TRKYE VE BALKANLAR 19 YY GELMELER VE MLL

TÜRKİYE VE BALKANLAR 19. YY. GELİŞMELERİ VE MİLLİ UYANIŞ

1775’TEN 1900 LER’E BALKANLAR ERDEL, VOYVODİNA VE HIRVATİSTAN HABSBURGLAR’A KAYBEDİLMİŞ ARNAVUTLUK’UN KUZEYİNDE KALAN ADRİYATİK GENELDE VENEDİK’İN ELİNDE (DUBROVNİK VE KARADAĞ HARİÇ) I. A. HAMİD TAHTA GEÇTİ, K. KAYNARCA İMZALANDI, BUHRAN VAR, FRANSA ETKİSİ VAR 1789’DA III. SELİM TAHTA GEÇTİ, NİZAM-I CEDİD NAPOLYON SAVAŞLARI CAMPO FORMİO (1797)- VENEDİK ORTADAN KALKTI ADRİYATİK KIYILARI FRANSA’NIN ELİNE GEÇTİ BALKAN AYANLARININ TEHDİDİ, II. SELİM’İN TAHTTAN İNDİRİLMESİ

SİYASİ GELİŞMELER SIRP İSYANI VE ÖZERKLİK Yönetimi ele geçiren yeniçerilerin zulmüne karşı asayişin sağlanması talebi (Karacorceviç) 1806’dan sonra siyasi talepler var 1813’te isyan bastırılıyor, Fransa’nın Rusya’yı işgaliyle Rusya’nın desteğini çekmesi 1815’te yeniden isyan (Obrenoviç) Sırplar’a kısmi özerklik Balkanlar’da Osmanlı’ya karşı ilk büyük çaplı isyan, uzun vadeli sonuçlarıyla modern Balkan tarihinin başlangıcı 1878 Berlin Antlaşması’yla Sırbistan bağımsız oldu

BALKANLAR 1815

SİYASİ GELİŞMELER-II YUNAN İSYANI VE BAĞIMSIZLIK Filiki Eterya, Tuna ve Mora, 1821 Mora’daki isyan bastırılamıyor, Tepedelenli Ali Osmanlı’yı meşgul ediyor, Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan yardım isteniyor, Girit ve Mora valiliklerine karşı yardım ediyor. Mora geri alınıyor, büyük güçler müdahale ediyor 1827 Navarin-donanma yakılıyor 1828 -29 Osmanlı-Rus Savaşı 1830 Londra Konferansı: Mora’da bağımsız Yunan Devleti kuruluyor. 1833’te Bavyeralı Prens Otto Yunan Kralı oluyor. Anahtar Kelimeler: Filiki Eterya, Doğu Sorunu

SİYASİ GELİŞMELER-III BULGAR İSYANI VE BAĞIMSIZLIK Ohri’deki Bulgar kilisesinin 1767’de kaldırılması. 1872’de bağımsız Bulgar kilisesi kuruluyor, bu kilise etkili 1876 Bulgar isyanı 93 harbinde Ruslar’a destek veren Bulgarlar’ın öldürülmesi Avrupa’da Barbar Türk reklamı Aralık 1876 Tersane Konferansı, Osmanlı iki parçayı reddeder Mart 1878 Ayastefanos- çok büyük Bulgar prensliği Haziran 1878 - Aysatefanos iptal, Sırbistan, Karadağ, Romanya bağımsız; Balkanlar’ın kuzeyinde özerk Balkan prensliği, İstanbul’dan atanacak Hristiyan vali yönetiminde Şarki Rumeli, doğrudan Osmanlı’ya bağlı Makedonya Bosna-Hersek Avusturya işgaline bırakılıyor.

MİLLİ DEVLETLERİN KURULUŞ SÜRECİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER RUS-OSMANLI SAVAŞLARI OSMANLI’DA İDARİ VE SOSYO-EKONOMİK KRİZLER OSMANLI’DA TANZİMAT VE TAŞRA REFORMLARI FRANSIZ DEVRİMİ VE NAPOLYON SAVAŞLARI ZENGİN BİR TÜCCAR VE AYDIN SINIFININ OLUŞMASI OKUMA-YAZMA ORANININ DÜŞÜKLÜĞÜ, KÖYLÜ NÜFUSUNUN FAZLALIĞI TARIMDAKİ DEĞİŞİM

İKTİSADİ MÜLAHAZALAR Genel iktisadi koşulların gelişmesi ve ticaretin canlanması Balkan karayolları, Karlofça ile gelen statüko, Karadeniz’in kuzeyi tahıl ambarı, Karadeniz limanları-Boğazlar (Rumlar) Uluslararası ticaret gayrimüslümlerin elinde Şehirde lonca sistemindeki sıkı kontrol uluslararası ticarette yok Kapitülasyonlar yerel üretimin hevesini kırdı Pirinç, pamuk ve çiftlik hayvanları Yağ, üzüm, mum, ipek, yün, tütün, kereste, buğday, mısır, deri ve tuzlanmış et İstanbul-Filibe-Sofya-Niş-Belgrad Split-Draç-Dubrovnik ve Trieste limanı

