Menkul Kıymet Türü S : ÖST Q : Banka Bonosu F : Finansman Bonosu P : Diğer ÖS Menkul K. Q: Banka Bonosu D : Kira Sertifikası İhraççı Kodu Takasbank tarafından tahsis edilen 4 haneli koddur. İlk hane itfa ayı, kalan 2 hane itfa yılını göstermektedir. AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 İhraç sırasını gösteren hanedir. İtfa tarhi aynı güne denk gelen ihraçlarda öncelik sırasına göre sıralanır. Kontrol Hanesi 12

T R T ISIN - VII Hisse Senedi ve Diğer Menkul Kıymet Kod Tahsis Sistematiği E A K B K 0 0 0 1 9 R Y T I S B 0 0 0 1 1 T R W I S M D 0 0 0 1 8 T R R L B T V 0 0 0 1 7 ISO 3166 Ülke Kodu Menkul Kıymet Türü A: Endeks C : Sertifikalar E : Hisse Senedi O: Opsiyonlar V: Futures W: Varant Y: Yatırım Fonu İhraççı Kodu Takasbank tarafından tahsis edilen 4 haneli koddur. İhraç sırasını gösteren hanedir. Öncelik sırasına göre sıralanır. AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 Kontrol Hanesi 13

ISIN - VIII Genel Kodlama Sistematiği Tercihleri MENKUL KIYMET KATEGORİSİ • Konuşan kod ü TR Y TISB 0001 1 • Konuşmayan kod ü ü ü ü ü AT 0000856323 DE 0009781989 CH 0002789250 LU 0047987325 IE 0000597124 GB 0000799923 FR 0000284689 BE 0948469037 XD 018850570 A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z ENDEKSLER HAZİNE BONOSU SERTİFİKALAR KİRA SERTİFİKASI(SUKUK) HİSSE SENEDİ ( Hamiline, Nama, Kurucu, OYHS, Katılma İntifa Senedi, HS Makbuzu ) FİNANSMAN BONOSU GOS ve KOİ tarafından ihraç edilen borçlanma araçları HALKA ARZ FAİZLER (İnterbank Faizi , M. B. Faizi vs. . ) KIYMETLİ MADENLER TL İhraçları TCMB İHRAÇLARI (Likidite Senedi vs. . . ) GAYRİMENKUL SERTİFİKASI OPSİYONLAR DİĞER ÖZEL SEKTÖR M. K. ( K/Z Ortaklığı Belgesi, VDMK, VTMK, Banka Gar. Bono) BANKA BONOSU RÜÇHAN HAKKI (Hisse Senedi) ÖZEL SEKTÖR TAHVİLİ DEVLET TAHVİLİ MAKBUZ FUTURES (Futures Enstrümanlar ve Diğer Vadeli Enstrümanlar) VARANTLAR VE DİĞER HAKLAR DİĞER MENKUL KIYMETLER ( Rüçhan Haklı Tahvil, Kar İşt. Tahvil, HS ile Değiş. Tahvil ) YATIRIM FONU KATILMA BELGELERİ (Borsa Y. F. , Men. Kıy. Y. F. , Emeklilik Y. F. ) DİĞER FİNANSAL ENSTRÜMANLAR AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 14

CFI KODU - I • Finansal Enstrümanların Sınıflandırılması için tahsis edilen koddur. • Kod 6 adet harften oluşur: 1 - İlk harf menkul kıymet kategorisini gösterir. 2 - İkinci harf grubunu gösterir. 3 - Kalan harflerde kıymete özgü nitelikleri gösterir. AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 15

CFI Kodu - II Tahsis Sistematiği E, D, R, O, F, S, T, M S E: HİSSE SENEDİ S : ADİ HİSSE V V : HER HİSSE İÇİN BİR OY HAKKI U U: DEVİR KISITI YOKTUR. F B B: HAMİLİNE F : TAMAMI ÖDENMİŞ D : Borçlanma Araçları S : Yapılandırılmış Ürünler / Hibrit R : Haklar T : Gösterge Enstrümanlar O : Opsiyon M : Diğerleri F : Vadeli İşlemler. AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 16

MICs • ISO 10383 Exchange/Market Identifier Code • SWIFT tarafından tahsis edilmektedir. COUNTRY CC MIC TR XIAB TURKEY TR XIST TURKEY TR XTUR TURKEY INSTITUTION DESCRIPTION ACR ISTANBUL GOLD EXCHANGE IAB ISTANBUL STOCK EXCHANGE ISE TURKISH DERIVATIVES EXCHANGE TURKDEX CITY WEBSITE Date STATUS ISTANBUL www. iab. gov. tr June 2006 Active ISTANBUL www. ise. org June 2005 Active IZMIR www. turkdex. org. tr November 2006 Active AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 17

LEI KODU - I (ISO 17442) • LEI : Uluslararası finansal işlemlerde yer alan tüm tarafların tanımlanması için oluşturulacak şu an taslak halinde olan global bir koddur. • Sistemik riskin anlanması ve izlenmesi için kilit bir rol oynayacaktır. • 20 haneden oluşacak olan bu kod : 1 - İlk 18 hane alfa-nümerik olacak. 2 - Son 2 hanede kontrol hanesi olacaktır. AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 18

