UCIEKAJCE DZIECKO Rne s ucieczki i rny jest

UCIEKAJĄCE DZIECKO

Różne są ucieczki i różny jest ból, przed którym uciekają dzieci. Bywa, że ból jest realny, dosłowny, nie ma w sobie nic z metafory. Jak pisze autor ważnej książki o krzywdzeniu w rodzinie: „W naszym społeczeństwie jest bardziej prawdopodobne, że zostanie się zabitym, dozna się napaści fizycznej, uderzenia, pobicia i otrzyma się klapsy we własnym domu, ze strony innych członków rodziny, niż w każdym innym miejscu ze strony osoby obcej”.

Bywa też, że ból jest nieco bardziej metaforyczny: ból odrzucenia, zaniedbania uczuciowego, relacji opartej na poczuciu winy. Bywa też tak, że więzy lojalności w rodzinie są tak silne, oczekiwania od dzieci tak wysokie, że dzieciom w takich rodzinach trudno jest się rozwijać, powoli budować swoją autonomię i wkraczać w dorosłość. Stoją wtedy przed dylematem: pozostać na zawsze dzieckiem w swojej rodzinie czy uciec?

Niezaprzeczalnym faktem jest, że nie wymyślono lepszego miejsca dla rozwoju osoby ludzkiej niż rodzina. Relacje wyuczone w rodzinie stanowią „matrycę projekcyjną” dla wszystkich innych relacji życiowych, a wzorce czerpane przez dziecko z postaw i zachowań rodziców, są na dłuższy czas w życiu dziecka punktem odniesienia do własnych wyborów i postaw. To rodzina jest najkorzystniejszym miejscem rozwoju dziecka. W niej następuje zaspokojenie potrzeb dziecka.

POTRZEBY EGZYSTENCJALNE

Są to potrzeby „bezwzględnie potrzebne”, bez ich zaspokojenia nie jest możliwa egzystencja. Z przeprowadzonych badań wynika, że dzieci nie mają w stopniu dostatecznym zaspokojonych tych potrzeb. Występuje duża rozpiętość między rodzinami jeśli chodzi o zaspokojenie potrzeb materialnych dzieci 6, 2% rodziny spełniające wszystkie prośby, a nawet zachcianki 81, 1% dzieci, które nie mają zaspokojonych znacznie bardziej podstawowych potrzeb

POTRZEBY PSYCHICZNE

SPOSOBY ZASPOKAJANIA TYCH POTRZEB 1. Okazywanie dzieciom uczuć, uczuć miłości, zainteresowanie. 2. Wspólne spędzanie z dziećmi czasu w dni powszednie i święta. 3. Poświęcanie należnej uwagi zainteresowaniom dzieci, ich nauce. 4. Umożliwienie dzieciom poszerzania wiedzy i zainteresowań, uprawiania twórczości. 5. Roztaczania rozumnej kontroli nad dziećmi podczas kontroli korzystania przez nich z mass mediów, stymulowanie ich wrażliwości.

Z przeprowadzonych badań wynika, że ogólne zaspokajanie tych potrzeb nie jest wystarczające, lepiej kształtuje się w miastach, w rodzinach inteligenckich. 2/3 rodziców nie chodzi z dziećmi do teatru, na 2/3 rodziców koncerty, do muzeum, na wystawy. 3% rodziców twierdzi, że w ciągu ostatniego 3% rodziców miesiąca 1 raz byli z dzieckiem w teatrze i na koncercie. 5% 1 5% raz w kinie. 6% 1 6% raz w muzeum, na wystawie.

Odpowiednie zaspokojenie tych potrzeb ma znaczenie dla rozwoju i sukcesów edukacyjnych.

Racjonalne zaspokajanie tych potrzeb w znacznym stopniu przesądza o socjalizacji dziecka, tj. przyswajaniu umiejętności cech niezbędnych do sprawnego funkcjonowania w różnych grupach społecznych.

