U piszemy w zakoczeniach rzeczownikw un unek uchna

U piszemy w zakończeniach rzeczowników: * un, unek, uchna, uszka, uszek, uch, usia Np. : zwiastun, podarunek, córuchna, staruszka, łańcuszek, maluch, raptus, mamusia. U piszemy w czasownikach zakończonych na: uj , ujesz , uje Np. : maluję, malujesz, maluje, wędruję, wędrujesz, wędruje. Gdy wymienia się na : G – książka : księga Dz – potężny : potęga H – druh : drużyna Z – każę : kazanie Ź - zakażenie : zakazić S – niżej : nisko *

* * Ó piszemy, gdy wymienia się w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach na: o, e, a np. : stół – stoły wiózł – wiozę trójka - troje siódmy - siedem niósł – niesie przyjaciółka – przyjaciel skrót - skracać mówić - mawiać powtórzyć - powtarzać * Ó piszemy w wyrazach zakończonych na: - ów, -ówka, -ówna np. : murów, kotów, Kraków, chłopców; końcówka, makówka, główka, Nowakówna, Czubówna; WYJĄTKI : skuwka, zasuwka * Ó piszemy na początku wyrazów: ósemka, ósmy, ówczesny, ówdzie. ówcześnie,

Gdy wymienia się na: G – wahać : waga Ż – druh : drużyna Z – błahy : błazenada Występuje po „S” kiedy wyraz jest obcego pochodzenia – show Zakończonych na : Tylko w wyrazie druh oraz w nazwach własnych, w których przyjęta jest taka pisownia - rzeka Boh, góra Ajudah, czatyrdah Zaczynających się od : HIPER - hiperbola, hiper tekst; HIPO - hipochondria, hipoterapia; HOMO - homologacja, homogenizowany; HETERO - heteroseksualny; HELIO - heliocentryczny; * HURRA – hurraoptymizm W nazwach własnych : Zależnie od zwyczajów lokalnych; prawie zawsze na początku imienia - Horacy, Hipolit, Honorata, Henryk W nazwach obcego pochodzenia Najczęściej w wyrazach łacińskich i greckich - hetera, historia, hostia, hoplita, hierarchia

Gdy wymienia się na : SZ – ucho : uszko groch : groszek mucha : muszka Występuje po: S - schody, schrupać, schemat, scharakteryzować Zakończonych na: Prawie we wszystkich wyrazach na końcu stosujemy ch ; zuch, ciachach, progach, piach, grogach Zaczynających się od: CHRONO - chronologia; CHIRO – chiromacja W nazwach własnych Zależnie od zwyczajów lokalnych - Chorwacja *

1. W innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach pokrewnych wymienia się na g, z, ź, s, dz, d, h, np. : dróżka - droga służąca - usługiwać wożę- wozić - wóz zwyciężyć - zwycięzca wyobraźnia - wyobraźnia cudzołożyć - cudzołóstwo księża - ksiądz znużony - nuda pobłażać - błahy 2. Występuje po l, ł, n, r, np. : * lżej odwilż Łże małżowina rewanż rżeć Skarżysko 3. Występuje przed l, ł, n, r, w, o ile nie pozostaje ta pisownia w sprzeczności z innymi zasadami, np. : żleb drażliwy żłopać księżna jałmużna żwir łyżwy Uwaga: Jeśli pisownia ż przed w ta pozostaje w sprzeczności z inną zasadą np. rz po d), to pierwszeństwo dać tamtej zasadzie, np drzwiowy (pisownia rz po d)

4. Występuje w zakończeniu - aż wskazującym na rzeczownik rodzaju żeńskiego, spójnik lub francuskie pochodzenie wyrazu: a) w rzeczownikach rodzimych r. żeńskiego, np. : straż odsprzedaż podaż b) spójnikach zakonczonych na - aż, np. : * aż chociaż ponieważ c) wyrazach francuskiego pochodzenia, np. : drenaż, kilometraż bandaż, wiraż witraż, tatuaż Ważne: Tak samo piszemy wyrazy pochodne zakończone na: - ażny, np. niesprzedażny - żowy, np. bagażowy - ażować, np. angażować

5. Występuje w: * rzeczowniku rodzaju żeńskiego, np. młodzież, grabież, kradzież, rubież wyrazach niesamodzielnych, np. : przecież, również, toteż, tudzież, też wyrazach obcego pochodzenia zakończonych na - eż, np. : beż, papież, buldeneż, maneż, solfeż 6. W zakończeniach - yż, - iż, - ąż, - ęż, np. : wyż, Paryż paraliż, prodiż mąż, uprząż, wciąż oręż, pawęż 7. w zakończeniach - żka, - żca, - żnica, np. : nadwyżka, wróżka drapieżca, łupieżca nałożnica, bezbożnica Uwaga: także w innych zakończeniach rzeczowników piszemy zawsze ż: - żar, np żar, ciężar, pożar - żer, np. pasażer, konwojażer, buldożer - żur, np. żur, abażur, dyżur.

