Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Zaoenia projektowanych zmian

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Założenia projektowanych zmian Hanna Pręcikowska, Sylwia Senator na podstawie opracowania ; Agaty Samoraj, Mirosławy Pacuska doradcy metodyczni ( Kształcenie zintegrowane)

Tekst propozycji zmian dostępny n www. men. gov. pl zakładka konferencje regionalne lub www. konferencje. gov. pl n Jak organizować edukację uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi? Przewodnik n Założenia projektowanych zmian. Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Informator

Szkoła instytucją diagnozy i wsparcia ucznia o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Uczeń o specjalnych potrzebach edukacyjnych: n n n n Uczniowie niepełnosprawni- posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego (z upośledzeniem umysłowym, słabo słyszący, słabo widzący, z autyzmem, z niesprawnością ruchową) Uczniowie przewlekle chorzy Uczniowie z ADHD Uczniowie z poważnymi zaburzeniami w komunikowaniu się. Uczniowie ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dysleksja, dyskalkulia) Uczniowie niedostosowani społecznie Uczniowie wybitnie zdolni

Podstawowe zmiany dotyczą: n Powołania szkolnych zespołów do spraw specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów Ujednolicenia Indywidualnych Programów Edukacyjno- Terapeutycznych Wprowadzenia Karty Potrzeb i Świadczeń Wprowadzenia Programu Wsparcia Innych zmian organizacyjno- prawnych n Zmiany w prawie oświatowym n n

n n n n W każdej szkole powstanie zespół do spraw specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów, który będzie musiał spotkać się przy udziale rodziców ucznia przynajmniej raz w roku. Skład zespołu: nauczyciel – wychowawca (odpowiedzialny za program i jego realizację. ) wszyscy nauczyciele (!!!) realizujący tygodniowy wymiar godzin zajęć edukacyjnych specjaliści: psycholog, logopeda, terapeuci (np. mowy), rehabilitant, inni. przedstawicieli organu prowadzącego szkołę (na zaproszenie dyrektora), Przedstawiciel poradni psychologicznopedagogicznej opiekującej się szkołą (na wniosek dyrektora),

Do zadań zespołu należeć będzie w szczególności: n n n rozpoznawanie przyczyn niepowodzeń szkolnych; rozpoznawanie specyficznych trudności w uczeniu się uczniów, w tym ryzyka dysleksji, na poziomie szkoły podstawowej; rozpoznawanie potencjalnych możliwości uczniów; rozpoznawanie indywidualnych potrzeb rozwojowych uczniów; określanie sposobów zaspokajania potrzeb uczniów; opracowywanie oraz ewaluacja indywidualnych programów edukacyjnych dla uczniów, w tym:

programów edukacyjno-terapeutycznych dla uczniów niepełnosprawnych lub niedostosowanych społecznie, programów wsparcia uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, programów nauczania dla uczniów wybitnie zdolnych; n planowanie – w szczególności na poziomie gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej – zadań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego oraz ich realizacja; n podejmowanie działań wychowawczych i profilaktycznych wynikających z programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki; n planowanie zadań umożliwiających rozwijanie umiejętności wychowawczych rodziców i nauczycieli;

podejmowanie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych; n dokonywanie okresowej oceny efektywności udzielanego wsparcia, w tym prowadzonych zajęć specjalistycznych, rewalidacyjnych, socjoterapeutycznych; n przedstawianie wniosków i zaleceń do dalszej pracy z uczniem. n Ponadto zespół dokona przeglądu i oceny skuteczności świadczonej uczniowi pomocy oraz zatwierdzi zmiany w indywidualnych programach edukacyjnych n

Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny n n n Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny dla każdego ucznia niepełnosprawnego opracowuje zespół nauczycieli i specjalistów pracujących w szkole (wychowawca, nauczyciele przedmiotu, specjaliści), we współpracy z rodzicami Rola rodziców współtwórcy indywidualnych programów (udział w posiedzeniu zespołu ustalającego program), realizatorzy elementów programu edukacji w warunkach domowych, pełnoprawni uczestnicy procesu kształcenia i rewalidacji

Indywidualny program edukacyjnoterapeutyczny powinien być: n 1. Adaptacją podstawy programowej do możliwości n W zakresie funkcji terapeutycznej indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny powinien zawierać działania mające na celu nawiązanie z uczniem pozytywnego kontaktu emocjonalnego, usprawnianie zaburzonych funkcji, kompensowanie braków, wspieranie rozwoju umysłowego i społecznego, rozwijanie procesów poznawczych czy eliminowanie zachowań niepożądanych. Powinien także zawierać inne formy terapii. uczniów niepełnosprawnych, w zależności od dysfunkcji. Ma być on o wiele dokładniejszy niż dotychczas. n 2. Całkowicie autorskim programem.

