ULOGA POREZNIH ADMINISTRACIJA U FUNKCIJI RAZVOJA PRIVREDE BOSNE

ULOGA POREZNIH ADMINISTRACIJA U FUNKCIJI RAZVOJA PRIVREDE BOSNE I HERCEGOVINE Mr. sc. Šerif Isović Mr. sc. Jasmina Hurić-Bjelan

Struktura rada • UVOD • PREGLED LITERATURE I TEORIJSKA RAZMATRANJA TEME • POREZNI SISTEM BOSNE I HERCEGOVINE • RAZVOJ KAO EKONOMSKA KATEGORIJA • RAZVOJ I PROJEKTI POREZNIH ADMINISTRACIJA • POKAZATELJI RAZVOJA BOSNE I HERCEGOVINE • ZAKLJUČAK (SA PREPORUKAMA)

• Cilj rada je da ukaže na ključan značaj poreznih administracija u privrednom razvoju svake ekonomije i da ocijeni taj uticaj na nivou Bi. H. • Porezni sistem je jedan od najvažnijih dijelova cjelokupnog ekonomskog sistema svake zemlje i predstavlja značajno sredstvo za ostvarenje brojnih ekonomskih, socijalnih, političkih i drugih interesa.

• Porezne administracije - najvažnije institucije za razvoj svake zemlje i one moraju biti usmjerena isključivo u tu funkciju. • Glavni nosioci postizanja i očuvanja makroekonomske stabilnosti i fiskalne održivosti. • Države koje nemaju uređen porezni sistem (poreznu politiku i poreznu upravu) su na veoma niskom stepenu razvoja, nestabilne su, imaju izraženu korupciju, ugrožena prava i po svim kriterijima zauzimaju nepovoljna mjesta na tabelama uređenih država. • Svaka država mora imati pravednu, racionalnu i efikasnu poreznu upravu i izgraditi jasan, jednostavan i stabilan porezni sistem koji će odgovoriti potrebama razvoja zemlje.

• Brojni su radovi koji se bave analizom uticaja fiskalne politike na razvoj ekonomije jedne zemlje. • . . . na poreznu ili na budžetsku politiku ili na uopćen uticaj fiskalne politike. . . • Na posebnu važnost fiskalne politike u funkciji razvoja i oporavka privrede, počelo se ukazivati nakon krize iz 2009. • . . . dominiraju ekonomska mišljenja po kojima bi se umjesto neoklasične politike slobodnog tržišta trebala ponovo vratiti u primjenu keynesijanska ekonomija. . . • Po Keynsovom učenju država preuzima ulogu glavnog pokretača ekonomskog razvoja i to kroz povećanje javne potrošnje i svrsishodnu fiskalnu konsolidaciju.

Porezni Sistem Bosne i Hercegovine • Struktura poreznog sistema Bi. H određena je strukturom vlasti prema Ustavu Bi. H. • Uprava za indirektno/neizravno oporezivanje Bi. H. • Porezna uprava Federacije Bi. H, Poreska uprava RS i Porezna uprava Distrikta Brčko • Prenaglašena decentralizacija poreznih ovlasti i odsustvo elementarne usaglašenosti entitetskih poreznih sistema. • U pogledu poreznih determinanti (predmet oporezivanja, porezni obveznik, porezna osnovica, porezna stopa, porezne olakšice, oslobađanje i podsticaji) ključno mjesto zauzima problematika fiskalne disharmonije i neravnoteže poreznog sistema. • Različita rješenja u definisanju poreznih obveznika, poreznih osnovica i poreznih stopa ukazuju na praktičnu mogućnost nastajanja fiskalnih dispariteta u politici implementacije.

