TUZLULUKTAN VE SODKLKTEN KAYNAKLANAN SORUNLAR Bitkilerde toksik etki

TUZLULUKTAN VE SODİKLİKTEN KAYNAKLANAN SORUNLAR

Bitkilerde toksik etki ve su açığı yaratma gibi olumsuz etkilere neden olan tuzluluk; fazla sulama ve yağışlardan sonra suyun derinlere sızarken topraktaki bazı mineralleri de beraberinde taşıması ve daha sonra kapillaritenin etkisi ile yukarıya doğru hareket edip bünyesindeki mineralleri toprak yüzeyine bırakması ile oluşmaktadır.

Dünyada sulanan alanların büyük bir kısmında sulamaya paralel olarak tuzluluk ve drenaj problemi ortaya çıkmaktadır. Tuz kaplamış toprak örneği:

v v v Halomorfik topraklar denilen bu tip topraklar; tuzlu, tuzlu alkali (sodik) ve alkali toprak olmak üzere üç gruptur. Tuzlu topraklar, birçok kültür bitkisinin yetişmesine engel olacak miktarda çözünebilir tuz içerir. Toprak yüzeyi beyaz tuz kabuğu ile örtülü olabilir.

Toprakların EC ve % tuzluluğa göre sınıflandırılması :

Tuzlu Toprakların Teşhisi Tuzlu toprakların teşhisi oldukça zordur. Zira her zaman toprak yüzeyinde beyaz bir tabaka görülmeyebilir. Elde edilen ürün önemli ölçüde düşmesine rağmen bunun sebebi anlaşılamayabilir. Tuzlu toprakları teşhis etmenin en kolay ve kesin yolu elektirik iletkenliğinin, p. H'sının ve değişebilir sodyum yüzdesinin belirlenmesidir.

Tuzluluk ve Sodikliğin Etkisi n Fiziksel etki; Ozmotik basıncın yükselmesi sonucu bitkinin su alımı ve dolayısıyla beslenmesi yavaşlar veya tamamıyla durur. Bitki su alımında güçlük çeker. Buna ozmotik basınç etkisi de denir.

Tuzluluk ve Sodikliğin Etkisi n Kimyasal etki; Bir kısım tuzlar, bitki besin maddelerinin alımını zorlaştırıp, metabolizmayı bozarak bitkinin bünyesine zarar verirler. Buna özel iyonların toksisitesi de denir.

Tuzluluk ve Sodikliğin Etkisi n Dolaylı Etkiler; Tuzluluk veya sodyumluluğun toprak üzerinde meydana getirdiği değişiklikler, bitkilerin gelişmesine etki eder. Örneğin su alımının sağlanması için metabolik enerjinin kullanılması ve verimde düşme meydana gelmesi gibi.

Toprak suyu tuzluluğunun bitki gelişmesi üzerindeki zararlı etkileri şu şekilde özetlenebilir; n Yavaş ve yetersiz çimlenme, n Fizyolojik kuraklık, solma ve kuruma, n Bodurluk, küçük yapraklar, kısa gövde ve dallar, n Mavimsi yeşil yapraklar n Çiçeklenmenin gecikmesi, daha az çiçek açma ve tohumların daha küçük olması, n Tuza dayanıklı yabancı otların gelişmesidir.

Tuzlaşmaya neden olan unsurlar: v v Anyonlar; en fazla rastlanan Cl , SO 4 bunların yanında HCO 3, NO 3 Katyonlar; fazla miktarda Na , Ca , Mg az miktarda K bulunur. v Topoğrafik yapı; (kapalı havzalar) v v Sulama suyu kalitesi İklim; Tuzluluk daha ziyade kurak ve yarı kurak bölgelerde sorun olmaktadır.

Sulama Suyu Kalitesinin Tuzluluk Üzerine Etkileri : Sulama sularının tuzluluğu esas itibariyle bazı kaynakların bir veya birkaçının katkısıyla ortaya çıkar : Bu kaynaklar; 1 - Drenaj sularının toplandığı drenaj havzası içindeki tuzlu toprak veya kayaların varlığı, dağılımı ve karakteristikleri; 2 - Irmak veya sulama kanallarının içinden geçtiği formasyonlarla, tuzla doymuş toprak veya kayaların varlığı;

Yetersiz drenaja sahip arazi

Tuzluluğun sebep olduğu sorunlar: ( Türkiye’de 1. 5 milyon Ha alanda tuzluluk problemi var. ) 1. Toprak Yüzeyinde Tuz Birikmesi : Tuzlu topraklarda yüzeyde ve yüzey altında tuz birikmesi meydana gelir. Beyaz görünümünden dolayı böyle topraklara beyaz alkali topraklar denilir.

2. Bitki Gelişimine Etkisi Bitki yetişme ortamındaki fazla tuz bitkinin gelişmesinin önemli ölçüde sınırlar. Tuzlar bitki büyümesine 2 türlü etki ederler: n n Zehir etkisi: Sodyum ve Bor gibi elementler bitkilerde zehir etkisi yaparlar. Bitkide su açığı yaratma: Çözünebilir tuzlar besin ortamının su potansiyelini düşürür. Böylece bitkinin su alımı sınırlandırılmış olur.

Tuza dayanıklılık açısından bitkiler şöyle sınıflandırılabilir: n n - Yüksek dayanımlı bitkiler : Şekerpancarı, pamuk, arpa Rodosotu, Çilek Üçgülü, Ayrık Türleri, Kılçıksız Brom Orta dayanımlı bitkiler : Üzüm, buğday, ayçiçeği, kaba yonca Düşük dayanımlı bitkiler : Kızıl yonca, baklagiller, turunçgiller, çeltik, mısır. 3. Düşük tuz içerikli su kullanımı : Düşük tuz içerikli su kullanımı toprağın ıslahına yardım edeceği gibi bitkilerin suyu daha kolay almasını da sağlar. Bu da bitki besin elementlerinin bitkiye daha kolay geçmesi demekrtir. 4. Bitkinin dikim yerine dikkat edilmelidir : Özellikle karık sisteminde tuz birikimi karıkların tepelerinde yoğunlaşır. Bu sebeple bitkiler karıkların yan yüzeylerine dikilmelidirler.

Kaynaklar: v DÖLARSLAN, M. , GÜL, E. , Toprak Bitki İlişkileri Açısından Tuzluluk. , Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 5 (2): 56 -59, 2012 v v n n ÖZTÜRK, A. , Sulamada Tuzlu Atık Suların Kullanımı ve. Yönetimi. ANKARA Ergene, A. , 1982. Toprak Bilgisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 267, Ders Kitapları Serisi No: 42, Erzurum Ondokuz Mayıs Üniversitesi dergisi 2005 yılı 20(3) : 118 -125 / Tekin KARA www. tarım. gen. tr/ayteknik/ecveph. htm