TRKYE CUMHURYET TAKENT BYKELL TCARET MAVRL ZBEKSTAN LKE

TÜRKİYE CUMHURİYETİ TAŞKENT BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ ÖZBEKİSTAN ÜLKE SUNUMU

Konu başlıkları 1 Özbekistan hakkında genel bilgiler 2 Özbekistan’ın reform yolculuğu 3 Potansiyel arz eden sektörler ve ürünler 4 Türkiye-Özbekistan ticari ilişkileri

Konu başlıkları 1 Özbekistan hakkında genel bilgiler

Özbekistan, Orta Asya bölgesinde istikrarlı ve hızla büyüyen bir pazar Genel bilgiler İspanya veya Kaliforniya ile karşılaştırılabilir Bölgedeki en büyük devlet 258 K Nukus Zarafşan (altın ve bakır madenleri) Hiva (UNESCO) Taşkent 504 K 12 K Semerkant (UNESCO) Gazli (500 B km 2 gaz sahası) 273 K Buhara (UNESCO) XX Nüfus büyüklüğü Nüfusu 100 K Şahrisabz (UNESCO) Başkent Taşkent (2. 3 M – resmi veri) Şehirleşme 33 M (yüzde 72’si 40 yaşın altında) ~50% GSYİH Para birimi USD 47, 8 milyar USD 222, 6 milyar(PPP) "Sum" – UZS (UZS/USD = 9. 384) 2. 3 M 51 K Yüzölçümü 448, 978 km 2 Diller 475 K Namangan 333 K 65 K Andican Asaka (Araba üretimi 250 K) Özbekçe (resmi), Rusça (çok kullanılan) Politik sistem Cumhurbaşkanlığı sisteminde çok partili demokratik Cumhuriyet

Özbekistan maden kaynakları bakımından zengin ve aynı zamanda aktif olarak yenilenebilir enerjiye yatırım yapıyor Mineral kaynak çeşitliliği, tek bir kaynak türüne olan bağımlılığı giderir Enerji tedarik portföyünün çeşitliliği Hidroelektrik Rezervleri Doğal gaz Altın Bakır Uranyum Kömür 24 10 10 16 29 18 yeni proje geliştirmek ve mevcut 14 tesisi iyileştirmek için 2017 -2025 döneminde 2, 65 milyar ABD doları değerinde yatırım Güneş Üretim 13 9 20 7 34 ~ 51 milyar ton petrol eşdeğeri Rüzgar x Özbekistan’ın dünyadaki yeri Rüzgar enerjisi için ~360 milyon ton petrol eşdeğeri Source: Natural gas & Coal: BP Statistical Review of World Energy, June 2017; Gold & Copper: U. S. Geological Survey, Mineral 122 modity Summaries 2017; Uranium: Uranium 2016: Resources, Production and Demand, a Joint Report by the Nuclear Energy Agency and International Atomic Energy Agency; Uzbekistan State Committee on Geology and Mineral Resources

Eğitimli işgücü: 18, 5 milyon 65 yüksek öğretim kurumu Bölgedeki en büyük iş gücü İşçi gücü (mln. kişi) Okuryazarlık oranları Özbekistan 18. 5 Kazakistan 9. 2 Azerbaycan Tacikistan Okuryazarlık oranı yüzde 97 İspanya 98. 0 Singapur 97. 0 Özbekistan 97. 0 4. 9 3. 9 Kırgızistan 2. 6 Ortanın üstü gelirli ülkeler ortalaması Türkmenistan 2. 4 Dünya ortalaması 95. 0 86. 0