Porezni sistem Bi. H versus porezni sistemi drugih zemalja • Prema vrsti poreznih oblika ne razlikuje se značajno od savremenih poreznih sistema. • Problem - pitanje različite nadležnosti za oblast direktnih i indirektnih poreza. • Jedinstvena porezna administracija je uobičajen i poželjan pristup sa administrativnog stanovništva. • Kontinuirano postojanje odvojenih poreznih uprava vodi neefikasnosti, dupliranju zaposlenih, objekata, resursa, a ne povećava poreznu disciplinu, iako bi se kontrolama od strane više poreznih ona organa trebala povećati. • Na području Evrope samo su dvije zemlje koje imaju sistem direktnih i indirektnih poreza kroz dvije odvojene uprave (Češka i Luksemburg), a samo jedna zemlja ima upravu koja uključuje PDV u nadležnost carinske uprave. • Zemlje koje imaju odvojene uprave za nadležnost direktnih i indirektnih poreza su: Kina, Bangladeš, Liban, Belize, Namibija, Svazilend, Zapadna obala i Gaza. • Od svih afričkih zemalja samo su dvije s odvojenim upravama, a na području Azije samo jedna. • Sve zemlje OECD-a imaju funkcionalne organizovane strukture poreznih uprava, od kojih je većina članica poboljšala svoje organizacije razdvajanjem po veličini poreznog obveznika (npr. veliki, srednji, mali), što je slučaj i u Bi. H. • Stvaranje jedinstvene porezne administracije na državnom nivou je u Bi. H za sada veoma neizvjesno zbog nepostojanja političke volje, ali dugoročno to je jedino rješenje fiskalne stabilnosti Bi. H. • Da li će ekonomski interesi države ikada potisnuti iza sebe političke ideologije ostaje da se vidi u budućnosti!?

Razvoj • Ekonomski razvoj je proces u kome se realni nacionalni dohodak dugoročno povećava, što, uz veću stopu rasta realnog nacionalnog dohotka od povećanja broja stanovnika, ima značenje povećanja nacionalnog dohotka per capita (Vilogorac , 2000). • Bitno je napraviti jasnu distinkciju između pojma privrednog rasta i ekonomskog odnosno privrednog razvoja. • Privredni rast je uža kategorija od privrednog razvoja i on je jedna od komponenti privrednog razvoja - kvantitativna dimenzija. • Ekonomski razvoj, pored rasta proizvodnje na nivou jedne nacionalne ekonomije podrazumijeva i niz drugih strukturnih promjena u oblasti institucija zemlje, tehničko -tehnološkog kapaciteta, obrazovnih kapaciteta i sl. • Ekonomski rast uključuje povećanje proizvodnje u odnosu na broj njenih stanovnika i to u dužem vremenskom periodu. U kraćem vremenskom periodu ovaj rast se naziva privredna ekspanzija. • Ukoliko je nacionalni dohodak po glavi stanovnika u dužem vremenskom periodu, veći od prirodnog priraštaja onda u toj zemlji imamo ekonomski razvoj, a u obrnutoj situaciji nazadovanje ekonomije, što vodi do slabljenja općeg blagostanja i pada životnog standarda njenih stanovnika.

Uticaj poreznog sistema na razvoj • Razvojna i koordinirana porezna politika obezbjeđuje adekvatna sredstva za funkcionisanje države, a pored toga porezna politika mora biti orjentirana u pravcu privlačenja investicija i stvaranja konkurentnosti. • Prema brojnim analizama, u zemljama u kojim je komplikovan porezni sistem sa visokim poreznim obavezama, veliki dio ekonomskih aktivnosti se obavlja u zoni sive ekonomije. • Naučno istraživanje problema sive ekonomije osobito je pridonijelo jačanju svijesti o negativnom utjecaju i uticajima neefikasne porezne administracije na društveno-ekonomski razvoj. • Pored značajne uloge poreznih uprava u suzbijanju sive ekonomije, jačanju porezne discipline i porezne svijesti, razvijene porezne uprave podrazumijevaju potpunu podršku svojim poreznim obveznicima i građanima. • Porezni obveznici od kojih zavisi naplata javnih prihoda trebaju imati poreznu administraciju koja će njihove troškove redovnog ispunjenja poreznih obaveza svesti na minimum. • Takva porezna uprava mora biti ključna podrška i servis u ispunjavanju svih poreznih obaveza koje imaju prema državi. • U današnje vrijeme u svijetu razvijena porezna uprava je usko i direktno povezana s upravom koja obveznicima omogućava razvijene elektronske servise koji podrazumijeva e-usluge na najvećem nivou.