Przy konstruowaniu IPET należy kierować się: n informacjami o dziecku i jego specjalnych potrzebach, które pochodzą: 1) z wywiadów i rozmów z rodzicami, 2) z orzeczeń n od lekarzy i specjalistów n z obserwacji nauczyciela a) w jaki sposób się porusza b) jak się komunikuje c) jak pisze d) jak czyta e) jak wyraża swoje emocje i funkcjonuje w relacjach z innymi.

Można również skorzystać z gotowych narzędzi diagnostycznych, szczególnie w odniesieniu do dzieci z upośledzeniem umysłowym i dzieci autystycznych.

W indywidualnym programie edukacyjnoterapeutycznym powinny znaleźć się następujące informacje: 1. dane personalne ucznia, n 2. krótka charakterystyka ucznia n 3. opis grupy szkolnej n 4. tygodniowy rozkład zajęć ucznia, a także: n 5. zgoda rodziców na realizację programu, n 6. podpis osoby odpowiedzialnej za przygotowanie programu (wychowawcy klasy) n 7. informacja o zatwierdzeniu programu przez dyrektora szkoły. n

IPET powinien także zawierać: n Konkretne umiejętności, w które zamierzamy wyposażyć ucznia – cele edukacyjne (ogólne i szczegółowe); Cele powinny być krótkoterminowe (1 -3 miesiące). n treści nauczania. Program nauczania należy modyfikować w takim zakresie, jaki jest konieczny n procedury osiągania celów (wymagań szczegółowych) – metody, formy , środki n rodzaje pomocy i wsparcia n przewidywane osiągnięcia n ocenę osiągnięć ucznia – ocenę opisową , czyli informację o przebiegu edukacji w zakresie spełniania wymagań szkolnych; n ewaluację programu. Ewaluacji dokonują wszystkie strony zaangażowane w tworzenie i realizację programu.

Karta Potrzeb i świadczeń: będzie to dokument, który posiadałaby każda osoba do 21. roku życia, a w przypadku osób z głębokim upośledzeniem umysłowym – do 24. /25. roku życia uczestnicząca w zajęciach prowadzonych w szkołach i placówkach systemu edukacji, u której stwierdzone zostały specjalne potrzeby rozwojowe (w przypadku dzieci od urodzenia do rozpoczęcia nauki w szkole) lub specjalne potrzeby edukacyjne

Czysta Karta Potrzeb i Świadczeń wydawana byłaby przez poradnię psychologiczno‑pedagogiczną opiekującą się szkołą. Specjaliści z poradni mieliby też obowiązek monitorowania realizacji zaleceń zawartych w Karcie. Karta Potrzeb i Świadczeń, byłaby wypełniana na bieżąco przez działający w szkole zespół ds. specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów

Karta Potrzeb i świadczeń to zintegrowany plan działań na kolejny okres, tworzony we współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi i wymienionymi w karcie służbami: edukacji, zdrowia, pomocy społecznej oraz z rodzicami. Zespół taki spotykałby się w jednym miejscu i czasie (pomieszczenia szkolne, przedszkolne, itp. ), i wspólnie konstruował plan działań, precyzyjnie określając co do kogo należy i w jakim terminie powinny być realizowane te działania.