Geniş komşu potansiyeline ve serbest ticaret erişimine sahip bölgedeki en kalabalık ülkelerden biri Serbest ticaret anlaşmaları olan komşu ülkeler Rusya Ukrayna Kazakistan Beyaz Rusya Diğer ülkeler 1 Serbest ticaret anlaşmalarının kapsamı Özbekistan Toplam pazara erişim Nüfus (mln. ) 144 45 18 10 28 245 32 277 1 Diğer ülkeler: Tacikistan (serbest ticaret anlaşmasının nihai imzalanması bekleniyor), Kırgızistan, Türkmenistan, Moldova, Ermenistan KAYNAK: World Bank for 2016

Cazip vergi teşvikleri ve serbest ekonomik bölgeler 21 serbest ekonomik bölgede tam muafiyet… Yabancı sermayeye önemli vergi teşvikleri… • 0% gelir vergisi (KOBİ’ler için) • Gelir ve gümrük vergileri 1 • 30%-50% gelir vergisi indirimi 2 • Sosyal altyapı ve Kobi’ler için tek vergi • 0% KDV • Cumhuriyet Yol Fonu Katkısı 45% 41% Yıllar itibariyle vergi yükü (GSYH’ye oranla) 38% 30% 23% 1991 95 2000 05 10 20% 19% 15 2017 Toplam uygulanan: 169 proje Toplam tutar: 1 milyar ABD Doları’ndan fazla

Konu başlıkları 2 Özbekistan’ın reform yolculuğu

Özbekistan’da son iki yıllık süre içinde ekonominin büyük çaplı dönüşümü ve serbestleşmesi gerçekleştirilmiştir Aralık 2016 Shavkat Mirziyoyev’in Cumhurbaşkanı seçilmesi Şubat 2017 -2021 yılları için Özbekistan Kalkınma Stratejisi Strateji, ekonomiyi serbestleştirmeye yönelik tedbirler dahil olmak üzere hükümetin politik, 4 Aralık 2016'da, ekonomik ve sosyal oyların yüzde önceliklerini ana 88, 6'sını alarak başkanlık seçimlerini hatlarıyla belirtir kazandı Eylül 2016'da Parlamento Mirziyoyev'i geçici Başkan olarak seçti Eylül 2017 2018 yılı Döviz dolaşımı serbestleştirilmesi Reformların uygulanmaya devam etmesi Resmi döviz kuru serbest piyasa oranına bağlandı ve serbest piyasa döviz kuru ile değişken döviz kuru uygulandı Havaalanlarında yeşil hat uygulaması Vergi denetimi uygulanması dahil olmak üzere vergi sistemi basitleştirildi İş teftişlerinde iki yıllık erteleme Birçok iş lisansı türü ortadan kaldırıldı Gümrük tarifeleri düzenlendi 2019 ve sonrası Reformların devamı Farklı koridorların tanıtılmasıyla gümrük sisteminin geliştirilmesi Vergi yükünde azalma Birçok ülke için vize muafiyeti (1 Ocak 2020 itibariyle 85 ülke) İşletme sürecinin kolaylaştırılmasına yönelik reformlar

2017 -2021 yılları için Kalkınma Stratejisi, biri yatırımcılara yönelik olmak üzere öncelikli 5 alanda reformları başlattı 5 reform alanındaki girişimlerin uygulanması için ayrı bir devlet programının yıllık olarak onaylanması öngörülmektedir. Devlet yönetiminin geliştirilmesi Hukukun üstünlüğü & yasal reformlar Ekonominin geliştirilmesi ve serbestleştirilmesi Yabancı yatırım çekmeye yönelik reformlar Sosyal alanın geliştirilmesi Güvenlik, dini hoşgörü ve etnik gruplar arası uyum, dış politika

2017 -2018 döneminde ülke belli alanlarda kayda değer bir ilerleme sağlamayı başardı Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’nın 420 adet kararname ve fermanları kabul edildi 29 yasa kabul edildi 29 Devlet yönetiminin geliştirilmesi Hukukun üstünlüğü & yasal reformlar 3 14 Ekonominin serbestleştirilmesi 5 Sosyal alan 2 Güvenlik 5 9 22 120 kararname 54 4 27 Devlet yönetiminin geliştirilmesine dair 9 Yargı ve hukuk sistemi reformlarına dair 22 Ekonominin geliştirilmesi ve serbestleştirilmesine dair 54 Sosyal alanın geliştirilmesine dair 7 Güvenlik, dini hoşgörü ve yapıcı dış politikanın uygulanmasına dair 4 Source: EBRD, State Investment Committee