SPOSOBY ZASPOKAJANIA POTRZEB SPOŁECZNYCH 1. Częste przebywanie z dziećmi i utrzymywanie z nimi bliskich więzi. 2. Nadanie relacjom z dziećmi charakteru partnerskiego, opartego na wzajemnym porozumieniu i szacunku 3. Śledzenie osiągnięć dziecka w różnych dziedzinach Śledzenie osiągnięć i pozytywne na nie reagowanie. 4. Bycie dla dziecka wzorem 5. Utrzymywanie przez dziecko częstych kontaktów z rówieśnikami (kontrola rodziców). kontrola rodziców 6. Pełnienie przez dziecko różnych ról w różnych ról rodzinie, grupie rówieśniczej, w szkole, w środowisku zamieszkania.

Z badań wynika, że w przeciętnej polskiej rodzinie dziecko znajduje się w centrum uwagi i troski rodziców. W zdecydowanej większości rodzin jest dopuszczane do różnych tajemnic rodzinnych, zasięga się jego opinii w przypadku podejmowania ważnych decyzji, włącza się je do rozwiązywania problemów rodzinnych. Większość dzieci chce być podobna do swoich rodziców, rodziców a to oznacza, że są oni dla nich wzorem do naśladowania.

OD CZEGO UCIEKA DZIECKO I W JAKICH SYTUACJACH PSYCHOLOGICZNYCH? W grupie największego ryzyka „emigracją wewnętrzną i zewnętrzną dziecka” są: dzieci z deficytami rozwoju i zaburzeniami w zakresie dzieci z deficytami tempa i dynamiki procesów rozwojowych, dzieci, wobec których nieprawidłowe relacje wychowawcze nakładają się na trudności rozwojowe, dzieci w sytuacjach konfliktowych w rodzinie, funkcjonowaniem dziecka poza rodziną

PODSTAWA PRAWIDŁOWYCH RELACJI WYCHOWAWCZYCH 1. Umiejętnie budowane i pielęgnowane więzi między członkami rodziny. 2. Jasne i jednoznaczne granice psychologiczne. 3. Stosowanie określonych zasad.

Umiejętność wyznaczania granic i bycie konsekwentnym rodzicem jest bardzo trudne, ale niezbędne do tego, aby dziecko w sposób przystępny do swojego wieku i możliwości rozwojowych umiało odczytywać system rodzinny, a także świat poza rodziną jako przyjazne. Tym, co najbardziej kształtuje relacje w rodzinie jest rodzinny system komunikacji. Sztuka komunikowania się z innymi stanowi jedną z najważniejszych umiejętności każdego człowieka. Ma ona miejsce zawsze. Żeby poznać i zrozumieć człowieka trzeba go uważnie słuchać. Mówi się, że najważniejszą umiejętnością w kontaktach z drugą osobą jest nie mówienie, ale słuchanie go.

Skuteczne komunikowanie się to wywołanie u odbiorcy zrozumienia treści zgodnej z intencją nadawcy.

CECHY DOBREGO KOMUNIKOWANIA SIĘ 1. Jest dwukierunkowa (w klimacie wzajemnego zaufania i poczucia bezpieczeństwa). 2. Wykorzystuje aktywne słuchanie ( koncentracja uwagi, kontakt wzrokowy, otwartość na punkt widzenia rozmówcy, powściągliwość w wyrażaniu własnego zdania, empatia, parafrazowanie – żeby upewnić się czy dobrze rozumiemy, zadawanie pytań, używanie zachęcających zwrotów). 3. Zakłada odpowiedzialność mówiącego oraz słuchacza. 4. Uwzględnia reakcje drugiej osoby. 5. Jest wolna od zbędnych emocji. 6. Jest jasna i jednoznaczna.

BŁĘDY 1. Rozkazywanie, komenderowanie, nakazywanie. 2. Grożenie. 3. Moralizowanie, prawienie kazań. 4. Osądzanie, krytykowanie, sprzeciwianie się, obwinianie.