LEI KODU - II (ISO 17442) • G-20 tarafından Finansal İstikrar Kurulu (FSB) LEI oluşturulması ve denetimi konusunda yetkilendirilmiştir. • DTCC, SWIFT ve AVOX Ltd. LEI hizmetinde veri toplama, LEI tahsisi ve veri kalitesinden sorumlu baş aktörler olacaktır. • LEI standardında Tescil Otoritesi (RA) olarak SWIFT yetkilendirilmiştir. • ANNA 82 üyesi ile birlikte hizmet verdiği 118 ülkede LEI kodlarının ihraççılar ve ilgili taraflar için kaydı, geçerliliği, saklama ve yönetimi konularında hizmet verecektir. • LEI kodunun Mart 2013 itibariyle faaliyete geçmesi planlanmaktadır. • Özellikle türev ürünlerin takasının takas kurumları tarafından yapılmasına ilişkin düzenlemeler ile birlikte düzenleyici ve denetleyici otoritelerin riskli ürünleri portföylerinde tutan finansal kuruluşları bu ürünlerden ne kadar riske maruz kaldıklarının tespiti konusunda çok büyük fayda sağlaması planlanmaktadır. AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 19

LEI KODU - III Türkiye’de İçin LEI Yapısı MERSIS • Yeni Türk Ticaret Kanunu ile devreye giren bilişim uygulamaları kapsamında Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından oluşturulan Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) Projesi 1 Ocak 2013 tarihinde tüm Türkiye'de uygulamaya geçecek olup, ticaret sicil işlemlerinin elektronik ortamda gerçekleştirileceği MERSİS ile manuel olarak tutulan ticaret sicil bilgileri merkezi bir veri tabanına taşınacaktır. – • • • MERSIS – – • LEI Kodu – ISO standardı ’’ISO 17442: 2012’’ dir. 20 haneden oluşacak olan bu kodun ilk 18 hane alfa-nümerik, son 2 hanede kontrol hanesi olacaktır. – Örnek LEI kod çalışması: Önceki adı Merkezi Tüzel Kişilik Bilgi Sistemi olan sistem, bu ismin projenin kapsamını tam olarak karşılamaması sebebiyle Merkezi Sicil Kayıt Sistemi olarak değiştirilmiştir. Bu projede ticaret sicil kapsamındaki bütün işletmeler tekil, anahtar, benzersiz bir numarayla takip edilecektir. Sözkonusu kod uluslararası LEI standardına uyumlu olyıp, uyarlama ve Türk LEI’ların uluslararası veri tabanında paylaşılması gerekmektedir. Şahıs şirketleri için TC kimlik nosunu içeren, tüzel kişilerde vergi kimlik nosunu içeren 16 naneli bir numaradır. Örnek MERSIS: 1234567891234567 TRLEI 999999901 (13 hanesi TC Kimlik/Vergi no içerecek şekilde) TR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 0 1 (16 hanesi MERSİS tarafından üretilen 16 haneli kod) AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 20

Takasbank Numaralandırma Hizmetleri AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 21

• Takasbank Uluslararası Numaralandırma Hizmetleri Takasbank, SPK tarafından Türkiye’de ihraç edilen menkul kıymet ve diğer finansal araçlara ISIN (ISO 6166) ve CFI (ISO 10962) kodu tahsis etmek üzere görevlendirilmiş ulusal numaralandırma kuruluşudur. • Takasbank, TSE adına Türkiye’yi temsilen ISO TC 68/SC 4 çalışmalarına katılmaktadır. • Takasbank aynı zamanda, ISO TC 68/SC 4 komitesi tarafından yürütülen menkul kıymet ve diğer finansal araçlara ilişkin standartları izlemek, standartların geliştirilmesine katkıda bulunmak ve ülkemizde de bu standartların uygulanmasını sağlamak amacıyla kurulan Türkiye Ulusal Piyasa Çalışma Grubu’nun (MTC 43 Ayna Komitesi-Türkiye) başkanlığını yürütmektedir. • Takasbank, ANNA-Ulusal Numaralandırma Kuruluşları Birliği’nin üyesidir. • Takasbank, 2001 yılında tüm dünyada tahsis edilen ISIN ve CFI kodlarının konsolide edildiği ASB-ANNA Service Bureau elektronik platformunun aktif kullanıcısı ve ASB Teknik Komite üyesidir. AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 22

ISIN KULLANIMI • İhraççı öncelikle yapacağı ihraç ile ilgili SPK kurul kaydına alınmalıdır. • Takasbank’a başvuru sürecinde ihraç yapılacak menkul kıymet ile ilgili doldurulması gereken dökümanlar ihraççıya gönderilir. • Menkul kıymet türüne göre halka arz sirküleri, ana sözleşme ve ihraç ile ilgili bir dilekçe ile Takasbank’a başvurulur. • Yapılacak ödeme sonrasında ISIN kodu tahsisi yapılır ve ihraççıya ile ilgili kuruluşlara iletilir. AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 23

Takasbank ISIN Tahsisleri Menkul Kıymet Türü Hisse Senedi Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu Yatırım Fonu Emeklilik Yatırım Fonu Borsa Yatırım Fonu • Türkiye’de son yıllarda finansal araç çeşitliliğinin giderek artması ve sermaye piyasalarının artan performansıyla tahsis edilen ISIN sayısı 3 katına çıkmıştır. Türev araçlara yönelik piyasaların gelişimi paralelinde ISIN ihraç tahsisi daha hızla artacaktır. 2009 2010 2011 2012/10 67 52 117 205 164 104 135 213 134 100 38 48 135 160 86 9 19 7 21 14 1 2 2 1 2 54 77 75 85 66 Özel Sektör Tahvilleri 3 6 23 23 69 Finansman Bonosu 1 1 3 1 14 Banka Bonosu - 10 142 140 144 Varant - - 2 20 92 Endeks - - 64 1 2 VDMK - - - 7 40 VTMK - - - 5 2 277 350 783 803 795 VOBAŞ Sözleşmesi • 2008 Toplam AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 24

TEŞEKKÜRLER Takasbank Şişli Merkez Mahallesi Merkez Caddesi No: 6 34381 Şişli İstanbul +90 212 315 25 25 international@takasbank. com. tr AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 25