Özbekistan, iş dünyası tarafından belirlenen öncelikli konulara odaklanan reformlarla ilerliyor Durumu Döviz kuru düzenlemesi • Döviz piyasasının serbestleşmesi • Para politikasını serbestleştirmek için sonraki adımlar 84% Yasal ortam • Çeşitli hukuk alanlarında yasal çerçevenin iyileştirilmesi: ör. arazi tahsisi; borsa dönüşümü; kontrol prosedürlerinin sistemleştirilmesi; mülkiyet haklarının uygulanması; adil rekabetin güçlendirilmesi; vb. 45% Gümrük düzenlemesi • Gümrük tarifelerinin birleştirilmesi ve azaltılması • Gümrük idaresi işlemlerinin basitleştirilmesi Vergi sistemi • Vergi yükünün azaltılması • Karmaşık ve haksız prosedürlerin kaldırılması Devlet yönetimi reformu • Tutarsızlıklar ve bürokrasinin giderilmesi için devlet organlarının verimliliğini artırmak • E-devlet sisteminin uygulanması 100 35% Bariyeri kritik olarak belirten yatırımcıların payı (iç ve dış yatırımcılarla yapılan röportajlara dayanarak) Kaynak: yatırımcılarla röportajlar

Ekonomik reformların temel taşlarından biri, döviz kuru düzenlemelerinin serbestleştirilmesi olmuştur Cumhurbaşkanı’nın 09/02/2017 tarihli Kararı Reformun ana unsurları Bireyler ve tüzel kişiler tarafından yabancı para biriminin serbest alım ve satımı Reformların etkisi I Ekonomiye idari müdahaleyi azaltarak tüm oyuncular için eşit rekabet koşulları II Bölgesel ve uluslararası ekonomik işbirliğinin güçlendirilmesi III Ticari faaliyetlerin ve yatırım ortamının iyileştirilmesi IV Doğrudan yabancı yatırımların çekilmesi (DYYlar) İhracatçılar için zorunlu döviz satımı şartlarının kaldırılması Ticari bankalara ihracat gelirleri için döviz kuru komisyonları belirleme hakkının tanınması

Yeni bir arazi tahsisi ve inşaat yönetmeliği sistemi hukukun üstünlüğü ve yasal reformların temel unsurları arasındadır Reformun ana unsurları İnşaat onayları için yeni basitleştirilmiş ve daha hızlı bir prosedürün uygulanması Reformların etkisi I Arazi tahsisi ve inşaat onayları için harcanan sürenin yüzde 30– 40 oranında azaltılması II Yatırımcılara, mevcut arsaların listesi, onların tam etkin maliyetleri ve ilgili dokümantasyon hakkında bilgi verilmesi III Arazi kullanımı için devlet bütçesine adil tazminat koşullarının oluşturulması IV Modern inşaat teknolojilerinin kullanımını engelleyen eski inşaat düzenlemeleri ile ilgili sorunların çözümü Elektronik açık artırmalarla yeni bir arazi tahsisi sisteminin oluşturulması Eurocode’lara dayanan Yapı Kuralları ve Yönetmeliği’nin kabul edilerek inşaat düzenlemelerinin güncellenmesi (Kazakistan örneğini takip ederek)