Razvoj i projekti poreznih administracija u Bi. H • Sve četiri porezne uprave u Bi. H su se razvijale samostalno bez koordiniranog i jedinstvenog mehanizma. • Nepostojanje jedinstvene ekonomske i razvojne politike Bi. H, dovelo je do toga da su se porezne uprave entiteta i BD razvijale odvojeno i u skladu sa politikama entiteta. • Kad su u pitanju Porezna uprava FBi. H i Poreska uprava RS one su u posljednjih dvadesetak godina imale niz značajnih reformi, ali se i jedna i druga još uvijek susreću sa brojnim problemima i nužnoj transformaciji većine poslovnih procesa. • UINO je imala prednost da kao institucija na državnom nivou jasno slijedi ciljeve koje je imala da ispuni još svojim uspostavljanjem, a to su: spajanje carinskih uprava Federacije Bi. H, RS i BD, uspostavljanje jedinstvenog računa i zamjena poreza na promet porezom na dodanu vrijednost. • U proteklih 13 godina od kako je osnovana UINO je realizovala brojne projekte koji su u većini slučajeva bili finansirani preko sredstava Evropske unije i IPA fondova. • Za mnoge projekte joj je olakšan pristup finansijskim sredstvima i u svom dosadašnjom radu ova institucija je iskoristila značajan dio sredstava za razvoj što se u svakom slučaju pozitivno reflektuje na ekonomski razvoj Bi. H, jer samo razvijena, moderna i učinkovita administracija može biti podrška razvoju. • UINO - najznačajnijih projekti • na uspostavi carinskih tarifa i implementacije carinske aplikacije Asycuda World u carinski informacioni sistem na svim carinskim lokacijama u BIH, • Twining projekat koji je usmjeren na jačanju kapaciteta, za čije je finansiranje EK izdvojila 1 milion EURa sa nekoliko zasebnih projekata koji su usmjereni na razvoj ove porezne administracije, razvoj aplikacija, i raznih e-projekata, • projekti na carinskim laboratorijama u vezi sa laboratorijskim ispitivanjem uzrokovanje robe s ciljem svrstavanja robe prema Carinskoj tarifi Bi. H i naplate odgovarajućih dažbina.

• Porezna uprava Federacije Bi. H je u proteklom periodu kroz svoj razvojni put imala značajnu podršku određenih institucija. • USAID podrška za mnoge reforme (oporezivanja dobiti i dohotka, sistema registracije, kontrole i naplate doprinosa), zatim razne vrste finansijske i tehničke pomoći u mnogim segmentima rada kao što su inspekcijski nadzor, prinudna naplata i drugi. • Poseban napredak koji je Porezna uprava ostvarila u posljednje vrijeme su e-usluge i servisi iz oblasti Zakona o porezu na dobit, Zakona o porezu na dohodak, Zakona o doprinosima, Zakona o fiskalnim sistemima, Zakona o igrama na sreću, zakona koji regulišu komunalne takse i naknade i sl. • Uvođenjem i razvojem novih servisa ova institucija omogućava da se stvore bolji uslovi za razvoj privrede. • Svjesna svoje uloge i odgovornosti te činjenice da je fiskalna politika za Bi. H najvažniji istrument ekonomske politike nad kojom imamo potpunu suverenost i da se najvažnije stvari mogu i moraju rješavati mjerama iz fiskalne politike, odnosno u domenu budžetske i porezne politike, Porezna uprava FBi. H je u posljednje vrijeme intenzivno radila na razvoju svih svojih servisa, kroz jačanje svih oblasti rada i uspostavom novog informacionog sistema sa adekvatnim kapacitetima koji će se moći suprostaviti enormnom razvoju sivog tržišta i zakonitoj i nezakonitoj evaziji u Bi. H. • Posebno je važno napomenuti niz aktivnosti koje je ova institucija imala u oblasti jačanja porezne svijesti i porezne discipline kroz pojačan inspekcijski nadzor i intenzivnu i transparentnu komunikaciju s javnošću. • Uprava je pokrenula i više inicijativa za izmjene i dopune zakona i drugih propisa koji bi doveli do značajnih pozitivnih efekata u cjelokupnoj državi.