8. w zakończeniu: samogłoska + -żny, np. odważny, okrężny, próżny, nabożny, pobożny, obłożny, ostrożny Uwaga. Także w wyrazach pochodnych i pokrewnych zakończonych na - żnie, - żniak, - żnik, - żność. 9. Występuje w partykule wzmacniającej - że, - ż, np. : bodajże, mówże stójcież, cóż 10. żo -. żó - występuje na początku wyrazów przed o i ó, np. : żona, żonaty żołądek żółty, żółcień, żółw Wyjątek: rzodkiew i pochodne. *

1. Gdy wymienia się na r w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach pokrewnych, np. dworzec - dworca w futrze - futro rowerzysta - rower gorzki - gorycz jarzyna - jary 2. Gdy występuje po b, p, d, t, g, k, ch, j, w, np. brzoza przyroda drzewo trzask grzyb krzew chrzan wejrzeć wrzask * * Ważne: Połączenie literowe dż odpowiada jednej głosce [dż] (np. dżownica, dżungla, dżuma, dżentelmen), nie zaś dwóm głoskom d+ż Rz po b. p, d, t, g, k, ch, j, w nie piszemy w przypadku: a) przyrostków (-szy, -ejszy) przymiotnika w stopniu wyższym i najwyższym, np. : grubszy, lepszy, krótszy. b) Partykuły -że, np. : róbże, łapże, skądże, jakże, niechże c) Wyrazów złożonych z przedrostka ob-, od-, przed-, nad-, w- itp. ) i wyrazu rdzennego rozpoczynającego się od ż, np. : odżyć, podżegacz, przedżniwny, nadżerka.

Wyjątki: • a) gżegżółka (ptak), piegża (ptak), gżenie się (od: gzić się); • b) pszczółka (i pochodne, np. pszczelarstwo, pszczołojad), pszenica (i pochodne, np. pszenny, pszenżyto), pszonak, Pszczyna (i pochodne, np. pszczyński), Pszów; • c) kształt (i pochodne, np. kształtny, kształcić, wykształcenie, przekształcić, kszyk (ptak), bukszpan (krzew), bukszpryt (część omasztowania), upiększać; • d) Mojżesz, dawne wżdy (=przecież, jednak), zawżdy (=zawsze); • e) wszystko, wszędzie, wszelki, wszędy, wszędobylski, zawsze; • f) wszech- (wszechnica, wszechmoc, powszechny, itp. ); • g) wszak, wszakże, wszakoż; • h) wszcząć, wszczęcie, wszczynać; ukształtować), • i) wszy, wszawica, zawszony; • j) wyrazy złożone typu wszczepić (w + szczepić), wszyć (w + szyć), wszerz (w + szeroko) Jeśli wymawiamy [wrz], piszemy wrz. (np. : wrzos) Jeśli wymawiamy [fsz], piszemy wsz. (np. : wszelki) *

3. w zakończeniu -arz , gdy: a) zakończenie - arz wskazuje na osobę wykonawcy jakiejś czynności, np. : drukarz księgarz gospodarz łgarz mocarz zbrodniarz b) występuje w wyrazach łacińskiego pochodzenia, np. ; elementarz (łac. elementarius) komentarz (łac. commentarius) 4. w zakończeniu - erz, gdy: a) zakończenie - erz wskazuje na osobę wykonawcy jakiejś czynności, np. : harcerz pasterz fałszerz kanclerz żołnierz b) występuje w rzeczowniku konkretnym rodz. męskiego, np. : nietoperz Zwierz moździerz spichlerz pręgierz Wyjątki: jeż, rybojeż, łupież, papież, antypapież *

5. Zakończenia - mistrz, - mierz a) mistrz arcymistrz kapelmistrz kwatermistrz burmistrz zegarmistrz kwatermistrz b) mierz ciśnieniomierz kątomierz Kazimierz kroplomierz szybkościomierz Sandomierz *