Gümrük reformu, idari prosedürleri basitleştirerek ve hızlandırarak tarife yükünü azaltıyor Reformun ana unsurları Gümrük vergisi oranlarının düşürülmek suretiyle gözden geçirilmesi Gümrük ücretleri oranının belirlenmesi ve onların toplanması için ortak bir yaklaşım oluşturulması Reformların etkisi I Yolsuzluk olasılığını azaltmak dahil olmak üzere, gümrük tarifesi düzenlemesinin iyileştirilmesi II DTÖ standartları ve dünyadaki iyi uygulamalar incelenmesi III Evrak ve işlem formaliteleri için harcanan zamanın 3 -5 kat azaltılması IV Gümrük işlemleri maliyetinin yüzde 30 -70 azaltılması Gümrük kuruluşlarında sarı, kırmızı, yeşil ve mavi hatlar açarak risk yönetim sistemlerinin oluşturulması Gümrük süreçlerinin basitleştirilmesi ve hızlandırılması (örneğin; gümrük değerleme, sınır geçişi, vb. ) Ve mordern gümrük idarelerinin / kapılarının inşa edilmesi Talep edilen yetkilendirme belgelerinin düzenlenmesine harcanan zamanın ve sıklığın azaltılması

Devlet yönetimi reformu devlet organları çalışmalarının tutarlılığını arttırır ve iş dünyasındaki baskıları azaltır Reformun ana unsurları Devlet kurumları ve yetkilileri için kurumsal ve yasal çerçevenin iyileştirilmesi Reformların etkisi I Toplamda 46 hükümet organı yeniden şekillendirildi veya birleştirildi; 6’sı kaldırıldı II Cumhurbaşkanlığı Ofisi, Bakanlar Kurulu, 20+ Bakanlık için revize edilmiş yapılar, görevler ve fonksiyonlar III Devlet organları ve yerel yönetimler arasında daha iyi koordinasyon III İki devlet idaresinin birleşimi ve Özbekistan Cumhuriyeti Yatırımlar ve Dış Ticaret Bakanlığının oluşturulması Yürütme organlarının görev ve sorumluluklarının net bir şekilde belirlenmesi Ekonomi ve yatırımcılar üzerindeki idari etkinin azaltılması Genel yönetimin ve yürütme makamlarının etkileşiminin iyileştirilmesi Modern stratejik planlama biçimleri, yenilikçi fikirler, yeni gelişme ve teknolojilerin tanıtımı Etkili bir profesyonel sivil hizmet sisteminin oluşturulması (örneğin, e. Gov)

Yabancı ve yerli yatırımcılara yatırım faaliyetleri için kapsamlı yardım sağlamaya yönelik reformlar Reformun ana unsurları Özbekistan Cumhuriyeti doğrudan yatırım fonunun kurulması Özbekistan-Birleşik Arap Emirlikleri yatırım şirketinin kuruluşu Reformların etkisi I Hisse edinme ve emisyon, finansman projeleri vb. üzerinden yatırım teşvikinin yanı sıra doğrudan yabancı yatırım ve inovasyon teknolojilerinin çekilmesi II 3 milyon ABD Doları’nın üzerinde bir yatırım yapan yatırımcı ve aile üyelerine Özbekistan Cumhuriyeti’nde 10 yıllık süre için oturma izni verilmesi III Yatırım projelerinin uygulanması sırasında ortaya çıkan sorunların derhal giderilmesine yönelik koordinasyonun sağlanması III Mevcut engelleri kaldırmak ve iş süreçlerini basitleştirmek Yatırımcılar ve aileleri için yatırım vizesinin verilmesi Yatırım projelerinin uygulanmasının izlenmesi için modern teknolojilerin tanıtılması Dünya Bankası “Doing Business” sıralamasında ilk 20 ülkenin göstergelerine tekabül eden uygun iş koşullarının yaratılması