Karta Powinna zawierać: n n n n dane osobowe dziecka/ucznia, diagnozę wynikającą z orzeczenia lub opinii rozpoznanie dokonane przez nauczycieli i specjalistów na poziomie szkoły – w przypadku ucznia nie posiadającego orzeczenia lub opinii diagnozę medyczną obszary funkcjonowania, w których uczeń potrzebuje wsparcia potencjalne zdolności i umiejętności dziecka zalecane świadczenia, pomagające rodzicom i władzom edukacyjnym w podejmowaniu decyzji dotyczącej formy spełniania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, w tym propozycje form wsparcia na kolejny okres oraz sposobu ich realizacji, z określeniem czasu trwania i tygodniowego wymiaru godzin,

rodzaj udzielanego wsparcia i okres, w jakim było udzielane, n okresowe oceny efektywności podejmowanych wobec ucznia działań. n

Program wsparcia uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia) n Zindywidualizowany program wsparcia zawierać będzie elementy wsparcia, przygotowany przez nauczycieli i specjalistów. Program ten będzie dotyczył: n dzieci posiadających opinię, n dzieci, które zostały zdiagnozowane w szkole przez nauczyciela na pierwszym etapie edukacyjnych ( u których z obserwacji nauczyciela wynika, iż istnieje ryzyko pojawienia się specyficznych trudności w czytaniu, liczeniu, mówieniu). n Będzie to możliwe dzięki nauczycielowi przedmiotu, który systematycznie pracuje z uczniem na co dzień.

Czynności nauczyciela przedmiotu powinny przebiegać zgodnie z planem skutecznych oddziaływań: n dostrzeżenie oznak trudności, n zaplanowanie i realizacja obserwacji dziecka, n postawienie wstępnej hipotezy, n zaplanowanie działań pomocowych, n realizacja pomocy, n sprawdzanie skuteczności, n ewentualna modyfikacja planu, n wzmocnienie pozytywnych zmian.

Nauczyciele przedmiotu, we współpracy ze specjalistami z poradni psychologicznopedagogicznych, powinni pozyskać wiedzę o rozpoznawaniu specyficznych trudności w uczeniu się i zdecydują o odpowiednich formach i sposobach udzielanego uczniowi wsparcia. Działania powinny być podejmowane we współpracy z rodzicami, z innymi nauczycielami, z pedagogiem szkolnym i innymi specjalistami, w tym również z poradni psychologiczno-pedagogicznej. Rolę koordynatora prac takiego zespołu nauczycieli może pełnić wychowawca

W sytuacji, gdy nauczyciel stwierdza, że stopień złożoności problemu wymaga specjalistycznej pomocy, informuje rodziców o potrzebie zgłoszenia się z dzieckiem do poradni psychologiczno-pedagogicznej. Udział ucznia w zajęciach o charakterze terapii pedagogicznej prowadzonej na terenie poradni jest wskazany dopiero wówczas, gdy nauczyciel wykorzysta wszystkie formy wsparcia na terenie przedszkola, szkoły czy placówki. W ocenianiu prac pisemnych ucznia ma być położony nacisk na zawartość merytoryczną pracy, a nie na popełnione błędy, charakterystyczne dla tych trudności.

Nauczyciele będą: indywidualizować pracę z uczniem w czasie obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjno – wychowawczych, n prowadzić systematyczną obserwację ucznia i rozpoznawać specyficzne trudności w uczeniu się, w szczególności w klasie I , ale nie później niż do końca pierwszego etapu edukacyjnego, n dostosowywać metody i formy pracy do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, n współpracować z poradniami psychologiczno – pedagogicznymi, oraz z placówkami doskonalenia zawodowego nauczycieli w zakresie podnoszenia swoim kompetencji zawodowych niezbędnych do efektywnego wspierania ucznia. n

Wspieranie uczniów wybitnie zdolnych Praca z uczniem zdolnym powinna zależeć od jego; predyspozycji, wieku i przyjąć formę indywidualnego programu wspierania jego rozwoju. Do pracy z takim uczniem oprócz nauczyciela bezpośrednio z nim pracującego powinni włączyć się (np. rodzice, psycholog, pedagog, specjaliści w jakiejś dziedzinie). n Wsparciu ucznia zdolnego mogą służyć: - indywidualny program nauczania z jednego lub kilku przedmiotów i indywidualny tok nauki, - wcześniejsze rozpoczęcie nauki - promocje śródroczne i. t. p. n Konkretne propozycje rozwiązań może przedstawić szkolny zespół do spraw specjalnych potrzeb edukacyjnych n