KOMUNIKAT „JA” CHCĘ CZUJĘ PONIEWAŻ np. „Proszę cię, żebyś przestał krzyczeć do swojej siostry” np. „Kiedy słyszę, jak krzyczysz do swojej siostry, denerwuję się”, zamiast: „Denerwujesz mnie, kiedy krzyczysz do swojej siostry” np. „Kiedy krzyczysz do swojej siostry, jestem zdenerwowana, ponieważ widzę, że nie umiecie się zgodnie bawić”

Często rodzice mając bardzo dobre intencje, nie potrafią ich zrealizować w relacjach ze swoimi dziećmi.

ZASADY MOGĄCE UŁATWIĆ PRAWIDŁOWE POSTĘPOWANIE Z DZIEĆMI: 1. Od początku daj dziecku to, co jest niezbędne do prawidłowego rozwoju – przede wszystkim pewność, że je kochasz. 2. Pamiętaj, że dziecko ma ogromną potrzebę bycia zauważonym, docenionym, chwalonym. Dlatego mów dziecku dobre słowa jak najczęściej. Dzięki nim dziecko wie, które cechy, zachowania podobają się innym, które zachowanie jest właściwe i godne powtarzania. 3. Aby odnaleźć się w rzeczywistości dziecko potrzebuje świata wartości, musi wiedzieć co jest dobre, a co złe – religia może być nieocenioną pomocą i wsparciem w pokazywaniu dziecku jak warto żyć, by być dobrym dla siebie i innych.

4. Dziecko musi znać zasady i konsekwencje za ich złamanie. Dzięki temu nauczy się wymagać od siebie i od innych – jest to niezbędne, by budować prawidłowe więzi. 5. Dziecko oprócz wielu praw musi mieć też obowiązki – uczą one dziecko samodzielności. 6. To rodzice wychowują dzieci, a nie media – od początku należy dziecko uczyć rozsądnego korzystania ze środków masowego przekazu. 7. Rodzicu dziecka - zawsze mów dobrze o współmałżonku. Ono pragnie wiedzieć, że ma dobrą mamę i dobrego tatę, którzy potrafią się szanować i kochać. Jeśli między wami nie najlepiej się układa, nie wciągajcie w to dziecka i nie załatwiajcie swoich problemów przy nim.

8. Dziecko żyje w świecie pieniędzy, potrzebuje ich, musi się nauczyć racjonalnie nimi gospodarować. Warto przemyśleć dawanie dziecku konkretnego „kieszonkowego”, które pozwoli mu zaspokajać jego potrzeby, a jednocześnie będzie skłaniać do przemyślenia wydatków oraz wartości pracy. 9. Należy uczyć dziecko mądrej wolności polegającej na wybieraniu między dobrem, a złem – zdecydowanie reagować gdy dziecko wybiera zło, pokazując jak jest ono niszczycielskie. 10. Należy uczyć dziecko wrażliwości na innych ludzi, gestów, zachowań, które budują relacje, okazują szacunek i miłość.

11. Stosuj zdrowe rytuały rodzinne – mogą one obejmować wiele dziedzin życia rodzinnego – kreowanie takich wydarzeń pozwala dziecku zauważyć, że jest częścią większej całości. Wytwarzana jest tożsamość rodziny oparta na wewnątrzrodzinnych więzach. 12. Zwracaj uwagę na to, co mówisz do dziecka oraz co robisz w jego obecności – przykład i mądra miłość pomaga mu stać się dobrym, wartościowym człowiekiem.