• Zajednički projekti - trendovi koji su karakteristični u posljednje vrijeme. • Međunarodne finansijske insitutcije insistiraju na što jačoj saradnji svih poreznih uprava u Bi. H i to je jedan od uslova za efkasnost poreznog sistema Bi. H. • U zadnjih nekoliko godina sve četiri porezne administracije su opredjeljene da snažno krenu putem razvoja svojih kapaciteta i da budu usmjerene ka snažnom razvoju privrede. • Četiri porezne uprave u Bi. H potpisale su Sporazum o realizaciji projekta sa Poreznom upravom Švedske, čiji je osnovni cilj unaprjeđenje kapaciteta poreznih uprava i doprinos transformaciji u moderne, pouzdane i uslužne porezne uprave u Bi. H. Projekat će trajati tri i po godine, zaključno do 31. decembra 2020. godine. Ukupna vrijednost projekta iznosi 5, 4 miliona KM, i finansira ga Švedska agencija za međunarodni razvoj - SIDA-a. • Prioritetne oblasti su: promjena načina razmišljanja zaposlenih u poreznim administracijama, usluge poreznim obveznicima, upravljanje rizikom porezne dicipline. • U posljednjih nekoliko godina radi se na poboljšanju razmjene podataka između poreznih administracija u Bi. H, koja je nastala kao rezultat Memoranduma o institucionalnoj saradnji i razmjeni podataka o poreznim obveznicima u cilju unaprjeđenja naplate poreza. • Kontinuirano se unaprjeđuje saradnja na način da se direktno putem posebnog softwera razmjenjuju podaci, a u posljednje vrijeme je proširen i broj učesnika razmjene sa ulaskom Finansijsko-informatičke agencije Federacije Bi. H i Agencije za posredničke i finansijske usluge RS. • Pored toga UINO, Porezna uprava FBi. H i Poreska uprava RS su aktivno uključene i u projekat Evropske komisije pod nazivom FISCALIS 2020, koji je usmjeren na jačanje poreznih sistema u Bi. H. • U posljednje vrijeme veliki je značaj i CILAP projekta, a implementiran je uz podršku ambasade Kraljevine Švedske i Švedske agencije za razvoj. U njega su uključene entitetske porezne uprave, geodetske uprave i općine u Bi. H. U okviru ovog projekta aktivno se radilo na uključivanju poreznih ispostava u rad Registra cijena nekretnina. • Zasigurno je da će svi ovi zajednički projekti značajno doprijenti progresu u radu ovih institucija što će imati pozitivne refleksije na privredni razvoj.

Naplata javnih prihoda u Bosni i Hercegovini Prihodi od indirektnih poreza (2008 -2017) -u mil KM- 2008. 2009. 2010. 2011. 2012. 2013. 2014. 2015. 2016. 2017. Ukupno za 10 godina PDV 3. 139 2. 848 2. 944 3. 064 3. 165 3. 104 3. 209 3. 253 3. 434 3. 585 31. 745 Carine 652 347 302 281 227 214 238 240 248 269 3. 018 Akcize 937 997 1. 172 1. 268 1. 299 1. 267 1. 307 1. 408 1. 449 1. 466 12. 570 Putarine 190 250 307 292 286 285 294 320 359 383 2. 966 Ukupno neto prihodi od indirektnih poreza 4. 918 4. 442 4. 725 4. 905 4. 977 4. 870 5. 048 5. 221 5. 490 5. 703 50. 299 Izvor: Uprava za indirektno oporezivanje Bi. H i Odjeljenje za makroekonomsku analizu UINO

