Trudnoci w uzgodnieniu metafizycznej prostoty Boga w z

Trudności w uzgodnieniu metafizycznej prostoty Boga w z nauką o Trójcy Świętej 1 fragment pracy doktorskiej: REALIZACJA POSTULATU ZGODNOŚCI ROZUMU I WIARY W SUMMA THEOLOGIAE TOMASZA Z AKWINU IWONA SOLECKA-KARCZEWSKA

PRZECIWSTAWNE TEZY 2 �Teza 1. Osobom Boskim na równi przysługuje myślenie i chcenie, ponieważ � 1)działaniami wewnętrznymi istoty Bożej są myślenie i chcenie, � 2)Osoby Boskie są współistotne, czyli mają tę samą numerycznie istotę. �Teza 2. Syn i Duch Święty nie są podmiotami myślenia, ponieważ � 1) rodzenie w Bogu jest tym samym co myślenie � 2)ani Syn ani Duch Święty nie mają mocy rodzenia.

Podstawy teorii pochodzenia 3 J 8, 42 Ja bowiem od Boga wyszedłem Ojciec Syn Duch Święty pochodzenie jako ruch na zewnątrz powoduje herezje: 1) tryteizmu 2) herezję Ariusza rozwiązanie: pochodzenie jest działaniem wewnętrznym, którego zasada(principium) i kres (terminus) pozostają w Bogu

Pochodzenie wewnętrzne w Bogu 4 Syn jako Słowo zrodzone pozostaje w Ojcu Duch Święty jako Miłość Ojca i Syna pozostaje w Ojcu i Synu herezja Sabeliusza : pomiędzy osobami zachodzi różnica myślna Ojciec Syn distinctio rationis Duch odpowiedź Tomasz z Akwinu: Święty między Osobami zachodzi różnica rzeczowa distinctio realis S. Th. I , q. 29, s. 4, resp. „Distinctio autem in divinis non fit nisi per relationes originis”. De potentia, q. IX, a. 4, resp. „Distinctum vero incommunicabile in natura divina non potest esse nisi relatio”

Koncepcja Osoby boskiej 5 Def. Boecjusza: osoba to jednostkowa substancja natury rozumnej Definitio personae est rationalis naturae individua substantia Tym, co wyodrębnia osoby w ludzkiej naturze jest materia Tym, co wyodrębnia Osoby w boskiej naturze Ojciec Syn jest relacja Duch Święty DEFINICJA OSOBY BOSKIEJ Osoba boska jest samoistną relacją. Która jest S. Th. I , q. 29, s. 4, resp. hipostazą w boskiej naturze” „Persona igitur divina significat relationem ut subsistentem. Et hoc est significare relationem per modum substantiae quae est hypostasis subsistens in natura divina”. De potentia, q. IX, a. 4, resp. Persona divina „… nihil aliud est quam distinctum relatione subsistens in esentia divina”.

Rzeczywistość względna i bezwzględna w Bogu De potentia, q. IX, a. 4, resp. 6 „Distinctum vero incommunicabile in natura divina non potest esse nisi relatio, quia omne absolutum est commune et indistinctum in divinis” S. Th. I , q. 29, s. 4, resp. „…unde non erat in usus hoc nomen persona, nisi sicut unuum aliorum absolutum. Sed postmodum accomodatum est hoc nomen persona ad standum pro relativo”. S. Th. I, q. 32, a. 2, resp. „Et ideo essentia significatur Ojciec Syn in divinis ut quid, persona vero ut quis”. S. Th. I q. 27, a. 2, resp. , Procedit enim per modum intelligibilis actionis, quae est operatio vitae, et a principio coniuncto, ut supra iam dictum est, et secundum rationem similitudinis, quia conceptio intellectus est similitudo rei intellectae, et in eadem natura existens, quia in deo idem est intelligere et esse, ut supra ostensum est. Unde processio verbi in divinis dicitur generatio, et ipsum verbum procedens dicitur filius. S. Th. I, q. 37. a. 1, resp. „Unde in divinis intelligere solum essentialiter dicitur, quia non importat habitudinem ad verbum procedens, sed verbum personaliter dicitur, quia significat id quod procedit, ipsum vero dicere dicitur notionaliter, quia importat habitudinem proncipii ad verbum ipsum” Duch Święty

Podsumowanie uzasadnień tezy 1 7 � Teza 1. Osobom Boskim na równi przysługuje myślenie i chcenie, ponieważ � 1)istotą Boga jest myślenie i chcenie, � 2)Osoby Boskie są współistotne, czyli mają tę samą numerycznie istotę. � S. Th. I, q. 42, a. 1, ad. 1 � „…Omnis res habet esse secundum suam formam. Secundus autem effectus est operatio, nam omne agens agit per suam formam. � De potentia q. IX, a. 4, resp. „Relatio autem in Deo est idem secundum rem quod eius essentia. Et sicut essentia in Deo idem est et habens essentiam, ut deitas et Deus: ita idem set relatio et quod per relationem refertur” � S. Th. I, q. 39, a. 1, resp. „Relatio autem, ad essentiam comparata, non differt re, sed ratione tantum, comparata autem ad oppositam relationem, habet, virtute oppositionis, realem distinctionem. Et sic remanet una essentia, et tres personae”. � deitas (natura divina)= Deus =esse= essentia= relatio = persona