* Zasady użycia w tekstach wielkich i małych liter mają charakter konwencjonalny. Opierają się na czterech kryteriach: 1. składniowym, 2. znaczeniowym, 3. graficznym, 4. uczuciowym i grzecznościowym. UŻYCIE WIELKIEJ LITERY ZE WZGLĘDÓW SKŁADNIOWYCH Wielką literę stosuje się na początku każdego wypowiedzenia rozpoczynającego tekst oraz na początku każdego wypowiedzenia następującego po kropce. *

UŻYCIE WIELKIEJ LITERY ZE WZGLĘDÓW ZNACZENIOWYCH Wielką literą piszemy (wybór): - Imiona i nazwiska ludzi - Imiona własne zwierząt i drzew - Imiona własne bogów oraz jednostkowych istot mitologicznych - Przydomki, pseudonimy i przezwiska ludzi - Imiona własne ludzi użyte w znaczeniu przenośnym - Nazwy mieszkańców części świata (Afrykanin, Amerykanka, Australijczyk, Azjata, Europejczyk) - Nazwy mieszkańców krajów (Polka (= obywatelka Polski), Szwajcar (= obywatel Szwajcarii), Rosjanin, Słowak, Argentyńczyk, Greczynka, Babilończyk (= obywatel państwa), Meksykanin (= obywatel państwa), Rzymianin (= obywatel państwa), Czeszka, Boliwijka) - Nazwy członków narodów, ras i szczepów - Nazwy mieszkańców terenów geograficznych (Kurp, Bawarczyk, Ślązaczka, Kaszub (a. Kaszuba), Katalonka, Pomorzanin, Krakowianka (= mieszkanka Krakowskiego), Łowiczanin (= mieszkaniec Łowickiego), Kociewianka (a. Kociewiaczka) - Nazwy imprez międzynarodowych lub krajowych - Tytuły czasopism i cykli wydawniczych oraz nazwy wydawnictw seryjnych - Pierwszy wyraz w jedno- i wielowyrazowych tytułach - Nazwy gwiazd, planet i konstelacji - Jednowyrazowe i wielowyrazowe nazwy własne państw, regionów - Jednowyrazowe nazwy geograficzne i miejscowe - Wielowyrazowe nazwy geograficzne i miejscowe - Nazwy indywidualne (jednostkowe) urzędów, władz - Nazwy orderów i odznaczeń. *

UŻYCIE WIELKIEJ LITERY ZE WZGLĘDÓW UCZUCIOWYCH I GRZECZNOŚCIOWYCH * Wyrazy i wyrażenia Ojczyzna, Kraj, Orzeł Biały, Naród, Państwo, Rząd itp. ze względów uczuciowych bądź dla uwydatnienia szacunku także możemy pisać wielką literą. Z tego samego powodu wielką literą możemy pisać nazwy wydarzeń dziejowych: Powstanie Warszawskie, Unia Lubelska, Powstanie Styczniowe, Wiosna Ludów. *

Nazwy dni tygodnia Nazwy miesięcy Nazwy okresów kalendarzowych Nazwy okresów, epok i prądów kulturalnych Nazwy kierunków filozoficznych, kulturowo-artystycznych (. . . ) Nazwy wydarzeń lub aktów dziejowych Nazwy obrzędów, zabaw i zwyczajów Nazwy gatunkowe modlitw i nabożeństw, utworów literackich (. . . ) Nazwy tańców Nazwy różnego rodzaju wytworów przemysłowych Nazwy jednostek monetarnych, także utworzone od imion własnych Nazwy sztucznych języków międzynarodowych: Potocznie używane jednoczłonowe nazwy roślin Nazwy urzędów, władz itp. używane w znaczeniu nazw pospolitych Nazwy senat, sejm itp. używane w znaczeniu nazw pospolitych Tytuły naukowe i zawodowe Nazwy godności Nazwy żołnierzy z różnych rodzajów wojska Nazwy członków bractw, zgromadzeń zakonnych Nazwy członków społeczności wyznaniowych Nazwy członków partii, stronnictw politycznych (. . . ) Rzeczowniki utworzone od imion własnych, używane jako nazwy pospolite Rzeczowniki utworzone od nazw własnych ludzi (. . . ) używane w znaczeniu pospolitym Niejednostkowe nazwy istot mitologicznych, istot będących wytworem fantazji (. . . ) Nazwy mieszkańców miast, osiedli i wsi Nazwy absolwentów szkół, utworzone od imion własnych ludzi (. . . ) Nazwy stron świata Pojęcia i terminy geograficzne Nazwy okręgów administracyjnych Przymiotniki utworzone od nazw kontynentów, krajów itp. , niebędące nazwami geograficznymi Przymiotniki jakościowe utworzone od imion własnych Skrótowce używane w znaczeniu nazw pospolitych (. . . ) *