Zmiany organizacyjno- prawne Nauczyciel wyrażą opinię, na podstawie której możliwe będzie – wspólnie z rodzicami ucznia – podjęcie decyzji o promowaniu ucznia klasy I lub II także w ciągu roku szkolnego lub niepromowaniu ucznia klas I-III, na poziomie szkoły, bez potrzeby uzyskania w tej sprawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. n Dyrektor będzie decydował, w jakich warunkach i formie uczniowie przystępują do sprawdzianu i egzaminu gimnazjalnego dostosowanego do ich indywidualnych potrzeb. Na podstawie opinii zespołu do spraw specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów, zaświadczenie lekarskie lub – jak dotychczas – opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej. n

• Ujednolicone zostaną terminy wydawania opinii o specyficznych trudnościach w uczeniu się poprzez wskazanie, że wydaje się ją nie później niż do ukończenia szkoły podstawowej, z tym, że w przypadku ucznia przystępującego do sprawdzianu nie wcześniej niż po ukończeniu klasy III i nie później niż do końca września roku szkolnego, w którym przeprowadzany jest sprawdzian. Wydana opinia ważna będzie przez cały okres edukacji szkolnej. • Rola poradni psychologiczno-pedagogicznej; opiniowanie i orzekanie, ale przede wszystkim: - specjalistyczna, pogłębiona diagnoza uczniów, w szczególności w sytuacjach, gdy udzielone w przedszkolu, szkole czy placówce wsparcie okaże się niewystarczające,

-wsparcie (przez specjalistów zatrudnionych w poradni) nauczycieli przedszkoli, szkół i placówek w tworzeniu indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych oraz innych programów wspierających rozwój ucznia. - zobowiązane będą do udzielania wsparcia metodycznego i merytorycznego nauczycielom organizującym pomoc psychologiczno-pedagogiczną uczniom, w tym organizowania i prowadzenia konsultacji i szkoleń, odpowiednio do zgłaszanych potrzeb,

Poszerzona zostanie świadczona w szkole pomoc psychologiczno-pedagogiczna o: prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dziecka, - ocenę podejmowanych działań przez powołany w szkole zespół do spraw specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów, - poszerzenie zadań pedagoga i psychologa szkolnego, którzy będą zobowiązani do współpracy z nauczycielami i specjalistami zatrudnionymi w szkole przy opracowywaniu indywidualnych programów edukacyjnych - indywidualizację pracy z każdym uczniem, na każdych zajęciach

Zmiany zatem wiążą się z: • Wpisaniem w zakres zadań nauczycieli przedmiotu indywidualizacji pracy z uczniem, • Dodaniem nowego zadania dla przedszkola i szkoły, polegającego na rozpoznawaniu specyficznych trudności w uczeniu się, w tym ryzyka dysleksji, • zobowiązaniem nauczycieli do opracowywania, we współpracy z innymi nauczycielami i specjalistami, indywidualnego programu pracy z uczniem ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się oraz uczniem zdolnym,

• obowiązkiem monitorowania pracy z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i dokumentowanie podejmowanych działań, • okresową ocenę efektywności udzielanego uczniowi wsparcia przez działający w szkole zespół, • monitorowaniem na poziomie szkoły efektywności udzielanego dziecku wsparcia psychologicznopedagogicznego, • możliwością zwolnienia uczniów z afazją z nauki drugiego języka obcego, • rezygnacją z możliwości niepromowania ucznia lub nieukończenia szkoły przez ucznia z naganną oceną zachowania,

• Dodanie do obowiązujących regulacji konieczności przygotowywania na obowiązkowy sprawdzian oraz egzamin gimnazjalny zestawów zadań dostosowanych do rodzaju niepełnosprawności wszystkich uczniów • Uczniowie w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych powinni mieć zagwarantowany dostęp do informacji, doradztwa i poradnictwa edukacyjno – zawodowego, co umożliwi młodzieży przygotowanie się do wyboru dalszego kształcenia i zawodu.

Nowelizacje aktów prawnych n Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 11, poz. 114) n Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologicznopedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 5, poz. 46)

n Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 19, poz. 167) n Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach (Dz. U. Nr 19, poz. 166)

n Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 marca 2005 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt dzieci w tych placówkach (Dz. U. Nr 52, poz. 467) n Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno- pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej (Dz. U. Nr 223, poz. 1869)

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola i publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624 z późn. zm. ) n n Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562 z późn. zm. )

Uwagi należy przesyłać: n MEN- dzse_men@men. gov. pl. n Zarząd Główny ZNP- Zespół Polityki Edukacyjnej- zdspe@znp. edu. pl