Direktni porezi, doprinosi i ostali porezni i neporezni prihodi u FBi. H i RS (2008 -2017. ) - u mil KM 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Ukupno za 10 godina FBi. H RS FBi. H RS Porez na dobit Porez na dohodak* Doprinosi Ostalo Ukupna naplata 81 118 160 138 186 120 139 136 149 128 173 133 162 132 188 145 247 181 358 193 1. 843 1. 424 327 171 207 128 235 133 271 251 281 261 278 258 284 228 330 228 367 216 403 234 2. 983 2. 108 2. 434 1. 020 2. 396 1. 175 2. 571 1. 182 2. 652 1. 329 2. 663 1. 329 2. 632 1. 309 2. 768 1. 384 2. 843 1. 446 2. 993 1. 376 3. 193 1. 500 27. 145 13. 050 786 422 811 377 860 373 883 337 480 323 529 301 583 345 746 433 850 391 866 426 7. 394 3. 728 3. 628 1. 731 3. 574 1. 818 3. 852 1. 808 3. 945 2. 053 3. 573 2. 041 3. 612 2. 001 3. 797 2. 089 4. 107 2. 252 4. 457 2. 164 4. 820 2. 353 39. 365 20. 310 3. 267 5. 091 40. 195 11. 122 59. 675 Izvor: Porezna uprava Federacije Bi. H i Porezna uprava RS, godišnji izvještaji o radu

Ukupna kretanja naplaćenih javnih prihoda Porezne uprave FBi. H i Poreske uprave RS (2008 -2017) – u mil KM Ukupna kretanja indirektnih poreza u Bi. H (2008 -2017) – u mil KM 5 703 5 490 5 221 4 820 4 918 4 905 4 977 4 725 4 457 3 852 3 628 1 731 2008. 1 808 2009. 2010. 4 442 3 797 3 573 1 818 4 870 4 107 3 945 3 574 5 048 3 612 2 053 2 041 2 001 2011. 2012. 2013. FBIH 2 089 2014. RS 2 252 2015. 2 353 2 164 2016. 2017. 2008. 2009. 2010. 2011. 2012. 2013. 2014. 2015. 2016. 2017.

Direktni i indirekti porezi, socijalni doprinosi (sa učešćem u ukupnoj strukturi) za period od 2008. do 2017. – u mil KM Opis 2008. 2009. 2010. 2011. 2012. 2013. 2014. 2015. 2016. 2017. Indirektni porezi 4. 918 4. 442 4. 725 4. 905 4. 977 4. 870 5. 048 5. 221 5. 490 5. 703 Direktni porezi 1. 204 1. 139 1. 173 1. 298 1. 310 1. 389 1. 424 1. 668 1. 866 2. 088 Socijalni doprinosi 3. 454 3. 571 3. 753 3. 981 3. 992 3. 941 4. 152 4. 289 4. 369 4. 693 Ukupno (1+2+3) 9. 576 9. 152 9. 651 10. 184 10. 279 10. 200 10. 624 11. 178 11. 725 12. 484 Učešće indirektnih poreza 51, 4% 48, 5% 49, 0% 48, 2% 48, 4% 47, 7% 47, 5% 46, 7% 46, 8% 45, 7% Učešće direktnih poreza 12, 6% 12, 4% 12, 2% 12, 7% 13, 6% 13, 4% 14, 9% 15, 9% 16, 7% Učešće socijalnih doprinosa 36, 1% 39, 0% 38, 9% 39, 1% 38, 8% 38, 6% 39, 1% 38, 4% 37, 3% 37, 6% Izvor: UINO, Porezna uprava FBi. H, Poreska uprava RS i kalkulacije autora