Podstawy teorii pochodzenia 8 Teza 2. Syn i Duch Święty nie są podmiotami myślenia, ponieważ 1) rodzenie w Bogu jest tym samym co myślenie 2)ani Syn ani Duch Święty nie mają mocy rodzenia. Ojciec Syn Duch Święty Ojciec, Syn i Duch Święty są jedną istotą S. Th. I, q. 27, a. 3, resp. „… in divinis non est processio nisi secundum actionem quae non tendit in aliquid extrinsecum, sed manet in ipso agente. Huiusmodi autem actio in intellectuali natura est actio intellectus et actio voluntatis”.

Schemat ilustrujący pochodzenia w Bogu In divinis personis attenditur distinctio secundum originem. Origo autem convenienter designari non potest aliquos actus. Ad disignandum igitur ordinem originis in divinis personis, necessarium fuit attribuere personis actus notionales S. Th. I, q. 41, a. 1, resp. 9 OJCIEC zasada pochodzenie per modum intellectus pochodzenie per modum DUCH ŚWIĘTY kres voluntatis SYN kres/zasada S. Th. I, q. 41, ad. 2 „ Actus notionales secundum modum significandi tantum differunt a relationibus personarum; sed re sunt omnio idem. Unde Magister dicit, in I Sent. , XXVI dist. , quod generatio i nativitas aliis nominibus dicuntur paternitas et filiatio. Ojciec= ojcostwo =rodzenie= akt intelektu Syn= synostwo =bycie rodzonym= kres aktu intelektu Duch Święty = miłość pochodząca = kres aktu woli

Akty istoty a akty znamionowe „Duplex autem ordo originis attribui Deo potest. Unus quidem, secundum quod creatura ab eo progreditur, et hoc commune est tribus personis. Et ideo actiones quae attribuntur Deo ad designandum processum creaturum ab ipso, ad essentiam pertinent. Alius autem ordo originis in divinis attenditur secundum processionem personae a persona. Unde actus designantes huius originis ordinem, notionales dicuntur, quia notiones personarum sunt personarum habitudines ad invicem, ut ex dictis patet” 10 S. Th. I, q. 41, ad. 1 OJCIEC zasada pochodzenie per modum intellectus SYN kres/zasada pochodzenie per modum DUCH ŚWIĘTY kres voluntatis stworzenie świata per modum intellectus approbationis Dwa porządki 1)pochodzenie Osoby od Osoby 2) Stworzenie świata

Akty znamionowe 11 S. Th. I, q. 40, a. 4, resp. „Quia origo significatur in divinis active et passive, active quidem, sicut generatio attribuitur patri, et spiratio, sumpta pro actu notionali, attribuitur patri et filio; passive autem, sicut nativitas attribuitur filio, et processio spiritui sancto”. actus notionales- akty Osoby, konstytuujące Osobę proprietas personales - cecha własna, właściwość odróżniająca Osoby innascibilitas -niezrodzenie generare - rodzenie nativitas- narodzenie ( się) generari - bycie zrodzonym processio, spirare spirari paternitas - ojcostwo filiatio - synostwo processio-pochodzenie communis spiratio wspólne tchnienie czynne

12 RODZENIE JEST TYM SAMYM, CO MYŚLENIE S. Th. I q. 27, a. 2, resp. , S. Th. I q. 27, a. 4, resp. , S. c. g. IV, 11 (n. 13) „Procedit enim per modum intelligibilis actionis, quae est operatio vitae, et a principio coniuncto, ut supra iam dictum est, et secundum rationem similitudinis, quia conceptio intellectus est similitudo rei intellectae, et in eadem natura existens, quia in deo idem est intelligere et esse, ut supra ostensum est. Unde processio verbi in divinis dicitur generatio, et ipsum verbum procedens dicitur filius”. � „Processio igitur quae attenditur secundum rationem intellectus, est secundum rationem similitudinis, et intantum potest habere rationem generationis, quia omne generans generat sibi simile”. � Est autem de ratione interioris verbi, quod est intentio intellecta, quod procedat ab intelligente secundum suum intelligere, cum sit quasi terminus intellectualis operationis. (…) � Verbum autem interius conceptum est quaedam ratio et similitudo rei intellectae. Similitudo autem alicuius in altero existens vel habet rationem exemplaris, si se habeat ut principium: vel habet potius rationem imaginis, si se habeat ad id cuius est similitudo sicut ad principium.