“Yatırım ortamının iyileştirilmesi” konulu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nden Alınan Başlıca Unsurlar Cumhurbaşkanı’nın 01/08/2018 tarihli Kararı Decree point Yabancı yatırımcılar ve çalışanları için vize şartlarının gevşetilmesi Yabancı yatırımcılara arazi sağlamak için bölgesel makamların yetkilerinin genişletilmesi Yabancı hissedarlara sahip işletmeler için yasal gerekliliklerin gevşetilmesi Details Yabancı yatırımcılara ayrıca Onurlu Vatandaş statüsü verilebilir Bölgesel otoriteler artık 10 milyon dolara kadar olan yatırımlar için sözleşme yapabilir ve 5. 000 m 2'ye kadar arazi sağlayabilir Asgari özkaynaklar 600 milyondan 400 milyona (~ 51 bin $) düşürüldü Yabancı yatırım şirketi statüsü için asgari yabancı pay seviyesi% 15'e düşürüldü

Yatırımlar ve Dış ticaret bakanlığı, mevcut ve potansiyel yatırımcılara “baştan sona” destek veriyor Yatırım teklifleri ve iş planının hazırlanması • Projelerin araştırılması, incelenmesi ve değerlendirilmesi • Projeler için fon kaynaklarının belirlenmesi • Yatırımcılar için yatırım tekliflerinin hazırlanması Yabancı yatırımcıların çekilmesi Yabancı yatırımcıların desteklenmesi • Belirli stratejik projeler için • Projelerin tamamlanmasına yatırımcı bulunması kadar yatırımcılara yardım ve destek verilmesi • Yatırımcılar tarafından başlatılan projeler üzerine • Geribildirim toplanması ve çalışılması cevaplandırılması (“Yatırımcıların sesi”) • Uluslararası finans kuruluşlarının bağlanması • “Yatırımcıların Sesi”ne göre ilgili alanlarda yatırım ortamının • Yatırım faaliyetinin teşvik iyileştirilmesi edilmesi

Özbekistan ve Özbeksitan’ın ilk Eurobondları için kredi derecelendirme kuruluşlarının değerlendirmesi Ajans Özbekistan’ı n sıralaması BBstable B 1 stable BBstable 5 point Derecelendirme Ülkeleri Uluslararası borç piyasalarında Özbekistan Brezilya Dominik 1 milyar $ Gürcistan Eurobonds Satılan uluslararası borç piyasalarına ilk basımda çıkarılan Ermenistan Kostarika Karadağ Brezilya Dominik Gürcistan Yunanistan Azerbaycan Brezilya Kazakistan Türkiye Yüzde 4. 75 Anlaşmanın fiyatlandırıldığı gelir beş yıllık kağıtlar Yüzde 5. 37 10 yıllık kağıtlar Yatırımcılar tarafından talep edilen 5. 5 milyar $ bono

Dünya Bankası «Doing Business» sıralaması: 5 yılda 90 sıra ilerleme Dünya Bankası: Doing Business sıralaması farkı 2012 2019 157 Komorlar 71 Ukrayna 158 Surinam 72 Yunanistan 159 Moritanya 73 Endonezya 160 Afganistan 74 Moğolistan 161 Kamerun 75 Jamaika 162 Togo 76 Özbekistan 164 Irak 77 Hindistan 165 Lao PDR 78 Umman 166 Özbekistan 79 Panama 2012 yılından beri 90 sıra ilerleme – şu anda 76. sırada / 190 ülke Yatırım ortamında gerçekleşen iyileştirmeler 2017 -2021 Kalkınma Stratejisi, ekonomiyi açmayı ve serbestleştirmeyi ve yatırım ortamını iyileştirmeyi amaçlıyor 20 serbest ekonomik bölge de dahil olmak üzere doğrudan yabancı yatırımlar için vergi teşvikleri Danışmalık hizmetleri ve adli yardım dahil olmak üzere, Devlet Yatırımları Komitesi ve Özbekistan Ticaret ve Sanayi Odası tarafından yabancı yatırımcılara kapsamlı destek sağlanmıştır Başarının tanınması Hükümet tarafından alınan önlemler, «Doing Business» sıralamasının çoğu başlığında önemli gelişmelere neden olmaktadır. 2012'den bu yana İşletme Kurmak, Elektrik Almak, Kredi Almak, Vergi Ödemek ve Mülkiyet Kaydı konularında önemli değişiklikler gerçekleşti. Dünya Bankası, Özbekistan’ı 2017 yılının ilk 10 küresel geliştiricisinden biri olarak nitelendirdi