MİLLİ UYANIŞ VEYA CANLANMA GENEL RESİM: Bu «milletlerin» çoğu hangi «millete» veya «herhangi bir millete» mensup olduğundan bihaberdi. Bu «milletleri» uyandıranlar kendi amaçlarına, çıkarlarına hizmet ediyordu. Aydınlar, burjuva: Kendi vatandaşları üzerinde güç kurmak, Çıkarlarını gözetecek ekonomiler, devletler kurmak Kendi yeteneklerini ön plana çıkaracak bir ortam oluşturmak Balkanlar’da önce milletler oluşturuldu; daha sonra bu milletlerin yaşayabileceği devletler oluşturuldu. Alman modeli: dil ve kültür dairesi. Toplumdaki bireyleri kollektif bir varlık olan Volk (halk)’un bir parçası olarak görme Ortak bir dil, tek bir din, benzer gelenekler ve uzun tarihsel birliktelik. Ulusun kollektif iradesine teslim olmak.

MİLLET VE DEVLET OLUŞTURMA AŞAMALARI 1. AŞAMA- KÜLTÜREL: (DİL VE TARİHİ REFERANS) Osmanlı zamanında sadece halk arasında günlük konuşmada kullanılan yerel diller modern idari, ticari ve kültürel işlerde kullanılmak üzere yeniden oluşturuldu. Mübadele mantığı-dili konuşuyorsa Rumdur Sırplarda Vuk Karaçiç Arnavutlar’da iki farklı dil var, 3 din var, milli edebiyat yapımı Romenler’de Mihai Eminescu Rumlar’da hem Hristiyanlık öncesi hem de Bizans zamanıyla bugünün bağlarını kurma Bulgar ve Sırplar’da Ortaçağ’daki krallıkları sahiplenme Romenler kendilerini Roma’nın mirasçısı sayıyor

DİL VE EĞİTİMİN BELİRLEYİCİLERİ 1. Ortodoks Kilisesi’nin önemi: Mümkün olan tek eğitimi sağlıyordu. Osmanlı’da seküler bir okul sistemi yoktu. 2. Sözlü folklor geleneğinin canlılığını koruması: Zalim hükümetlere karşı muhalefet. Kleft, hayduk, gusla, vb. 3. İlim adamlarının kendi dil ve tarihlerini çalışmaya yönelmesi: Kültürel merkezler Viyana ve Karlofça’daki başpiskoposluk, klasik Yunan medeniyeti. Kiev’deki okullar. Hersek lehçesi 4. Tarih çalışmaları: Tarihteki sınırların ulusal iddiaları meşrulaştırıcı vasıta olarak kullanılması. Rum imtiyazına muhalefet, Bulgar iddiaları. 5. Ulusal isyanların organizasyonu seküler liderlerde. Osmanlı tehditlere karşı hazırlıksız ve beceriksiz. Hristiyan tebaa Ortodoks kilisesinin otoritesi altında

GUSLA Od glave Zete do grada Spuža Krvavi lanac vojske se pruža Pritisli Srbi Turske livade Turcima u Spuž zadaju jade A Serdar Vule s visoke kule Džeferdar pali, kukaju bule Leleču Turci, kukaju bule Oj lele, evo ga Vule A serdar Janko sa sabljom maše Udrite Brac o , srpstvo je naše From the head of the Zeta to the town of Spuža The bloody chain of armies is being provided Push the Serbs of the Turkish meadows The Turks in Spuž are suffering from jades And Serdar Vule from the high tower Jefferdar fell, hurts the boulders The Turkish Turks are hurrying bugs Oh, it's lele, it's Vule And serdar Janko swears with a saber Beat Brothers, our Serbness is ours!

II. AŞAMA- SİYASİ Devlet oluşturmaya giden yol: Rakipler: Hem kendilerini yöneten, hem komşular, hem büyük güçler, hem de kendi köylülerini milli devlet kurma fikrine ikna etmek gerekiyordu. Küçük devrimci grubu ayaklanır, sonuçsuz kahramanlık. Tepki olarak şiddetli bastırma. Uyanış: Halkta bu zulüm duygusu uyandırır. Çıkarlarını ancak milli devletlerini kurmakla savunabilecekleri fikri gelişir. «Masum hristiyanların» öldürüldüğü fikri, barbar Türkler anlayışı Avrupalı güçlerin müdahale etmesine zemin oluşturur. Bu aynı zamanda yurtdışında yaşayan diğer ırkdaşlarının da desteğini sağlamak için kullanılır.

III. AŞAMA- EYLEME GEÇME Milli kahraman yaratma: örnek- Bulgar Vasil Levski-1873 Uygulamaya yönelik şahsiyetler ve Avrupalı güçler devlet kurmanın pratik ayaklarını oluşturur. Dereceli yaklaşım: Önce özerklik verilir Sonra vergi ödeyen prenslik haline getirilir. Daha sonra da tam bağımsızlık gelir. Devlet kurulur; devlet kurulduktan sonra diğer-komşudevletlerdeki bütün soydaşlarla birleşme aşaması gelir. Genişleme ideali: örnek Rumlar ve Megali İdea En tartışmalı bölgeler: Makedonya, Dobruca, Arnavutluk, Bosna-Hersek