Glavni makroekonomski pokazatelji Bosne i Hercegovine (2005 -2016) Nominalni BDP Bi. H, (u mil KM) Stopa realnog rasta BDP-a (u %) Stopa rasta potrošačkih cijena u Bi. H (u %) Budžet opšte vlade - Prihodi (u % BDP-a) Budžet opšte vlade - Rashodi (u % BDP-a) Saldo (u % BDP-a) Konsolidovani prihodi Bi. H (u mil KM) Konsolidovani rashodi (u mil KM) Saldo (u mil KM) Bruto devizne rezerve (mil KM) Saldo robne razmjene (u % BDP-a) Vanjski dug sektora vlade (u mil KM) Vanjski dug sektora vlade (u % BDP-a) Servisiranje vanjskog duga (u mil KM) Servisiranje vanjskog duga (u % izvoza robe i usluga) Tokovi direktnih stranih investicija u Bi. H (u mil KM) Tokovi direktnih stranih investicija u Bi. H (%BDP-a) 2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010. 2011. 2012. 2013. 2014. 2015. 2016. 17. 650 20. 057 22. 548 25. 519 24. 799 25. 365 26. 231 26. 223 26. 779 27. 359 28. 586 29. 899 - 5, 4 5, 9 5, 4 -3, 0 0, 9 1, 0 -0, 8 2, 4 1, 2 3, 1 3, 8 6, 1 1, 5 7, 4 -0, 4 2, 1 3, 7 2, 1 -0, 9 -1, 0 -1, 1 40, 4 42, 8 43, 6 42, 7 41, 7 42, 8 43, 3 43, 7 42, 6 43, 7 43, 2 42, 7 38, 0 40, 1 42, 5 44, 8 46, 0 45, 2 44, 5 45, 7 44, 8 45, 8 42, 5 41, 5 2, 3 2, 7 1, 1 -2, 1 -4, 3 -2, 4 -1, 2 -2, 0 -2, 2 -2, 0 0, 7 1, 2 7. 122 8. 586 9. 832 10. 903 10. 342 10. 862 11. 357 11. 459 11. 406 11. 961 12. 335 12. 767 6. 360 7. 546 8. 829 10. 600 10. 664 10. 840 10. 909 11. 171 10. 939 11. 350 11. 587 11. 672 410 550 257 -539 -1. 070 -612 -323 -528 -580 -556 189 371 4. 225 5. 452 6. 699 6. 296 6. 212 6. 458 6. 424 6. 509 7. 068 7. 826 8. 606 9. 531 -7. 749 -6. 661 -8. 480 -10. 197 -7. 436 -7. 186 -7. 827 -7. 833 -7. 099 -7. 874 -7. 191 -7. 040 -43, 9 -33, 2 -37, 6 -40, 0 -30, 0 -28, 3 -29, 8 -29, 9 -26, 5 -28, 8 -25, 2 -23, 5 4. 338 4. 071 3. 961 4. 240 5. 236 6. 291 6. 663 7. 212 7. 563 8. 442 8. 693 8. 872 24, 6 20, 3 17, 6 16, 6 21, 1 24, 8 25, 4 27, 5 28, 2 30, 9 30, 4 29, 7 230 270 239 230 246 301 340 413 685 761 581 723 4, 1 3, 8 3, 9 3, 4 4, 0 4, 9 7, 6 8, 2 5, 9 6, 9 552 864 2. 599 1. 337 352 599 601 407 811 615 536 3, 1% 4, 3% 11, 5% 5, 2% 1, 4% 2, 7% 2, 3% 1, 5% 3, 0% 2, 2% 1, 8% Izvor: Centralna banka Bi. H, pristup podacima 20. 04. 2018. godine