Konieczność w boskiej naturze S. Th. I, q. 41, a. 2, resp. , ad. 4 „…natura determinata est ad unum; sed voluntas non est determinata ad unum (…) in conceptionibus intellectualibus fit reductio ad prima, quae naturaliter intelliguntur. Deus autem naturaliter intelligit seipsum. Et secundum hoc, conceptio verbi divini est naturalis”. S. Th. I, q. 41, a. 1, resp. „Deus naturaliter vult et amat seipsum (…) Spiritus autem sanctus procedit ut amor, inquantum Deus amat seipsum. Unde naturaliter procedit, quamvis per modum voluntatis procedat”. 13 Zarzut: pochodzenie szłoby w nieskończoność OJCIEC zasada pochodzenie per modum intellectus SYN kres/zasada pochodzenie per modum intellectus SYN SYNA pochodzenie per modum DUCH ŚWIĘTY kres voluntatis pochodzenie DUCH ŚWIĘTY per modum kres voluntatis DUCH ŚWIĘTY pochodzenie kres per modum voluntatis itd.

14 CZY W BOGU JEST WIĘCEJ NIŻ 3 OSOBY ? � „Deus uno simplici actu omnia intelligit, et similiter omnia vult. Unde in eo non potest esse processio verbi ex verbo, neque amoris ex amore, sed est in eo solum unum verbum S. Th. I, q. 27, a. 5, ad. 3. perfectum, et unus amor perfectus. Et in hoc eius perfecta fecunditas manifestatur”. RÓWNOŚĆ OSÓB W BOGU � „Necesse est dicere filium esse aequalem patri in S. Th. I, q. 42, a. 4, resp. S. Th. I, q. 42, a. 6, ad. 3. magnitudine. Magnitudo enim Dei non est aliud quam perfectio naturae ipsius. Hoc autem est de ratione paternitatis et filiationis, quod filius per generationem pertingat ad habendam perfectionem naturae quae est in patre”. � „…Sicut eadem essentia quae in patre est paternitas, in filio est filiatio; ita eadem est potentia qua pater generat, et qua filius generatur. Unde manifestum est quod quid potest pater, potest filius. Non tamen sequitur quod possit generare, sed mutatur quid in ad aliquid, nam generatio significat relationem in divinis. Habet ergo filius eandem omnipotentiam quam pater, sed cum alia relatione. Quia pater habet eam ut dans, et hoc significatur, cum dicitur quod potest generare. Filius autem habet eam ut accipiens, et hoc significatur, cum dicitur quod potest generari”. � „Et ideo essentia significatur in divinis ut quid, persona S. Th. I, q. 32, a. 2, resp. vero ut quis”.

15 SYN I DUCH ŚWIĘTY NIE MAJĄ MOCY RODZENIA S. Th. I, q. 37, a. 1, ad. 4. � „…Sicut filio, licet intelligat, non tamen sibi competit producere verbum, quia intelligere convenit ei ut verbo procedenti; ita, licet spiritus sanctus amet, essentialiter accipiendo, non tamen convenit ei quod spiret amorem, quod est diligere notionaliter sumptum; quia sic diligit essentialiter ut amor procedens, non ut a quo procedit amor”. S. Th. I, q. 41, a. 6, ad. 1. � „…Quamvis simpliciter concedendum sit quod potentiam quam habet pater, habeat filius; non tamen concedendum est quod filius habeat potentiam generandi”. S. Th. I, q. 37, a. 1, resp. � „Ita quod, cum aliquis seipsum intelligit et amat, est in seipso non solum per identitatem rei, sed etiam ut intellectum in intelligente, et amatum in amante”.

WNIOSKI KOŃCOWE: TRUDNOŚCI NIE ROZWIĄZANE 16 � 1) Czy Syn, który istnieje jako Słowo wypowiadane przez intelekt Ojca, zyskuje własną osobową tożsamość, czyli wie, że jest słowem Ojca, poznaje siebie jako Słowo Ojca? ; � 2) Czy Duch Święty, który istnieje jako wzajemna Miłość Ojca i Syna wie że jest Miłością Ojca i Syna czyli poznaje siebie jako Miłość Ojca i Syna? ; � 3) Jeżeli Syn i Duch Święty poznają i kochają Siebie, dlaczego nie dotyczy ich ta sama konieczność natury, która w Ojcu stała się przyczyną rodzenia Słowa, a w Ojcu i Synu – przyczyną pochodzenia Miłości? ; � 4) Jakim aktem Syn i Duch Święty poznają siebie, skoro w Bogu jest tylko jeden akt poznania, którego Syn jest kresem i jeden akt woli, którego Duch Święty jest kresem? ; � 5) Czy możliwe jest, aby Syn był podmiotem aktu woli, nie będąc podmiotem aktu poznania? ; � przy założeniu, że w Bogu są trzy Osoby myślące i chcące � 6) Czy, możliwe jest, aby trzy podmioty myślały tym samym intelektem? ; � 7)Jak to możliwe, aby wiedza Ojca: jestem Ojcem, wiedza Syna: Jestem Synem i wiedza Ducha Świętego: Jestem Duchem Świętym nie wprowadzała różnicy w intelektualną treść istoty wspólnej trzem Osobom?