PRAWIDŁOWE POSTAWY RODZICIELSKIE WSPÓŁDZIAŁANIE AKCEPTACJA UZNANIE PRAW DZIECKA ROZUMNA SWOBODA

Jeżeli rodzina jest dysfunkcyjna, np. z problemem alkoholowym, trudno sobie wyobrazić prawidłowy rozwój dziecka. Najczęściej ucieczka dziecka dotyczy odchodzenia od bliskości emocjonalnej z rodziną i wiąże się z wchodzeniem dziecka w pełnienie pewnych ról. Są nimi: 1. „Bohater rodzinny” (ucieczka w budowanie fasady „dobrej rodziny”). Osoba pełna wyrzeczeń i poświęcenia dla rodziny. Rezygnuje z ważnych osobistych celów by godzić rodziców. Żyje intensywnie życiem innych członków rodziny, walcząc o ich sprawy i zaniedbując siebie. Bohater rodzinny nigdy nie powie „stop” ani „nie mogę już więcej”. Ma małą świadomość własnych pragnień i potrzeb. Ostatecznie ląduje na stole operacyjnym z powodów zdrowotnych. 2. „Kozioł ofiarny/buntownik”(ucieczka w autodestrukcję). Jest to dziecko oscylujące w stronę marginesu społecznego z powodu zagubienia, braku uwagi rodziców lub w agresywnym odwecie przeciw upokorzeniu. Zły uczeń, dziecko sprawiające trudności wychowawcze, np. wagarujące czy uciekające z domu. Sam sięga po alkohol i inne środki psychoaktywne. Główny kandydat do przedłużenia dynastycznego alkoholizmu.

3. „Maskotka” (ucieczka w maskę żartu). Jest to dziecko specjalizujące się w rozładowywaniu rodzinnych napięć. Mistrz wygłupu i rozśmieszania. Mówi się o jego zdolnościach aktorskich. O tym, że jest to patologiczny wzór przystosowania decyduje fakt niespójności zachowań i wewnętrznego nastroju. „Maskotka” („Błazen”) rozśmiesza innych przeżywając rozpacz, drżąc wewnętrznie ze strachu. 4. „Niewidzialne dziecko” (ucieczka w głąb siebie). Izoluje się z życia rodzinnego, a czasem z życia realnego w ogóle. Oddala się w świat fantazji, książek, muzyki, czy innego rodzaju aktywności odbywanej samotnie. Identyfikuje się raczej z bohaterem książek i filmów, a rozmawia raczej z wyimaginowanymi postaciami niż osobami z realnego świata. Boi się tego świata i nie umie się w nim poruszać.

„Ucieczka” dziecka w sposób bezpośredni z domu, ze szkoły, czy też symboliczna – do alkoholu, narkotyków, hazardu, prób samobójczych: - jest odpowiedzią dziecka na dyskomfort w relacjach z ludźmi, - jest informacją, że jest coś bardzo bolesnego i trudnego w relacjach ze światem zewnętrznym – rodzicami, rówieśnikami i innymi dorosłymi zaangażowanymi w proces wychowania i edukacji. Ucieczkę dziecka poprzedza zawsze jakaś forma ucieczki dorosłych. To najpierw rodzice, nauczyciele, opiekunowie uciekają od szczerych rozmów, od rozwiązywania problemów, od prawdziwych kontaktów i relacji z dzieckiem. To najpierw dorośli uciekają od wysiłku, jakim jest praca nad zachowaniem więzi rodzinnych i społecznych. To od nich dzieci uczą się, że wygodniej jest uciec od problemu niż go rozwiązać. Dlatego warto uczyć się być z dzieckiem, szukać okazji do wspólnego spędzania czasu. To nie muszą być wielkie plany – warto zacząć od drobnych rzeczy, jak wspólne przygotowywanie posiłków czy wycieczka za miasto.

PODSUMOWANIE: Podstawową grupą odniesienia dla dziecka jest jego rodzina. Charakter relacji i więzi nawiązywanych z pierwszymi osobami, z którymi spotyka się dziecko w swoim życiu, wpływa na późniejszy sposób wchodzenia w relacje z rówieśnikami i innymi dorosłymi osobami spotykanymi w życiu społecznym. Rodzice są modelami ważnych ról życiowych: roli kobiety, mężczyzny, ojca, matki czy pracownika. Patrząc na rodziców, dziecko uczy się takich wartości jak odpowiedzialność za siebie i innych, szacunku, lojalności, zaufania, odwagi, pracowitości, opiekuńczości, samokontroli i przyzwoitości. Dlatego rodzice muszą zwracać uwagę na to, co mówią do dziecka, a także co mówią i robią w jego obecności.

FUNDAMENTEM KAŻDEGO DOMU JEST WZAJEMNE ZAUFANIE I WSPARCIE. DZIECI SĄ JAK LUSTRO - ZAUWAŻAJĄ I NAŚLADUJĄ ZACHOWANIA DOROSŁYCH.

Dziękuję za uwagę Beata Gawenda