• Izražena kompleksnost poreznog sistema Bi. H. • Samopostojeće nepovezane cjeline - nema dovoljan broj međusobno povezanih interakcija - nema dovoljno ni povratnih veza koje bi upućivale na zajedničku sinergiju na ostvarenju razvojnih ciljeva na području Bi. H. • Takvo stanje olakšava uspostavu i egzistenciju nedozvoljene evazije javnih prihoda i postojanje sive ekonomije na veoma visokoj razini • U slučaju Bi. H jedan od glavnih problema sive ekonomije je neadekvatna kontrola granica i utvrđivanje carinskih i poreznih osnovica, nedovoljan rad kontrolnih organa, neadekvatan pravni okvir, neadekvatna i spora sankcija, prisustvo gotovine u platnom prometu, korupcija i dr. • Problem kontrole granica se aktivno mora rješavati na nivou čitave države i u tom pravcu nužno je razvijati sisteme UINO koja ima nadležnost za ovu oblast. • Po osnovu rezultata istraživanja, zaključuje se i potvrđuju da entitetske porezne uprave, kao i UINO u zadnjem trogodišnjem periodu, bilježe ekspanziju naplate javnih prihoda. • S druge strane, rast naplate javnih prihoda nema pozitivne korelacije sa drugim makroekonomskim pokazateljima. • Neophodno pristupiti zakonodavnoj harmonizaciji direktnih poreza i smanjiti poreznu dihotomiju između Bi. H i EU. • U tom pogledu Federacija Bi. H, RS i BD koji su nadležni za segment direktnih poreza, trebaju prilagoditi porezno zakonodavstvo EU, kako bi ono dugoročno bilo održivo i kako bi imalo jasne pozitivne implikacije na privredni razvoj. • Neophodno je donijeti propise koji će poreznim obveznicima olakšati poslovanje sa jedne strane, dok sa druge, zakonodavni okvir treba kontinuirano prilagođavati propisima EU. • Na taj način će se stvoriti uslovi poreznim izvršnim organima da kroz efikasan i efektivan porezni proces, doprinose svim segmentima održivog poreznog sistema Bi. H i na tako razvijaju kapacitete poreznih administracija. • Kada su pitanju porezne administracije u Bi. H potrebne su njihove velike reforme da bi one kroz svoj rad obezbjedile uslove za razvoj privrede.

Preporuke. . . • Samostalnost poreznih administracija tj. izvan sastava entitetskih ministarstava finansija. • „Uslov svih uslova“ je da porezne uprave moraju biti „on-line“ vezom povezane sa bankama, jer samo na taj način mogu da prate nelegalne tokove novca i da se odupru velikim problemima u oblasti cyber kriminala i poreznih prevara i utaja. • Drugostepeni upravni postupak voditi u poreznim administracijama, a ne na drugostepenom organu, što stvara niz zloupotreba u ovom postupku i što je preporuka svih međunarodnih institucija za reformu porezne politike Bi. H (MMF, Svjetska banka i sl. ). • Porezne uprave moraju imati aktivniju ulogu u donošenju zakona i propisa koje će primjenjivati u svom radu. • Velike potrebe za edukacijom poreznih službenika, ali i samih poreznih obveznika. • Neophodno je da sve porezne administracije u Bi. H imaju kombinovani sistem finansiranja (budžeti vlada i vlastiti prihodi) putem kojeg bi mogle finansirati svoj razvoj. • Pored toga, u sve četiri porezne administracije u Bi. H potrebno je izgraditi funkcionalne organizacijske strukture orjentirane na ključne poslovne funkcije svake porezne uprave i intenzivirati aktivnosti na suzbijanju svih pojavnih oblika sive ekonomije.

I pored niza reformi u poreznom sistemu Bi. H nije postignut značajan pozitivan efekat na investicije i BDP i uopćeno razvoj privrede, niti na bolju konkurentsku poziciju zemlje. Bi. H i dalje spada u grupu veoma nekonkurentnih zemalja sa najlošijom pozicijom u regionu. Na lošu ocjenu konkurentnosti poseban uticaj su, između ostalog, imale visoke porezne stope i kompleksni porezni propisi i njihove česte izmjene. Takvo stanje ukazuje da kreatori porezne politike u narednom periodu jasno moraju imati u vidu da porezna politika treba da bude razvojna, da kreira dugoročno održiva i postojana rješenja, usmjerena na pravednije, jednostavnije, učinkovitije, efikasnije i racionalnije prikupljanje poreznih prihoda, kao i da porezni poticaji i olakšice budu orjentirani u pravcu koji doprinosi proizvodnji novih vrijednosti, izvozu, rastu zaposlenosti, kao i razvoju društva uopće i stvaranju općeg blagostanja u zemlji.

Hvala na pažnji!