Özbekistan’daki doğrudan yabancı yatırımlar

Konu başlıkları 3 Potansiyel arz eden sektörler ve ürünler

Tekstil Endüstrisi Spor giyim Pamuk fabrikaları Üniformalar Giyim Ayakkabı Yün karışımlı kumaş Deri ürünleri Kıyafet Bebek giysileri Halı ve kilimler

Gıda Endüstrisi Şekerleme Dondurularak kurutulmuş meyve ve sebze parçalarını kullanarak hazırlanan hazır yiyecekler Ketçap Dondurulmuş gıda Kuru konsantre et suları Ambalaj kapları Meyve ve sebzelerin işlenmesi

İlaç ve Tıbbi Malzeme Kalp-damar hastalıkları için ilaçlar Tek kullanımlık testler Anabolik ilaçlar Hazır ilaçlar Çeşitli hastalık aşıları Tıbbi eldivenler Tıbbi ekipman

İnşaat malzemeleri Cam kristalit Banyo seramik ürünleri Kilitler (kapı, duvar) Doğal taş (mermer) Ahşap-polimer kompozit ürünler Isı yalıtım malzemeleri Cam ürünler (bardaklar, şarap bardakları)

Elektrikli Ürünler LED aydınlatma cihazları Buzdolapları Mikrodalgalar Çamaşır ve bulaşık yıkama makinaları Küçük ev aletleri

Makine Endüstrisi Endüstriyel derin kuyu pompaları Sıvılaştırılmış doğal gaz için LPG ekipmanı Tekstil (örgü) makineleri Dikiş makinaları Elektrikli aletler (matkaplar, taşlayıcılar, tornavidalar) Isıtma sistemleri

Petrol ve Gaz Endüstrisi Polimerler Polietilen köpük Keşif çalışmaları Petrokimya şeyl yataklarının gelişimi

Kimya endüstrisi Amonyak ve üre Sentetik yıkama deterjanları Kozmetik ürünleri Hafif endüstri için plastik aksesuarlar Ev için su filtreleri Oyuncaklar

Otomobil endüstrisi Amortisörler Fren yatakları Emniyet kemerleri Bujiler Yağ filtreleri Otomotiv güç aktarma organlarının bileşenleri

Konu başlıkları 4 Türkiye-Özbekistan ticari ilişkileri

Özbekistan Dış Ticaret (Yıllar itibariyle)

Özbekistan Dış Ticaret (Ülke bazında, Ocak-Temmuz)

Türkiye – Özbekistan Dış Ticaret (Genel) ÜLKENİN TOPLAM İHRACATI (Milyon $) TÜRKİYE'NİN ÜLKEDEN İTHALATI (Milyon $) TR PAY (%) ÜLKENİN TOPLAM İTHALATI (Milyon $) TÜRKİYE'NİN ÜLKEYE İHRACATI (Milyon $) TÜRKİYE-ÜLKE ARASI TOPLAM TR PAY (%) DIŞ TİCARET HACMİ (Milyon $) 2017 10. 079 823 8, 2 12. 035 680 5, 7 1. 503 2018 Yıllık 11. 228 796 7, 1 17. 315 952 5, 5 1. 747 2019/7 Toplam 9. 006 600 6, 7 12. 330 655 5, 3 1. 255

Türkiye – Özbekistan Dış Ticaret (Detay)

Özbekistan Potansiyel Ürünler Matrisi İçin Tıklayınız